به گزارش خبرگزاری ایمنا، نخستین نشانه‌های سال نو در کوچه و خیابان‌های شهر، آکواریوم‌های پر از ماهی قرمز است که در پیاده‌رو یا پشت ویترین بسیاری از مغازه‌ها دیده می‌شود، اما همین ماهی‌های کوچک و زیبا در صورتی که به‌خوبی از آن‌ها نگهداری و مراقبت نشود، تهدیدی جدی برای سلامت اکوسیستم طبیعی به‌شمار می‌آید، از این‌رو کارشناسان محیط زیست نسبت به رهاسازی ماهی قرمز در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سایر محیط‌های طبیعی هشدار می‌دهند، زیرا چنین اقدامی می‌تواند این گونه را تبدیل به گونه‌ای مهاجم کند، از سوی دیگر این جاندار قادر به ایجاد جمعیت‌های بزرگ و پایداری است که بر گونه‌های ارزشمند بومی کشور غالب می‌شوند.
کارشناسان و صاحب‌نظران اعتقاد دارند؛ ماهی قرمز به هیچ وجه سنبل و جایگاه باستانی و پیشینه‌ای در سفره هفت سین ایرانی ندارد؛ از این رو باید تمام مردم به خطرات و آسیب‌های شدیدی که این گونه غیربومی به محیط زیست و سایر آبزیان وارد می‌سازد، توجه کنند؛ چرا که ماهی‌های قرمز، تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های و پهنه‌های آبی هستند، این گونه غیربومی و مهاجم از تخم ماهیان دیگر تغذیه می‌کند و رشد سریع آن روی کیفیت آب نیز تأثیر می‌گذارد؛ زیرا یکی از منابع تغذیه‌ای آن از جمعیت فیتوپلانکتون‌ها است، بنابراین نباید این گونه در مجرای آبی کشور رها شود؛ چرا که به گونه‌های ماهی‌های بومی، آسیب جدی وارد می‌سازد و از نظر تشدید رقابتی تغذیه، برای جمعیت سایر گونه‌ها خطرناک و بحرانی است.
آنگونه که سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور اظهار کرده است: رهاسازی ماهی قرمز اگر در محل مناسبی انجام نشود، فاجعه‌آفرین خواهد بود، هر حیوان محل زندگی مشخصی دارد و اگر قرار باشد آن را به زیستگاه جانوران بومی منطقه دیگری رها کنیم، می‌تواند منجر به مشکلاتی به‌ویژه ورود گونه مهاجم شود، بهتر این است که ماهی قرمز خریداری نشود، اما اگر هم خریداری شد آن را در محل‌ها و استخرهایی که محیط زیست‌های استان در همکاری با شهرداری و دهیاری‌ها مشخص کرده‌اند، رها کنند.
ماهی قرمز؛ گونه‌ای مهاجم
بر این اساس، میلاد خسروی، محقق گونه‌های غیربومی آبزی و کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری اظهار می‌کند: ماهی قرمز گونه‌ای غیربومی است که به‌صورت عمدی یا تصادفی به دلیل فعالیت‌های انسانی به خارج از محدوده طبیعی خود وارد می‌شود و در صورتی که بتواند خود را با شرایط جدید محیطی سازگار کند، تولیدمثل می‌کند و جمعیت‌های پایداری را تشکیل می‌دهد، در نتیجه این گونه غیربومی مانند ماهی قرمز در محیط جدید مستقر می‌شود و تبدیل به گونه‌ای مهاجم خواهد شد.
وی می‌گوید: ماهی قرمز بومی کشور چین است که قادر به تحمل طیف وسیع دما، شوری و آلودگی آب است، به همین دلیل می‌تواند شرایط متفاوت محیط جدیدی که وارد آن می‌شود را تحمل و خود را با آن سازگار کند، چند سالی است شاهد آن هستیم که مردم پس از ایام نوروز ماهی قرمز خود را در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها رها می‌کنند، چنین اقدامی می‌تواند برای سایر آبزیان بسیار خطرناک باشد.
محقق گونه‌های غیربومی آبزی و کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری می‌افزاید: یکی از خصوصیات مهم در زمینه تولیدمثل ماهی قرمز، وقوع پدیده ماده‌زایی در این گونه است؛ به‌طوری که ماهی ماده می‌تواند بدون حضور جفت خود تولیدمثل کند، همین امر سبب می‌شود که ماهی قرمز به سرعت در محیط‌های وارد شده جمعیت‌های پایداری را تشکیل دهد و تبدیل به گونه‌ای مهاجم شود، از جمله آثار زیان‌بار حضور ماهی قرمزها در محیط‌های طبیعی می‌توان به افزایش آلودگی و تیرگی آب به دلیل تغذیه از گیاهان و مواد آلی موجود در بستر آب و از بین بردن گیاهان آبزی که برای ماهیان بومی دیگر به عنوان آشیانه و محل تخم‌ریزی استفاده می‌شود، اشاره کرد.
وی تصریح می‌کند: پرورش ماهی قرمز در کشور ما بیشتر در استخرهای پرورش ماهی و قفس‌های توری انجام می‌شود، اما بارها شاهد رعایت نشدن استانداردهای پرورش به‌ویژه نکات مربوط به قرنطینه و رها شدن ماهیان پرورشی و زینتی به اکوسیستم‌های آبی بوده‌ایم. نوع وحشی ماهی قرمز و گونه‌های نزدیک به این گونه در برخی سیستم‌های آبی کشور مثل تالاب انزلی، دریاچه هامون و دریاچه نئور اردبیل تبدیل به گونه غالب و مشکل‌ساز شده است. نکته بسیار مهم این است که ماهی قرمز نباید وارد اکوسیستم‌های طبیعی کشور شود و مردم نباید به‌هیچ‌عنوان این گونه را در محیط‌های طبیعی رها کنند.
چرا نباید ماهی قرمز را در محیط‌های طبیعی رها کنیم؟
حسین اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه ماهی قرمز گونه‌ای مهاجم که زیستگاه طبیعی در ایران ندارد، می‌گوید: این نوع ماهی‌که در تنگ‌های خانگی نگهداری می‌شود، زیرا بومی کشور نیست و زیستگاه‌های طبیعی در ایران ندارد، گونه‌ای مهاجم به‌شمار می‌آید؛ به همین دلیل بهتر است ماهی قرمز از مراکز تکثیر خرید و فروش شود و دستگاه‌های متولی موظف هستند که با نظارت بر جایگاه‌های فروش ماهی قرمز، از دست‌فروشی این گونه‌ها جلوگیری کند.
وی با اشاره به اینکه نگهداری گونه‌های غیربومی چه ماهی‌های قرمز کار راحتی نیست، اظهار می‌کند: این گونه‌ها نیاز به رسیدگی همیشگی دارند، به طور کلی نگهداری حیوانات در خانه، کار مناسبی نیست و با اخلاق و ضوابط فرهنگی ما همخوانی ندارد؛ به عبارت دیگر درست نیست که یک زیستمند را به خاطر چند روز تعطیلی یا مناسبت خاصی بخواهیم در یک فضای کوچک و موقتی نگه‌داریم.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی محیط‌زیست استان اصفهان، رهاسازی ماهی قرمز غیربومی در طبیعت را تهدیدی برای زیستگاه‌های طبیعی می‌داند و می‌افزاید: رهاسازی این گونه، نه تنها از نظر ضوابط و مقررات ممنوع است بلکه در صورت رهاسازی، این گونه‌ها در طبیعت به عنوان یک گونه مهاجم عمل می‌کنند، زیرا از آنجا که ماهی قرمز می‌تواند شرایط زیستی مختلفی را مانند دما و شوری آب به‌خوبی تحمل کند، به سرعت در طبیعت به جمعیت پایدار می‌رسد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اکوسیستم‌های آبی وارد می‌سازد و به رقیب گونه‌های بومی تبدیل می‌شود.
وی رهاسازی این گونه‌ها را در طبیعت از نظر ضوابط قانونی ممنوع می‌داند و می‌گوید: از شهروندان درخواست می‌شود که از نگهداری این گونه‌ها خودداری کنند؛ در غیر این صورت، پس از تعطیلات ماهی قرمز را به مراکز و ایستگاه‌هایی که شهرداری در شهر ایجاد می‌کند، تحویل دهند؛ زیرا رهاسازی این جانوران در زیستگاه‌های طبیعی به هیچ‌وجه کار درستی نیست و به ضرر اکوسیستم‌های طبیعی است.
آسیب ماهی قرمز به چرخه محیط‌زیست
امین محمودی، کارشناس شیلات در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره طول عمر ماهی قرمز می‌گوید: در میان مردم کشورمان جا افتاده که ماهیان قرمز عمری بسیار کوتاه دارند، این در حالی است که اگر این ماهیان در زیستگاه‌های واقعی خود باشند، عمرشان به ۲۵ سال نیز می‌رسد.
وی در پاسخ به اینکه پرورش این ماهی چه آسیبی به محیط زیست وارد می‌کند، اظهار می‌کند: طبیعتاً ورود هرگونه موجود زنده به زیستگاه یا اکوسیستمی جدید می‌تواند محیط آن اکوسیستم را تغییر دهد و این امر در مورد آبزیان یا ماهی قرمز نیست و هیچ فردی نمی‌تواند آن را انکار کند.
کارشناس شیلات می‌افزاید: ماهی قرمز خصوصیتی دارد که اگر در آبی رها شود بدون اینکه در آن آب ماهی قرمز نری باشد، می‌تواند تولیدمثل کند و بارور شود، زیرا ماهی بسیار مقاومی در برابر شوری و سطح دما و آلودگی آب است، به همین دلیل امکان افزایش جمعیت آن در آب یا اکوسیستم جدید بسیار بالاست و این امر می‌تواند کل اکوسیستم منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
وی با بیان اینکه به شهروندان توصیه می‌شود که از خریداری ماهی‌های قرمز در ایام نوروز خودداری کنند، می‌گوید: در صورت خریداری ماهی قرمز باید به حجم آب و سطح آن توجه زیادی داشت و از تنگ‌های بسیار گشاد برای ماهی استفاده کرد، زیرا در تنگ‌های دیگر اکسیژن کافی به ماهی قرمز نمی‌رسد و در ظرف مدت زمان کوتاهی می‌میرد، از سوی دیگر ماهی قرمز در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد پرورش و دو و نیم لیتر آب غیرکلردار برای هر ماهی در تنگ آب استفاده شود که این تنگ نیز از نور مستقیم خورشید در امان باشد.
محمودی با بیان اینکه مردم به‌هیچ‌وجه ماهی قرمز را نباید در منابع آب‌های طبیعی، مخزن سدها و رودخانه‌ها رها کنند، خاطرنشان کرد: آزادسازی این ماهی‌ها در رودخانه‌ها و دریاچه‌های طبیعی می‌توانند اکوسیستم آن منطقه را به هم بزنند، بنابراین مردم از رهاسازی این‌گونه در طبیعت خودداری کنند.
در نهایت، مسئله مهم درباره ماهی قرمز، غیربومی بودن آن است، چرا که با ورود به طبیعت به گونه‌ای مهاجم تبدیل و عرصه را برای گونه‌های بومی تنگ می‌کند، زیرا توان رشد این ماهی در طبیعت زیاد است، برخی از افراد ماهی قرمز را در نزدیک‌ترین رودخانه یا برکه رها می‌کنند تا آن را آزاد کرده باشند، اما نمی‌دانند که با این کار چه ضرری به چرخه محیط‌زیست وارد می‌کنند، زیرا انواع ماهی‌های قرمز تهاجمی هستند و با خوردن تخم و نوزاد ماهی‌های دیگر، باعث کاهش جمعیت ماهی‌های دیگر می‌شوند و به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند، از این‌رو همه ما در مقابل محیط‌زیست و جامعه مسئول هستیم و باید رفتار درستی در حفاظت از طبیعت نشان دهیم تا بتوانیم محیط پیرامون و اکوسیستم‌های طبیعی و آبی سرزمینمان را حفظ کنیم و احساس مسئولیت را در تمام ابعاد جامعه به ویژه محیط‌زیست فراهم کنیم.
نظر شما