به گزارش خبرگزاری ایمنا، مالچ نفتی پوششی از مواد چسبنده و باقی‌مانده نفتی است که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود و از مالچ‌پاشی به‌عنوان روشی برای تثبیت شن‌های روان و ریزگردها استفاده می‌کنند، به این صورت که پسماندهای نفت خام را به شکل لایه‌ای نازک روی تپه‌های ماسه‌ای می‌پاشند و با این روش از جابه‌جایی ریزگردها جلوگیری می‌کنند.
طی سال‌های اخیر گردوغبار در ایران افزایش چشم‌گیری داشته، زیرا کشور علاوه بر داشتن اقلیمی خشک و نیمه‌خشک با قرارگیری در کنار چندین کشور مشابه، مانند عراق و عربستان در سال‌های اخیر همواره با چالش‌های زیست‌محیطی ریزگردها دست‌وپنجه نرم کرده است.
البته به‌طورکلی پدیده ریزگرد در کشور، علاوه بر منشأ خارجی، منشأ داخلی نیز دارد که به اعتقاد برخی کارشناسان خشکسالی‌های متوالی دهه‌های اخیر، کشاورزی سنتی، چرای بیش از حد دام، استفاده نکردن صحیح از سیلاب‌ها، نبود دریافت حقابه تالاب‌ها، برداشت‌های بی‌رویه منابع آب زیرزمینی و رودخانه‌ها، آلاینده‌های صنعتی، آتش‌سوزی و قطع درختان جنگل‌ها، دست به دست هم دادند تا مراتع و زمین‌های زراعی به بیابان تبدیل و با کمترین وزش بادی، ریزدانه‌ها در هوا معلق شوند که در این بین پروژه مالچ‌پاشی به‌منظور جلوگیری از پخش ریزگردها و فرسایش خاک صورت می‌گیرد که منجر به نابودی کامل پوشش گیاهی و از بین بردن اکوسیستم طبیعی می‌شود.
هرچند این اقدام در مهار شن‌های روان تأثیر دارد و در مناطقی از هجوم ریزگردها به مناطق مسکونی جلوگیری می‌کند، اما از این جهت که عوارض زیادی ازجمله نابودی کامل پوشش گیاهی و در مواردی اکوسیستم طبیعی را در پی دارند، مورد استقبال نیست، با وجود چنین عوارضی در بعضی مناطق همچنان با همان روش مالچ‌پاشی نفتی اقدام به تثبیت شن‌های روان می‌کنند که به گفته بسیاری از کارشناسان صدمات غیرقابل جبران و به تعبیری مرگ‌پاشی محیط زیست را منجر می‌شود.
یکی از مشکلات اصلی مالچ نفتی این است که ترکیبات فرار تولید می‌کنند و این ترکیبات فرار بیشتر گوگرد و آروماتیکی بوده که برای ساکنان آن منطقه مشکل‌ساز شده و دیگر مشکل مالچ نفتی رنگ سیاه آن است که با جذب گرمای زیاد باعث می‌شود تا روی سطحی که مالچ پاشیده شده است، دما بسیار بالا رود و بر شرایط بیولوژیک خاک و موجوداتی که در آن هستند، تأثیرات نامطلوبی می‌گذارد، همچنین اگر مالچ‌ها بر سطح خاک پاشیده شود، ممکن است باعث از بین رفتن پوشش گیاهی شود و هوادهی به ریشه گیاهان و رشد مجدد آنها را تحت تأثیر منفی قرار دهد، به همین علت استفاده از آنها در بعضی از محیط‌های طبیعی بسیار نگران‌کننده است.
دانشمندان معتقد هستند که بخشی از تنوع زیستی شن‌زارها را پرندگان بومی و مهاجر تشکیل می‌دهند و در صورت مالچ‌پاشی در این شن‌زارها زیستگاه این پرنده‌ها از بین می‌رود، همچنین پوشش گیاهی مربوط به مناطق کویری که خود عامل تثبیت خاک و شن‌زارها است، در اثر پوشیده شدن با ماده نفتی به طور کامل خشک و نابود خواهد شد، مالچ نفتی رطوبت موجود در هوا را نیز از بین می‌برد که اثر آن خشک شدن گیاهان آن منطقه به دلیل نرسیدن رطوبت است.
در این میان پس از مالچ‌پاشی، به دلیل ترکیبات نفتی مالچ بوی نامطبوعی در بیابان‌ها ایجاد می‌شود، استنشاق این بو از نزدیک بیماری‌زا است، پاشیدن چنین ماده سیاهی رنگی بر روی شن‌زارها موجب برهم زدن زیبایی بی‌نظیر تپه‌های شنی می‌شود و به دلیل چسبندگی ماده نفتی مالچ، امکان عبور حیوانات نیز ممکن نخواهد بود و ممکن است با گیر افتادن در مناطق مالچ‌پاشی شده تلف شوند، خزندگان به واسطه نحوه حرکت خود بیشتر از سایر گونه‌ها از مالچ‌پاشی آسیب می‌بینند و بسیاری از آنها هنگام عبور از مناطق مالچ‌پاشی شده گیر افتاده و تلف می‌شوند.
این روزها موضوع مالچ‌پاشی نفتی در خوزستان و دیگر مناطق به یکی از سوژه‌های داغ زیست محیطی بدل شده است، عملیاتی که همواره مخالفان سرسختی داشته است، با این حال مالچ نفتی پس از حدود چهار سال توقف در خوزستان، سر از ماسه زارهای «خسرج» در غرب رود کرخه درآورده، درحالی که گفته می‌شود، ریگ زارها (تپه‌های ماسه‌ای) در خوزستان به مالچ‌پاشی نیازی ندارند و نباید با چنین اقداماتی، اکوسیستم مرطوب‌ترین ریگ‌زار کشور را به عنوان دارنده منحصر به‌فردترین گونه‌های جانوری نابود کرد.
براساس داده‌های مطالعاتی منتشر شده، ۳۰ میلیون هکتار در کشور تحت تأثیر فرسایش بادی است و ۱۴ میلیون هکتار از این مساحت کانون‌های خسارت‌زای فرسایش بادی‌اند، خوزستان هم دارای ۱.۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی و کانون ریزگرد که ۳۵۰ هزار هکتار آن شن‌زار یا کانون فرسایش بادی است و مقررشده ۹۰۰ هکتار از اراضی غرب کرخه مالچ پاشی نفتی شود.
بر این اساس جمال موسویان، رئیس منابع طبیعی خوزستان در پاسخ به علت مالچ‌پاشی در غرب کرخه، می‌گوید: «این مالچ‌ها باعث پیوستگی و چسبندگی ذرات ماسه می‌شود و کاری می‌کند که بعد از فرسایش بادی و حرکت باد، ماسه‌ها بلند نشوند و حرکت نکنند.»
مالچ‌پاشی در دریاچه ارومیه تحت نظارت ستاد ملی مقابله با گردوغبار نبود
در همین راستا، علی محمد طهماسبی، بیرگانی دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار می‌گوید: نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد مالچ‌پاشی نفتی در منطقه خَسرج در شهرستان آزادگان در غرب استان خوزستان مالچ نفتی یا وکیوم باتوم منطبق بر ضابطه ستاد نبوده و اقدام قانونی در این‌باره در دستور کار است.
وی با بیان اینکه روی مالچ استفاده شده در دشت آزادگان مانند سایر مالچ‌های پلیمری، زیستی و رسی آزمایش انجام شد، اظهار می‌کند: نتایج آزمایش‌ها طی نامه‌ای به محیط‌زیست استان خوزستان و سازمان منابع طبیعی ابلاغ شده است و آنان موظف هستند بر اساس این نامه و مواد قانونی که ما به آنها اشاره کردیم از جمله قانون حفاظت از خاک و همچنین ضوابط ستاد ملی گردوغبار که برای همه دستگاه‌های اجرایی لازم‌الاجرا است، اقدام قانونی کنند.
دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار کشور همچنین درباره استفاده از مالچ در دریاچه ارومیه، با بیان اینکه مالچ پاشیده شده در دریاچه ارومیه نفتی نبود، می‌افزاید: مالچ پاشی در دریاچه ارومیه تحت نظارت یا فرآیند طی شده ستاد ملی مقابله با گردوغبار نیز نبوده است.
طهماسبی تصریح می‌کند: آنچه درخصوص استفاده از مالچ در دریاچه به ما اطلاع‌رسانی شده این است که در سطح بسیار محدودی بوده است و یک مرجع دانشگاهی می‌خواسته کار تحقیقاتی انجام دهد؛ هرچند که این قابل توجیه نیست و همان هم باید از طریق فرآیند ستاد ملی مقابله با گردوغبار انجام شود.
مالچ‌نفتی ممنوع / فقط از خاکپوش‌های دوستدار محیط زیست استفاده شود
به همین دلیل است که با از سرگیری مالچ‌پاشی نفتی در شن زارهای غرب کرخه در استان خوزستان که از سال ۹۸ در پی اعتراض فعالان و کارشناسان محیط زیست و مردم منطقه متوقف شده بود، پس از چهار سال توقف، دی سال جاری مالچ‌پاشی در ماسه‌زارهای «خسرج»، غرب رود کرخه را سیاه‌پوش کرد، علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از نظر قطعی سازمان حفاظت محیط زیست برای استفاده از مالچ نفتی سخن گفت و خبر از تولید خاکپوش طبیعی با توان شرکت‌های دانش بنیان داد.
وی با اشاره به اینکه دیگر به دنبال مالچ نفتی نیستیم، اظهار کرد: این خاکپوش‌ها را به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هم توصیه کردیم، بررسی سایر محصولات مرتبط با تثبیت کننده‌های خاک همچنان در دستور کار ستاد ملی گردوغبار قرار داشته و اگر محصول مناسب دیگری هم وجود داشته باشد پس از بررسی و عبور از مراحل ضابطه مربوطه استفاده خواهیم کرد.
سال ۱۴۰۳ «مالچ‌پاشی نفتی» را در دستورکار نداریم
بر اساس این پیوند؛ وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری اظهار می‌کند: سال ۱۴۰۳ برنامه مالچ‌پاشی نفتی را در دستور کار نداریم و به‌شدت روی روش‌های جایگزین متمرکز شده‌ایم.
وی با بیان اینکه بخش اصلی کانون‌های خسارت‌زا را تثبیت کرده‌ایم، می‌گوید: مالچ نفتی یک پروژه در فرایند ایجاد پوشش گیاهی است و مالچ نفتی بیش از دو تا سه سال توانایی حفظ تپه ماسه‌ای را ندارد و در فرایند طبیعی تجزیه می‌شود، اما همین دوسال برای استقرار نهال‌های کشت شده در تپه‌های ماسه‌ای کفایت می‌کند و بعد از دو سال ریشه‌های گونه‌های سازگار با مناطق بیابانی، تپه ماسه‌ای را حفظ می‌کند و جلوی حرکت آن را می‌گیرد، بنابراین مالچ نفتی یک پروژه موقت برای تثبیت عرصه به منظور احیای پوشش گیاهی است.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری می‌افزاید: هیچ راه دیگری برای اینکه تپه ماسه‌ای حرکت نکند تا گلدان‌های کشت شده در شن‌زارها برای اینکه ریشه‌های آنها طی یک سال توسعه پیدا کند را نداریم و با احداث بادشکن‌های کوتاه و شطرنجی با الگوها و طراحی‌های نوین با همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی امیدواریم بتوانیم موفق شویم.
وی اضافه می‌کند: هم‌اکنون با یکی از معتبرترین نهادهای تحقیقاتی کشور چین و دانشگاه تهران، پروژه‌ای در حسین‌آباد میش‌مست استان قم در ارتباط با شناسایی بهترین روش‌ها و طراحی بادشکن‌ها در حال انجام است، البته بادشکن‌ها سابقه دیرینی در دانش بومی کشور ما دارند و در گذشته دور از آن استفاده کرده‌ایم، اما بهره‌گیری از آن مبتنی بر شرایط علمی با کمترین هزینه و بیشترین اثر بخشی در دستور کار است.
احداث ۱۰۰۰ هکتار بادشکن در مقابله با ریزگردها / افزایش ۱۰ برابری میزان شدت طوفان‌های ماسه‌ای
جعفریان می‌گوید: احداث حدود یک هزار هکتار بادشکن یکی از اقدامات خوبی است که صورت گرفته است، در سطح وسیعی از شهرستان گناباد بادشکن را ایجاد کردیم و بادشکن‌های غیر زنده یکی از جاده‌های ترانزیت این منطقه را کنترل می‌کند.
وی اظهار می‌کند: در منطقه آران و بیدگل عرصه‌های پیش‌بینی شده برای مالچ‌ماشی، به‌طور صددرصدی از طریق احداث بادشکن‌های کوتاه با مشارکت مردم و تعاونی‌های محلی و استفاده از محصولات کشاورزی مثل ساقه پنبه و چوب‌های ناشی از هرس درختان میوه‌ای انجام شده است و این کار به بهبود معیشت جوامع محلی و از سویی حفظ اراضی کشاورزی کمک می‌کند، چراکه تپه‌های ماسه‌ای روی این اراضی را نپوشانده‌اند.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه ما همیشه در فرایند احیای یک عرصه باید ملاحظاتی را در نظر بگیریم، می‌افزاید: نهال‌کاری ابتدا به ذهن مخاطب عام یک فعالیت سبز جلوه می‌کند و این در حالی است که چنین فعالیتی به‌نوعی مداخله است، باید توجه کنیم چه مکان‌هایی مجبور به مداخله در اکوسیستم مناطق بیابانی هستیم، این اکوسیستم چه قدر ظرفیت تحمل این مداخله دارد و مداخله یا نداشتن مداخله چه تأثیراتی بر منطقه می‌گذارد.
وی با بیان اینکه میزان شدت و فراوانی توفان‌های ماسه‌ای در این دهه نسبت به نسبت به دهه قبل حدود ۱۰ برابر شده است، تاکید می‌کند: این وضعیت زنگ خطری است که خشکی محیط چگونه می‌تواند گسترش شن‌زارها و خسارت آن به اراضی کشاورزی و مسکونی را موجب شود.
جعفریان ادامه می‌دهد: روستاهایی مانند صمدآباد در منطقه سرخس هم‌اکنون تحت آسیب هجوم شن‌های روان در سطح گسترده است و قرار است در قالب طرح تهیه شده این شن‌زارها را تثبیت کنیم، البته فقط جلوگیری از نابودی شرایط کشاورزی مد نظر نیست، بلکه وجود هموطنان در مناطق مرزی و حفظ ایمنی زیستی آنها اهمیت زیادی دارد، بنابراین با در نظر گرفتن تمام این موارد باید بیشترین تأثیر را با کمترین مداخله در شرایط آسیب پذیر اکوسیستم‌های بیابانی داشته باشیم.
مالچ‌پاشی؛ فرار از فرسایش خاک به قیمت نابودی محیط‌زیست
قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه مالچ‌پاشی به وسیله مالچ نفتی، تنوع زیستی و پوشش گیاهی در مناطقی که مالچ‌پاشی شده به طور کامل نابود خواهد کرد، می‌گوید: مالچ نفتی پوششی از مواد چسبنده و باقی مانده نفتی است که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود، از مالچ‌پاشی به عنوان روشی برای تثبیت شن‌های روان و ریزگردها استفاده می‌کنند، به این صورت که پسماندهای نفت خام را به صورت لایه نازک بر روی تپه‌های ماسه‌ای می‌پاشند و به این روش از جابه‌جایی ریزگردها جلوگیری می‌کنند.
وی اظهار می‌کند: این پروژه که به منظور جلوگیری از پخش ریزگردها و جلوگیری از فرسایش خاک صورت می‌گیرد، همواره مخالفان زیادی داشته است و بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند مالچ‌پاشی، فرار از فرسایش خاک به قیمت نابودی محیط زیست است، البته در صورت استفاده از انواع دیگر مالچ‌ها از جمله مالچ رسی می‌توان از این روش در جلوگیری از پخش ریزگردها بدون آسیب به محیط‌زیست استفاده کرد.
این فعال و کارشناس محیط‌زیست با بیان اینکه محققان دانشگاه آزاد خوراسگان اصفهان از سال ۹۰ با استفاده از نانو رس، مالچ‌زیستی را در مقیاس آزمایشگاهی تولید کردند که نتیجه خوبی به دست آمد، اما پروسه تولید نانو رس هزینه بالایی داشت و بدین ترتیب از سال ۱۳۹۲ تحقیقات روی تهیه مالچ‌رسی آغاز شد، می‌افزاید: در اواخر سال ۹۴ پروپوزالی برای دریافت حمایت مالی به ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ارسال شد که در کمیته آب و خشکسالی و فرسایش محیط‌زیست این ستاد به تصویب رسید.
وی ادامه می‌دهد: با حمایت‌هایی این گروه توانست در اردیبهشت سال ۹۵ مالچ رسی تولید شده را در عرصه ۵۰ هکتاری پایش کند و اواخر همان سال با ارسال یک پروپوزال دیگر، حدود ۱۵ هکتار دیگر برای پایش در عرصه به این مساحت اضافه شد، از این‌رو بررسی مالچ زیستی مبتنی بر رس بنتونیت در مساحتی به میزان ۶۵ هکتار اجرایی شد.
لازم است بدانیم این محصول در منطقه سجزی اصفهان اعمال شده که به گفته احمد جلالیان، استاد گروه خاک‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان نیز براساس نتایج تحقیقات انجام شده در منطقه سجزی هر شش روز و در تالاب گاوخونی هر هفت روز یک پدیده گردوغبار رخ می‌دهد و بررسی‌ها نشان می‌دهد روند تولید گردوغبار در منطقه سجزی و تالاب گاوخونی افزایشی بوده است؛ به‌طوری که براساس مقایسه بین سال ۲۰۰۶ که هنوز وارد خشکسالی نشده بودیم، تولید گردوغبار از دو مورد در سال ۲۰۰۶ به ۱۳ مورد (یعنی شش برابر) در چهار ماه ابتدای سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.
مالچ‌پاشی در کمتر از پنج درصد بیابان‌های کشور
بر اساس این گزارش محمدعلی کاظمی، مدیرکل سابق منابع طبیعی استان اصفهان و معاون توسعه بازرگانی و صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا استفاده از بادشکن غیرزنده را به‌صرفه‌تر از عملیات مالچ‌پاشی می‌داند و می‌گوید: طی سال‌های گذشته هر هکتار مالچ‌پاشی حدود ۲۰۰ میلیون تومان و بادشکن غیرزنده حدود ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد، لذا با توجه به اینکه خرید مالچ، دارای هزینه زیادی است، استفاده از بادشکن غیرزنده چندین برابر کمتر از مالچ‌پاشی هزینه دارد.
وی می‌افزاید: به عنوان مثال طی سال‌های گذشته عملیات بادشکن غیرزنده روستای حسین‌آباد با استفاده از پوشش گیاهی همین عرصه بیابانی انجام شده است، در سال ۱۳۹۹ به صورت عمده از نی استفاده شد و در سال ۱۴۰۰، با بهره‌مندی از گیاهان خرزهره که شهرداری هرس کرده بود، عملیات بادشکن انجام شد که نتیجه خوبی نیز داشته است.
مدیرکل سابق منابع طبیعی استان اصفهان اظهار می‌کند: طی سال‌های اخیر از مجموع پنج میلیون هکتار تپه‌های ماسه‌ای موجود در کشور، عملیات مالچ‌پاشی در حدود ۳۰۰ هزار هکتار انجام شده که کمتر از پنج درصد بیابان‌های کشور است و در استان اصفهان نیز ۳۰ هزار هکتار از تپه‌های ماسه‌ای مالچ‌پاشی شده است.
وی تصریح می‌کند: اولویت بیابان‌زدایی با عملیات بیولوژیکی است، البته در بخشی از مکان‌ها، شرایط طبیعی اجازه انجام این کار را نداده است و ناچار به مالچ‌پاشی بودیم تا ابتدا شرایط منطقه تثبیت شود، اولویت انجام عملیات بیابان‌زدایی در هر منطقه با توجه به مطالعات مخصوص آن منطقه اجرایی می‌شود.
اصفهان پایلوت اجرای مالچ‌های سازگار زیستی در تثبیت عرصه‌های بیابانی
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره توقف مالچ‌پاشی از سال ۹۸ در اصفهان می‌گوید: طی سال‌های اخیر، دفتر بیابان سازمان منابع طبیعی کشور سه استان یزد، خوزستان و اصفهان را پایلوت قرار داده تا شرکت‌های دانش‌بنیان، مالچ‌های موافق زیست‌محیطی پلیمری را برای تثبیت عرصه‌های بیابانی اجرایی کنند.
وی با اشاره به نبود انجام عملیات مالچ‌پاشی نفتی در بیابان‌های استان اصفهان، اظهار می‌کند: برای اجرای پایلوت مالچ‌های پلیمری سازگار زیستی‌محیطی در بیابان‌های استان، تاکنون حدود ۱۵ هزار هکتار از بیابان‌های شهرستان آران‌وبیدگل تعیین‌شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان درباره وجود ۶۵۰ هزار هکتار تپه‌های ماسه‌ای در استان اصفهان، می‌افزاید: طی سال‌های گذشته عملیات تثبیت این ماسه‌ها با انجام مالچ‌پاشی در ۳۰ هزار و ۸۰۰ هکتار اجرایی شده است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین دفتر بیابان سازمان منابع طبیعی کشور طی سال‌های ۹۶ تا ۹۷ حدود ۴ هزار و ۸۰۰ هکتار مالچ‌پاشی در شهرستان آران‌وبیدگل برنامه‌ریزی کرده بود که ۳۰۰ هکتار آن در سال ۹۸ انجام شد، اما مابقی عملیات به دلیل جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و نابودی پوشش گیاهی و جانوری متوقف شده است.
تثبیت شن‌های روان در بیابان‌های اصفهان با ۴۵ کیلومتر بادشکن غیرزنده
شیشه‌فروش با اشاره به انجام عملیات تثبیت شن‌های روان در بیابان‌های استان اصفهان به روش بادشکن غیرزنده، می‌گوید: در سال‌های گذشته تاکنون با هدف تثبیت بیابان‌زدایی، پیشگیری از تشدید گردوخاک و کنترل شن‌های روان ۱۰ هزار هکتار نهال‌کاری، ۴۵ کیلومتر بادشکن غیرزنده و ۲۰۰ کیلومتر بادشکن زنده مانند درخت‌های زیتون، اکالیپتوس و توت برای حفاظت جاده‌ها و تأسیسات شهری در برابر گردوغبار و طوفان‌های شنی و ۳۰ هزار و ۸۰۰ هکتار مالچ‌پاشی در مناطق بیابانی استان صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه ۳۲ درصد مساحت استان به علت اقلیم خشک و نیمه‌خشک و شرایط کم بارش جزو مناطق کویری و بیابانی است، اظهار می‌کند: کانون‌های فرسایش بادی پدیده خیزش گردوغبار در مناطق کویری کاشان، آران‌وبیدگل، نطنز، نائین، اردستان، میمه، خوروبیابانک و شرق استان فعالیت ریزگردها را تشدید می‌کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان موقعیت بیابان‌زایی را یکی از مخاطرات زیست‌محیطی در استان اصفهان می‌داند و می‌افزاید: حدود سه میلیون و ۲۰۰ هکتار از وسعت استان را مناطق بیابانی تشکیل می‌دهند که طبق مطالعات انجام شده ۱.۵ میلیون هکتار عرصه‌های بیابانی به عنوان کانون بحران و ۲.۵ میلیون هکتار آن تحت فرسایش بادی بوده که ۱۲ شهرستان را تحت تأثیر قرار داده است.
وی با اشاره به اینکه ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی در استان اصفهان شناسایی شدند، ادامه می‌دهد: مناطق شهرستان‌های کاشان، آران‌وبیدگل، شرق اصفهان، برخوار، نائین، خوروبیابانک، اردستان، کوهپایه، ورزنه، جرقویه، هرند و بخشی از شاهین‌شهر و بادرود تحت‌تأثیر فرسایش بادی هستند.
شیشه‌فروش خاطرنشان می‌کند: در استان اصفهان شرایط بیابان‌زایی و گرم‌وخشک را داریم که حفاظت از صنعت کشاورزی، نگهداری از گونه‌های گیاهی، حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی در اثر گردوغبار از مهم‌ترین نتایج انجام شده بیابان‌زدایی‌ها در استان است.
مالچ‌پاشی، عامل تهدیدکننده حیات بیابان‌ها و تنوع زیستی
اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و فعال محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با تاکید بر اینکه مالچ‌پاشی، عامل تهدیدکننده حیات بیابان‌ها و تنوع زیستی است، می‌گوید: مواد نفتی ناشی از مالچ‌پاشی زندگی تمام جانوران، گیاهان و انسان‌های روز زمین را تهدید می‌کند، زیرا با چنین روشی بیابان‌ها و تمام موجوداتی را که بخش مهمی از طبیعت محسوب می‌شود، می‌شکند و کامل نابود می‌کند.
وی مالچ‌پاشی را اقدام زیست محیطی با نابودی پوشش گیاهی، جانوری و منابع خاکی می‌داند و اظهار می‌کند: مالچ‌پاشی برای حیات وحش بسیار مضر و همچون سم است که گیاهان را می‌کشد و جانوران زیرزمین را نابود می‌کند و وقتی این مواد سمی روی سطح زمین می‌نشینند با نفوذ در خاک، لانه‌های جانداران زیرزمینی را تخریب و نابود خواهد کرد.
این بوم‌شناس و فعال محیط زیست در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه یکی از دلایل مالچ‌پاشی کنترل ریزگردها عنوان شده است، می‌افزاید: مالچ متشکل از مواد نفتی است که به گفته متولیان امر برای تثبیت شن‌های روان در بیابان و صحراهای ایران انجام می‌شود، اما با چنین روشی بیابان‌ها و تمام موجودات که بخش مهمی از طبیعت محسوب می‌شود را می‌شکند و کامل نابود می‌کنند.
وی درباره عوارض و تبعات مالچ‌پاشی بر حیات وحش، تصریح می‌کند: با مالچ‌پاشی مواد سمی در بیابان‌ها تثبیت می‌شود و حیوانات بیابان‌ها به‌ویژه مارمولک و حشرات را که جزئی از طبیعت ایران هستند، نابود می‌کند و گونه‌های گیاهی مورد تغذیه جانداران، پرندگان و چرندگان و تمام جانوران وابسته به زمین منقرض می‌شود.
کهرم می‌گوید: مواد نفتی ناشی از مالچ‌پاشی زندگی تمام جانوران، گیاهان و انسانی روز زمین را تهدید می‌کند، چرا که بعد از این اقدام، مالچ‌ها مواد سمی مانند قیر و نفت در اثر گرمای شدید بیابان‌ها طی ترک‌خوردگی با گردوغبار در وسعت زیادی پراکنده می‌شوند که برای تثبیت آن طی سال‌های بعدی مجدد تکرار خواهد شد.
وی تنها فواید مالچ‌پاشی در بیابان‌ها را سود افراد مالچ‌پاش می‌داند و اظهار می‌کند: وقتی ماده سمی را روی زمین و خاک بیابان‌ها پخش می‌کنند، نه تنها بر نابودی پوشش گیاهی تأثیرگذار است، بلکه جانداران گیاه‌خوار با مصرف بوته‌ها و گیاهان، سموم آنها در جانواران گوشت‌خوار ارزشمند مانند یوزپلنگ که از گیاه‌خواران تغذیه می‌کند نیز اثرگذار خواهد بود و این چرخه همچنان با تکرار مالچ‌پاشی تداوم دارد و سبب نابودی حیات وحش و محیط‌زیست می‌شود.
این فعال محیط‌زیست می‌افزاید: مواد نفتی ناشی از مالچ‌پاشی زندگی تمام جانوران، گیاهان و انسانی روز زمین را تهدید می‌کند، زیرا با چنین روشی بیابان‌ها و تمام موجودات که بخش مهمی از طبیعت محسوب می‌شود را می‌شکند و کامل نابود می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه مواد سمی ناشی از مالچ‌پاشی برای خانوارهای چادرنشین در بیابان نیز بی تأثیر نیست، خاطرنشان می‌کند: ذرات این مواد نفتی سمی با وزش باد و گردوغبار پراکنده می‌شوند و تمام آنها مواد مسموم‌کننده خاک و موجوداتی است که در خاک زندگی می‌کنند.
بر این اساس، بر این اساس وقتی منطقه‌ای مالچ‌پاشی شود دست‌کم تا دو سال نمی‌تواند آب باران را جذب کند که این امر تبعات و آسیب‌های جدی برای اقلیم آن منطقه در بر خواهد داشت. در مجموع دوام مالچ‌پاشی در بیابان سه سال است و پس از این مدت برای جلوگیری از افزایش گردوخاک باید دوباره اقدام به مالچ‌پاشی کرد که این کار مشمول هزینه‌های سنگینی برای تولید مواد اولیه، تجهیزات و هزینه‌های مربوط به پیمانکاران می‌شود، بنابراین با پوشیده شدن خاک از مالچ نفتی، ذرات خاک آلوده شده و افت کیفیت شدیدی خواهد داشت و آلوده به ذرات سمی نفتی می‌شود. مالچ نفتی پس از دو تا سه سال خشک شده و با وزش باد این ذرات سمی موجود در مواد نفتی به مناطق دیگر انتقال می‌یابد و موجب بروز بیماری‌های تنفسی خواهد شد، از این‌رو انجام چنین اقداماتی باید متوقف شود تا محیط‌زیست تخریب نشود.
نظر شما