به گزارش خبرگزاری ایمنا، دیابت نوعی بیماری متابولیکی (مربوط به متابولیسم بدن) و یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد است که با سطح قند خون بالا (گلوکز) همراه است و به دنبال نقص در ترشح انسولین یا عملکرد آن یا هر دو ایجاد می‌شود، سطح بالای گلوکز خون (هیپرگلیسمی) می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامت شود.
در واقع انسولین هورمونی است که از غدد پانکراس که واقع در پشت و زیر معده است ترشح می‌شود. پانکراس انسولین را به جریان خون منتقل می‌کند، انسولین در گردش باعث می‌شود، که قند وارد سلول‌های بدن شده و مقدار قند موجود در خون را کاهش می‌دهد، همانطور که میزان قند خون شما کاهش می‌یابد، ترشح انسولین از پانکراس نیز کم می‌شود.
از طرفی دیگر گلوکز (قند خون) برای سلامت شما حیاتی است، در واقع گلوکز ماده مغذی ضروری است که انرژی لازم برای عملکرد مناسب سلول‌های بدن را فراهم می‌کند، گلوکز همچنین منبع اصلی سوخت مغز شما نیز است.
هنگامی که قند خون افزایش می‌یابد (به عنوان مثال، پس از غذا خوردن)، انسولین از پانکراس آزاد می‌شود تا سطح گلوکز را با انتقال به سلول‌های بدن کاهش دهد. در بیماران دیابتی، عدم تولید کافی یا عدم پاسخ به انسولین موجب هیپرگلیسمی می‌شود؛ این بیماری مزمن است، بدین معنی که اگر چه می‌توان آن را کنترل کرد، اما تمام عمر با فرد همراه است؛ دیابت همانند بسیاری از بیماری‌های دیگر به علت رفتارهای غلط غذایی و کم تحرکی بر بدن چیره می‌شود، علاوه بر آن داشتن استرس و اضطراب نیز افراد را در معرض خطر ابتلاء به این عارضه قرار می‌دهد.
دکتر اسدالله رجب، بنیانگذار انجمن دیابت ایران، با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت هنگام ابتلاء علائمی ندارند، اظهار کرد: بیماری زمانی علامت‌دار می‌شود که چند سال از ابتلای به آن گذشته است، هنگامی که فرد مبتلا به دیابت به ویژه دیابت نوع دو به پزشک مراجعه می‌کند، اغلب حدود ۱۰ سال از زمان بیماری وی گذشته، اما از آن مطلع نبوده است.
وی با بیان اینکه هنگامی که فرد مبتلا به دیابت شده، پیشگیری اولیه را از دست داده‌ایم، افزود: مرحله دوم یعنی آموزش در این مرحله آغاز می‌شود؛ یعنی باید کاری کنیم که فرد مبتلا به دیابت دچار عوارض ناشی از این بیماری نشود.
بنیانگذار انجمن دیابت ایران با بیان اینکه مهم‌ترین مؤلفه در مواجهه با دیابت، پیشگیری است، گفت: منظور از پیشگیری اولیه این است که از ابتلاء به دیابت باید جلوگیری شود، پیشگیری فقط اولیه نیست، بلکه پیشگیری دوم و سوم نیز مطرح می‌شود، هنگامی که از پیشگیری ثانویه سخن به میان می‌آید، منظور این است که بیمار دچار عوارض ناشی از دیابت نشود، اما سومین مرحله پیشگیری در بیماری دیابت باید انجام شود که فرد دچار نقص عضو مانند از دست دادن کلیه‌ها، نابینایی یا عوارض قلبیعروقی نشود.
رجب با بیان اینکه پیشگیری مهم‌ترین موضوع در ارتباط با دیابت است، تصریح کرد: برخی در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند که با برنامه‌ریزی و اقدامات گوناگون می‌توانیم از ابتلای این افراد به دیابت جلوگیری کنیم، برنامه‌ریزی می‌تواند تعداد افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند را کاهش دهد و با کاهش این افراد می‌توان امکانات مورد نیاز برای دیابتی‌ها را فراهم کرد.
وی اضافه کرد: هزینه درمانی دیابت به ویژه برای بیمارانی که مبتلا به عوارض دیابت هستند، بسیار گران است، بنابراین اگر بتوانیم از شیوع دیابت پیشگیری کنیم، می‌توانیم دیابتی‌ها را با هزینه کمتر کنترل کنیم.
بیماری‌های قلبی و عروقی از عوارض دیابت است
بنیانگذار انجمن دیابت ایران با بیان اینکه دیابت می‌تواند با عارضه‌های متعددی همراه باشد، افزود: بیماری‌های قلبی و عروقی جزو عوارض دیابت است، عروق بزرگ در وهله نخست و سپس عروق کوچک دچار گرفتگی می‌شوند، گرفتگی عروق بزرگ می‌تواند موجب سکته قلبی و سکته مغزی شود و اگر گرفتگی عروق بزرگ در کانون توجه قرار نگیرد، عروق کوچک دچار گرفتگی می‌شود و این موضوع می‌تواند سبب بروز مشکلات کلیوی، نارسایی کلیوی و مشکلات چشمی شود و اگر مشکلات چشمی کنترل نشود احتمال نابینایی و قطع عضو وجود دارد، اگر عروق کوچک دچار گرفتگی شود اعصاب محیطی گرفتار و باعث قطع عضو می‌شود.
رجب با اشاره به اجرای «پویش ملی سلامت و غربالگری دیابت و فشار خون بالا» در ساری جاری خاطرنشان کرد: بیمارانی در این پویش شناسایی شدند که سطح قند خون آنها بالاتر از ۳۰۰ بود، اما خود نسبت به این موضوع آگاهی نداشتند.
وی با بیان اینکه آموزش‌های لازم باید در اختیار بیماران قرار گیرد، ادامه داد: ما از دیابتی‌هایی که در پویش‌ها شناسایی می‌شوند، می‌خواهیم به پزشک مراجعه کنند، اما برخی از آنها از این کار امتناع می‌کنند؛ سلامتی مهم است، اما فرهنگ مهم قلمداد کردن سلامتی در جامعه وجود ندارد چراکه زمانی سلامتی مهم به حساب می‌آید که ناتوان شده باشیم.
بنیانگذار انجمن دیابت ایران ادامه داد: در حوزه دارویی بیماری دیابت با مشکلات چندانی روبه‌رو نیستیم و مشکلات مربوط به این حوزه مدیریت می‌شود، گاهی اوقات با کمبود دارو مواجه می‌شویم و این موضوع مدیرتی است، اما در حال حاضر، مشکلی در زمینه داروی دیابتی وجود ندارد.
دیابت محدود به مصرف دارو نمی‌شود
رجب با بیان اینکه کنترل دیابت محدود به مصرف دارو نمی‌شود، گفت: مسئله فقط مصرف دارو نیست، بلکه چگونگی استفاده از دارو هم مهم است، مشکلاتی که در حوزه دیابت وجود دارد مربوط به پیشگیری و پیشگیری به معنی ارائه آموزش و فراهم کردن امکانات و ابزارهای کنترل دیابت است.
وی ادامه داد: فقط ۲۰ درصد از دیابتی‌ها به تزریق انسولین نیاز دارند، اگر دارو به طور کامل در دسترس باشد، اما آموزش لازم ارائه نشود، در دسترس بودن دارو بی‌ثمر است، مدیریت کنترل دیابت در اختیار بیمار یا خانواده آنها است.
بنیانگذار انجمن دیابت ایران افزود: داروهای بیماران دیابتی در دسترس است، اما افرادی که مبتلا به عوارض ناشی از دیابت می‌شوند بسیار زیاد هستند، بررسی‌ها بیانگر این است که کمتر از یک درصد دیابتی‌ها در کشورهای اروپایی دچار عارضه نابینایی می‌شوند.
رجب گفت: دارو از روند بیماری جلوگیری می‌کند، اما جلوی عوارض ناشی از این بیماری را نمی‌گیرد؛ آموزش در حوزه دیابت بسیار اهمیت دارد و آموزش چگونگی استفاده از امکانات موجود باید در اختیار بیماران قرار گیرد که دچار عوارض دیررس این بیماری نشوند، اگر بیمار دچار عوارض دیررس دیابت شود کنترل آن سخت است.
وی ادامه داد: آموزش در تمام زمینه‌ها یک مؤلفه مهم به حساب می‌آید، اگر آموزش لازم در خصوص بیماری‌های غیرواگیر ارائه نشود با مشکلاتی مواجه می‌شویم، ما در زمینه بیماری‌های غیرواگیر مانند چربی بالا، فشار خون، سرطان، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی با مشکلاتی مواجهه هستیم و این موضوع ریشه در آموزش دارد.
۱۵ درصد جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت هستند
رضا قدوسی، سرپرست مجموعه مدد ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره اهمیت پیشگیری و کنترل بیماری دیابت اظهار کرد: چهاردهم نوامبر، سالروز تولد فردریک بانتینگ، که به همراه چارلز بست در سال ۱۹۲۲ انسولین را کشف کردند، روز جهانی دیابت نام‌گذاری شده است، شعار امسال با توجه به اهمیت آگاهی از خطر ابتلاء به دیابت نوع دو برای کمک به تأخیر یا جلوگیری از این بیماری و برجسته کردن تأثیر عوارض مرتبط با دیابت و اهمیت دسترسی به اطلاعات و مراقبت مناسب برای اطمینان از درمان به موقع «شناخت عوامل خطر، اقدام مؤثر» انتخاب شده است.
وی افزود: بر اساس برنامه کشوری پیشگیری و کنترل بیماری دیابت نوع دو، اقدامات مؤثری برای تقویت نظام ارجاع به منظور پیگیری و ردیابی بیمار، برای کنترل هرچه بهتر بیماری و پیشگیری از بروز عوارض و معلولیت‌های ناشی از این بیماری انجام شده است، همچنین در زمینه درمان دیابت، تأمین داروهای مورد استفاده در دیابت به ویژه انواع انسولین‌های ترکیبی به میزان کافی صورت پذیرفته و برای تجویز صحیح داروها، دستورالعمل مناسبی تدوین شده است.
سرپرست مجموعه مدد ایران گفت: در محدوده دانشگاه علوم پزشکی ایران و در داروخانه‌های بیست‌وسه‌گانه تحت پوشش مجموعه مدد هم با توجه به پراکندگی‌های داروخانه‌ها در مناطق مختلف استان تهران، دستگاه‌های تست قند خون و داروهای مورد استفاده در درمان دیابت برای دسترسی راحت تر بیماران دیابتی تأمین شده است.
وی با اشاره به آمار مبتلایان به دیابت در کشور ادامه داد: بر اساس یافته‌های تیم تحقیقاتی مطالعه شیوع دیابت، ۱۵ درصد جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت (قند خون ناشتا مساوی یا بیش از ۱۲۶ میلی گرم در دسی‌لیتر) و بیش از ۲۵ درصد در مرحله پیش دیابت (قند خون ناشتای مساوی ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی‌لیتر بر اساس معیارهای سال ۲۰۲۰ انجمن دیابت آمریکا) هستند.
قدوسی تصریح کرد: میزان شیوع دیابت و پیش دیابت در مردان ایرانی، به ترتیب ۱۳ درصد و ۲۷ درصد و در زنان ۱۷ درصد و ۲۴ درصد اعلام شده است، احتمال ابتلاء به دیابت و پیش دیابت با بالا رفتن سن به‌طور پیوسته افزایش پیدا می‌کند، سنین ۶۵ سال و بالاتر و ۵۵ تا ۶۴ سال در صدر گروه‌های سنی در معرض خطر دیابت هستند.
وی خاطرنشان کرد: احتمال انتقال دیابت نوع یک از پدر به فرزندان ۵.۸۸ درصد است، اما این احتمال در زنان بستگی به سن بارداری آنها دارد؛ به این صورت که اگر یک مادر مبتلا به دیابت نوع یک قبل از ۲۵ سالگی صاحب فرزند شده است، احتمال انتقال دیابت نوع یک حدود چهار درصد است و اگر بعد از ۲۵ سالگی بوده این احتمال به حدود یک درصد کاهش می‌یابد، در دیابت نوع دو، اگر والد قبل از ۵۰ سالگی به دیابت نوع دو مبتلا شده باشد، احتمال انتقال بیماری به فرزند ۱۴.۳ درصد و اگر ابتلاء به دیابت نوع دو بعد از ۵۰ سالگی والد رخ داده باشد، این احتمال به حدود ۷.۷ درصد کاهش پیدا می‌کند، علاوه بر ژنتیک عوامل دیگر مانند اضافه وزن، رژیم غذایی ناسالم، نداشتن تحرک بدن، افزایش سن، فشار خون بالا، سابقه دیابت بارداری، نبود تحمل گلوکز (IGT) هم نقش دارند.
سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب لازمه پیشگیری از دیابت
مدیر داروخانه‌های بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: افراد مبتلا به دیابت نیاز دارند تا با یک سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب، کنترل بیشتری بر سطح گلوکز خون خود داشته باشند، همچنین مواردی که افراد مبتلا به دیابت باید رعایت کنند، تغذیه مناسب و مصرف میزان مناسبی از مواد غذایی با انرژی پایین، مانند سبزیجات، میوه‌ها، ماهی، مرغ و محصولات کم چرب، کنترل مصرف کربوهیدرات و جلوگیری از مصرف میزان زیاد شکر و غذاهای پر قند است.
وی افزود: حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی و انجام فعالیت‌های ورزشی منظم مانند پیاده‌روی، شنا، یا تمرینات مقاومتی با مشورت پزشک در خصوص نوع و میزان فعالیت‌های ورزشی و رژیم غذایی امری ضروری‌است، استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش به منظور کنترل و کاهش استرس از اقدامات سودمند در زمینه کنترل قند خون است.
قدوسی اضافه کرد: مراجعه به پزشک و رعایت نکاتی که توسط او توصیه می‌شود و مصرف به موقع و مطابق دستور داروهای تجویز شده در کنار انجام تست‌های خون منظم برای اندازه‌گیری سطح گلوکز و سایر شاخص‌های بهداشتی، همچنین کنترل و نظارت بر فشار خون و چربی خون به کنترل دیابت کمک می‌کند.
وی تصریح کرد: بررسی تأثیرات اقتصادی دیابت بر جوامع و کشورها حاکی از تأثیر این بیماری بر هزینه‌های سلامت و از دست دادن نیروی کار به دلیل بیماری است، همچنین اطلاع‌رسانی در زمینه دیابت را ضروری است، ترویج آگاهی عمومی در مورد علائم، پیشگیری، مدیریت دیابت و افزایش اطلاعات جامعه در مورد این بیماری و حمایت خانواده و اطرافیان بیمار برای مدیریت بهینه در پیشگیری و کنترل دیابت حائز اهمیت است.
نبود غلات کامل در برنامه غذایی از علل بروز دیابت و فشارخون است
احمد اسماعیل‌زاده، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت نیز اظهار کرد: تمام افرادی که در «پویش ملی سلامت» که از بیستم آبان تا پانزدهم دی‌ماه انجام می‌شود، شرکت کنند در زمینه کنترل فشار خون و دیابت توسط کارشناسان تغذیه مرکز بهداشتی و درمانی سراسر کشور مورد غربالگری و مراقبت قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه تغذیه و عوامل مربوط به آن نقش بسیار مهمی در کنترل بیماری‌های پرفشاری خون و دیابت دارند، افزود: علت اصلی در بروز این بیماری‌ها نبود غلات کامل در برنامه غذایی ایرانی‌ها است و با توجه به اینکه قوت غالب در ایران نان و برنج است، مصرف غلات کامل و میوه‌ها تا حدود زیادی می‌تواند از ابتلاء به بیماری‌های پرفشاری خون و دیابت در افراد جلوگیری کند.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ادامه داد: در میوه‌ها و سبزیجات علاوه بر فیبر، پتاسیم و بعضی از مواد مغذی دیگر را داریم که به کنترل فشار خون کمک می‌کنند، در نان و غلات کامل علاوه بر فیبر و سبوس، منیزیوم داریم که باعث کاهش مقاومت انسولین در بدن شده و این بیماری‌ها کاهش یابد.
وی گفت: کارشناسان تغذیه در کنار سایر همکاران در «پویش ملی سلامت» نقش ارزنده و اساسی ایفا می‌کنند. این کارشناسان علاوه بر همکاری با مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر در یافتن موارد جدید ابتلاء به پرفشاری خون و دیابت، مشاوره‌های لازم را به بیماران ارائه خواهند داد.
اسماعیل‌زاده با بیان اینکه تمام موارد جدید بیماری که در این پویش شناسایی می‌شوند تحت مراقبت‌های متعدد و آموزش چهره به چهره تغذیه توسط کارشناسان تغذیه قرار می‌گیرند، تصریح کرد: با تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مکاتبه شده که کارشناسان تغذیه بتوانند برای تمام افراد پیش پرفشاری خون و بیماران فشار خون و همچنین افراد پیش دیابتی و بیماران دیابتی شناسایی شده در «پویش ملی سلامت» یک ساعت در هفته جلسات آموزشی گروهی برگزار کنند، البته جلسات آموزشی گروهی را در طول سال هم برگزار می‌کنیم، اما در «پویش ملی سلامت» این جلسات را به صورت متمرکزتر و خاص‌تر برگزار خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه بین دفتر بهبود تغذیه جامعه و دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت هماهنگی‌های لازم برای هرچه بهتر برگزار شدن «پویش ملی سلامت» انجام شده است، گفت: امیدواریم با کنترل عوامل تغذیه‌ای بیماری‌ها و تشویق افراد به تحرک و فعالیت بدنی، شاهد کاهش بار بیماری‌هایی که به سیستم بهداشتی منتقل می‌شوند باشیم و از خطر افزایش بروز بیماری‌های غیرواگیر در سال‌های آینده جلوگیری کنیم.
نظر شما