به گزارش خبرگزاری ایمنا، همواره در طول تاریخ و فراز و نشیب‌های آن، مردم جامعه برای پیشبرد مسائل و الگوگیری نیازمند حضور پیشتازانی هم‌عصر با خود بودند که این وظیفه و در دوران‌های مختلف به‌دوش علما بوده است.
اگر قصد داشته باشیم صرفاً به دوران معاصر نگاهی گذرا داشته باشیم، شاهدیم که در وقایع مهم تاریخی از انقلاب مشروطه گرفته تا پیروزی انقلاب اسلامی و حتی دوران دفاع مقدس، این علما بوده‌اند که در رشد و پیشرفت جامعه نقش ایفا کرده‌اند و نوجوانانی که در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، پای ثابت منبر و مساجد و سخنرانی علما بودند، در دوران دفاع مقدس تبدیل به جوانانی برومند شده و جان خود را در راه این کشور بر کف دست گذاشتند.
شاید بسیاری از ما حداقل در حین گذر از خیابان‌ها و در طول زندگی روزمره با نام برخی از این علما آشنا شده اما از زندگی آن‌ها اطلاع چندانی نداشتیم باشیم و بر همین اساس قصد داریم که در این گزارش شما را با چند تن از علما آشنا کنیم:
محمد بن حسن حرّ عاملی
شیخ حر شب جمعه ۸ رجب سال ۱۰۳۳ قمری در روستای مشغره در منطقه جبل عامل لبنان متولد شد و حضور وی در درس علمای مشهور اخباری سبب شد که تحت تأثیر فضای غالب عصر صفویه قرار گرفته و مسلک اخباری‌گری را بپذیرد.
به نوشته شیخ عباس قمی نسب خاندان حرّ عاملی به حرّ بن یزید ریاحی می‌رسد؛ وی تا سن چهل سالگی در جبل عامل زندگی کرد و در طول این مدت دو بار به سفر حج مشرف شد و پس از آن در سال ۱۰۷۳ از جبل عامل به عراق رفت و سپس برای زیارت امام رضا (ع) راهی ایران شد و تا آخر عمر در آنجا ماند و به تدریس و تألیف پرداخت.
شیخ حر عاملی از برجسته‌ترین علمای شیعه در قرن یازدهم هجری به شمار می‌آید که دارای تالیفاتی ارزنده و شخصیتی مورد احترام نزد علمای شیعه است؛ او یکی از چهره‌های بزرگی است که مذهب شیعه را با روایات اهل‌بیت (ع) بیش از پیش غنی ساخت و آثاری را بعد از خود بر جای نهاد که سزاوار ستایش و تقدیر است.
وی یکی از حلقه‌های محکم و ارزشمند شیعه برای اتصال به روایات امامان معصوم و پیامبر اسلام (ص) و از سویی شاعر و ادیبی توانا بوده است، شاهد صادق این مدعا یکی دیوان شعر وی است که مشتمل بر حدود بیست هزار بیت بوده و دیگری منظومه‌های متعددی است که در مورد مسائل گوناگون فقهی، تاریخی و… سروده است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی شیخ، بی‌پروایی و حاضرجوابی شناخته می‌شده و بر این اساس می‌گویند شیخ حر عاملی در زمان اقامتش در اصفهان، روزی وارد مجلس شاه سلیمان صفوی شد و بی آنکه درخواست اذن نماید بر کناره تختی که شاه بر آن نشسته بود، نشست، در حالی که بین شاه و او تنها یک بالش فاصله بود.
شاه از اهل مجلس درباره وی پرسش کرد، گفتند: او دانشمندی بزرگ از دانشمندان تازی است که وی را محمد بن حسن حر عاملی می‌خوانند؛ شاه که هرگز کسی را این‌گونه بی‌پروا در برابر خویش ندیده بود، به او رو کرد و گفت: تفاوت میان حر و خر چقدر است؟ وی فوراً پاسخ داد یک متکا (بالش). شاه از بی‌پروایی و حاضرجوابی او شگفت زده شد.
برادر شیخ حر عاملی در کتاب «الدر المسلوک» درباره وفات وی می‌نویسد: «در روز ۲۱ رمضان سال ۱۱۰۴ ق، غروب خورشید فضیلت و علم و دانش و ماه درخشان علم و عمل و عبادت، شیخ الاسلام و المسلمین، جانشین فقها و روات شیعه، سخنگوی هدایت امت و حیات شریعت، راست‌گو در روایات و نقل معجزات وسایل الشیعه، امام خطیب و شاعر ادیب، بنده حقیقی پروردگار بزرگ و بلند مرتبه، شیخ ابوجعفر محمد بن حسن حر عاملی واقع شد. او سفر کرده به سوی رحمت خدایش در جوار هشتمین امام شیعیان علی بن موسی الرضا (ع) است. او برادر بزرگ من بود و من در مسجد زیر گنبد در کنار منبر بر او نماز خواندم و او را در ایوان حجره‌ای در صحن روضه در کنار مدرسه میرزا جعفر دفن نمودیم. او ۷۲ سال سن داشت.»
سید هاشم بحرانی
سید هاشم بحرانی از فقها و مفسرین شیعه قرن دوازدهم قمری بین سال‌های ۱۰۳۰ تا ۱۰۴۰ قمری متولد و از اهالی بحرین بوده که دامنه مرجعیت او از بحرین فراتر بوده و در بیشتر بلاد شیعه مردم از او تقلید می‌کردند؛ همچنین او یکی از پرهیزکارانی بود که بر والیان و فرمانروایان سخت می‌گرفت.
از آثار وی می‌توان به البرهان فی تفسیر القرآن، مدینة المعجزات فی نص علی الائمة الهداه، حلیهٔ الأبرار فی أحوال محمد و آله الأطهار و سایر مواردی از این دست اشاره کرد.
بحرانی در دفاع از اهل بیت و انتشار احادیث معصومین (ع) نیز تلاشی درخور توجه و ستودنی از خود نشان داد و بر همین اساس تألیفات بسیار ارزشمندی در فقه، اصول، رجال و … داشت و زمانی از ادامه تحقیق و تألیف در فقه منصرف شد و به یکباره توجه ویژه‌ای نسبت به تدوین آثار اهل بیت پیدا کرد و با تمام توان و سرعت و دقت فراوان، به این مهم پرداخت؛ درباره او آمده است:
«علامه بحرانی عمر شریفش را وقف جمع‌آوری، تصحیح و تدوین احادیث نمود و حتی یک لحظه از جستجو برای یافتن کتب حدیث و جمع‌آوری نسخه‌های کتب حدیث و تصیح و تبویب و تنظیم احادیث برای بهتر استفاده کردن از روایات آرام نگرفت».
علامه بحرانی در سال ۱۱۰۷ قمری در روستای نعیم در خانه شیخ عبدالله پسر شیخ حسین بن علی بن کنبار درگذشت و پیکر او را در صحن یکی از مساجد روستای توبل دفن کردند.
فاضل اصفهانی
بهاالدین محمد بن تاج‌الدین حسن بن محمد اصفهانی مشهور به فاضل هندی یا فاضل اصفهانی از مفاخر فقهی قرن ۱۱ و ۱۲ در اصفهان بود که در سال ۱۰۶۲ قمری زاده و در ۲۵ رمضان ۱۱۳۷ قمری در گذشت.
فیلسوف معاصر، سید جلال‌الدین آشتیانی درباره تحصیلات فاضل، چنین می‌گوید:
«حقیر در جُنگی قدیمی در زمان گذشته، عبارتی از شخصی که در اواخر صفویه می‌زیسته است دیدم که چنین نوشته است: در مدرسه، صبیّ مُراهقی (پسر نزدیک به بلوغ) را دیدم که در بحث، علیم ماهر و واجد مقام عالی در علوم عصر (روز) بود و آثار نبوغ از ناصیه (پیشانی) او آشکار بود. از نسبش پرسیدم، گفتند: او فرزند ملاتاج و نامش بهاالدین محمد است.»؛ فاضل در ۱۳ سالگی به اجتهاد رسید و در سال ۱۰۷۷ ه. ق. (تقریباً در ۱۶ سالگی) در ردیف فضلای به نام بود.
از مهم‌ترین نوشته وی می‌توان به کتاب کشف‌اللثام در قواعدالاحکام در فقه استدلالی است و مناحج‌السویه فی شرح روضةالهیه اشاره کرد و از محمدحسن نجفی نیز نقل است که اگر فاضل هندی در ایران نبود گمان نمی‌کردم علم فقه به ایران رفته باشد.
فاضل هندی در روز سه شنبه بیست و پنجم رمضان سال ۱۱۳۷ قمری به سرای باقی شتافت و پیکرش در قبرستان تخت فولاد اصفهان دفن شد؛ در کنار قبر او، قبر ملأ محمد فضل معروف به فاضل نایینی قرار گرفته که به همین سبب، مردم قبر این دو شخصیت علمی را به نام «فاضلان» می‌شناسند.
نظر شما