به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر به عنوان سیستمی پویا و باز، همواره نیازمند به‌کار بردن شیوه‌های علمی، کارآمد و جدید برای رفع مشکلات و نیل به توسعه پایدار با اتکا به شناخت کامل از وضع موجود است و یکی از جدیدترین شیوه‌های نوین، استفاده از رویکرد راهبردی (استراتژیک) در برنامه‌های توسعه شهری است؛ برنامه‌ریزی راهبردی شهری، به‌کارگیری چارچوب مفهومی و روش‌شناسی منبعث از رویکرد راهبردی در حوزه برنامه‌ریزی فضایی توسعه شهری است.
تحولات سالیان اخیر در نگرش عمومی به شهرداری و وظایف آن در جامعه، موجب ایجاد چشم‌اندازی متفاوت نسبت به نقش و جایگاه شهرداری در روند تحولات شهری شده است، بنابراین پاسخگویی مناسب سازمان‌های شهرداری، در قبال این انتظارات به وجود آمده، نیازمند تدوین برنامه‌ای مناسب و کارآمد بر مبنای نتایج حاصل از تحلیل وضعیت درونی و بیرونی سازمان است.
نخستین برنامه پنج ساله شهرداری اصفهان برای سال‌های ۷۵ تا ۷۹ تدوین شد و این روند ادامه یافت تا اینکه به برنامه اصفهان ۸۵، اصفهان ۹۰، اصفهان ۹۵ و اصفهان ۱۴۰۰ رسید و نشان دهنده این است که همیشه برای شهر برنامه‌های پنج ساله در نظر گرفته شده است.
سال ۸۵ که برنامه «اصفهان ۹۰» تدوین می‌شد، چشم‌انداز ۲۰ ساله برای شهر تدوین شد که تا ۱۴۰۵ این چشم‌انداز خط مشی اصلی برنامه شهر اصفهان و شهرداری را مشخص می‌کند، در سال‌های اخیر برای برنامه ۱۴۰۵ اقداماتی توسط اعضای شورای اسلامی شهر در دوره پنجم انجام و در نهایت این برنامه تدوین شد.
با آغاز به‌کار دوره ششم شورای اسلامی شهر و مدیریت شهری احساس شد به‌رغم اینکه زحمات زیادی برای تدوین برنامه ۱۴۰۵ کشیده شده است، اما بعضی از نکات به‌صورت دقیق، مشخص نشده بود.
برنامه اصفهان ۱۴۰۵ دارای سه هدف اصلی کاهش آلودگی هوا، گردشگری، بهره‌وری و توجه به منابع انسانی است که این موارد اهداف مهمی محسوب می‌شود، اما در بسیاری از بخش‌های مدیریت شهری از جمله مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، مباحث مربوط به حوزه شهرسازی، کالبد و هویت شهری و مسائل مربوط به حوزه خدمات شهری به صورت دقیق و کامل اشاره نشده بود، از این‌رو احساس شد که برنامه نیازمند بازنگری است.
برنامه راهبردی ۱۴۱۰ شامل پنج هدف کلان، ۲۱ هدف خرد، هفت ارزش و ۱۲۱ راهبرد است که با مشارکت حداکثری ذی‌نفعان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی تهیه و بیش از ۹ هزار نفر ساعت کار کارشناسی برای تهیه این برنامه انجام شده است، فرایند تهیه این برنامه از ابتدای سال ۱۴۰۱ آغاز و تا به امروز ادامه داشته است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با سعید ابراهیمی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهردار اصفهان به‌منظور آگاه‌سازی درباره فرایند تنظیم و تدوین سند بازنگری برنامه راهبردی ۱۴۱۰ شهرداری اصفهان و جزئیات آن است.
اسناد بالادستی برنامه ۱۴۰۵ نیازمند بازنگری بود
ایمنا: بازنگری برنامه راهبردی ۱۴۰۵ شهرداری اصفهان بر چه اساسی آغاز شد؟
ابراهیمی: یکی از موضوعاتی که از ابتدای دوره ششم مدیریت شهری مطرح شد، بازنگری برنامه ۱۴۰۵ شهرداری اصفهان بود.
در هر دوره جدید، مدیریت شهری می‌تواند ارزش‌ها و اهداف مدنظر خود را اولویت قرار دهد و این به عنوان یک اصل در سازمان‌ها پذیرفته شده است، از این‌رو مدیریت شهری ششم نیز در عرصه بازنگری برنامه پنج ساله ۱۴۰۵ ورود کرده است.
بازنگری برنامه اصفهان ۱۴۰۵ به این جهت انجام شد که اسناد بالادستی که برنامه بر اساس آن تدوین شده است، نیاز به بازنگری دارد، البته از جمله سند مهم الگوی اسلامی ایران پیشرفت، بیانیه گام دوم انقلاب بوده که به عنوان اسناد بالادستی برای تدوین برنامه مورد توجه قرار گرفت.
ایمنا: برای بازنگری این برنامه از چه روش تحلیلی استفاده شد؟
ابراهیمی: در بازنگری برنامه پنج ساله ۱۴۰۵ شهرداری اصفهان، الگو و روشی جدید با نام CLA ( تحلیل لایه‌ای علت‌ها) استفاده کردیم؛ این روش مثال کوه یخ را می‌زند و بیان دارد که یک سطح آشکار از مشکلات وجود دارد، اما دلیل و علت واقعی پدیده‌ها و مشکلات، سطوح پنهان است که دیده نمی‌شود که علل سیستمی، گفتمان غالب و استعاره‌ها و اسطوره‌های پس ذهنی افراد به عنوان لایه‌های پنهان در این روش بررسی می‌کند.
به عنوان نمونه ما با مشکلی همچون شلوغی شهرها مواجه هستیم. در روش CLA علل سیستمی این مشکل را وجود امکانات در شهرها و به تبع آن شلوغی معرفی می‌کند. در سطح بالاتر گفتمان حاکم و غالب درباره این مشکل عنوان می‌کند که شهر از روستا بهتر است یا شهر بزرگ‌تر از روستا است.
همچنین در سطح بالاتر این روش طبق استعاره بیان می‌دارد که ماهی کجا بزرگ می‌شود؟، در اقیانوس؛ پس باید در فضای بزرگ همچون شهر زندگی کرد تا بزرگ شد. این استعاره به معنی تشویق مردم برای حضور در شهرها است.
بر این اساس باید استعاره‌ها و اسطوره‌های موجود در پس ذهنی افراد اصلاح شود تا مشکل اصلی رفع شود، استعاره مقابل این مطلب بیان شده آن است که «کوچک، زیبا است» و همیشه بزرگی خوب نیست. بنابراین از روش CLA برای شبکه مسائل استفاده کردیم. ویژگی این روش آن بوده که متناسب با اینکه مشکل در چه سطحی است، راهکار مقابل آن را در همان سطح و لایه معرفی می‌کند.
بالغ بر ۷ هزار مشکل شهر اصفهان را شناسایی کردیم
ایمنا: در قالب روش و الگوی CLA چند مشکل از شهر اصفهان شناسایی شد؟
ابراهیمی: در این روش بالغ بر هفت هزار مشکل شهر اصفهان را شناسایی کردیم و در ساختار سلسله مراتبی چینش کرده و در قالب کمیته‌های تخصصی همچون پژوهش و برنامه‌ریزی، هوشمندسازی و فناوری اطلاعات، عمران، ترافیک، شهرسازی، مالی و اقتصادی خدمات شهری و فرهنگی و گردشگری با حضور مدیران کل و معاونان، کارشناسان متخصصان داخلی شهرداری اصفهان و راهبران، همچنین صاحب‌نظران خارج از بدنه شهرداری تشکیل و بر ارائه مشکل و راهکار تاکید شد.
در ادامه فرایند بازنگری برنامه پنج ساله، تاکید شد که برنامه قبلی را به هیچ وجه کنار نگذاریم، بلکه برنامه ۱۴۰۵ را به عنوان سند اولیه مدنظر قرار داده و خروجی‌های فرایند خود را به برنامه موجود عرضه کردیم.
ایمنا: اهداف خرد و کلان سند بازنگری برنامه راهبردی ۱۴۰۵ کدامند؟
ابراهیمی: در سند بازنگری برنامه راهبردی ۱۴۰۵، پنج هدف کلان متناسب با نظرسنجی از مردم، اولویت‌بندی شده است که هدف نخست «کیفیت زندگی شهری با تاکید بر مخاطرات زیست محیطی و کاهش آلودگی هوا است» در این هدف موضوعاتی همچون حمل‌ونقل همگانی، حلقه حفاظتی شهر، فضای سبز و مدیریت آن با رویکرد پایداری، پسماند شهری، مدیریت چرخشی پسماند، مدیریت پسماند صفر، پایداری زیست بوم و ظرفیت زیست بوم، ایمنی و پدافند غیرعامل مطرح می‌شود.
به دنبال افزایش مشارکت‌پذیری و حس تعلق شهروندان و حضورپذیری آن‌ها در فضاهای شهری هستیم، از این‌رو باید هزینه‌های ورزش و تفریحی برای شهروندان کاهش پیدا کند.
ما به دنبال افزایش مشارکت‌پذیری و حس تعلق شهروندان و حضورپذیری آن‌ها در فضاهای شهری هستیم، از این‌رو باید هزینه‌های ورزش و تفریحی برای شهروندان کاهش پیدا کند و رویدادهای خانواده محور افزایش یابد تا حضورپذیری شهروندان تحقق یابد.
هدف کلان دوم، بحث سرزندگی و پویایی محلات شهر مبتنی بر هویت تعیین شده است، چراکه ما به دنبال یک شهر سرزنده هستیم، فضاهای شهری باید به لحاظ کمی و کیفی ارتقا پیدا کند، در فضاهای شهری باید هویت محلات توجه کنیم، سیما و منظر شهری، محورهای گردشگری و فضاهای تفرجی نیز باید مدنظر باشد.
ما به دنبال افزایش مشارکت‌پذیری و حس تعلق شهروندان و حضورپذیری آن‌ها در فضاهای شهری هستیم، از این‌رو باید هزینه‌های ورزش و تفریحی برای شهروندان کاهش پیدا کند و رویدادهای خانواده محور افزایش یابد تا حضورپذیری شهروندان تحقق یابد، بحث طراحی فضاهای شهری مبتنی بر انگاره‌های ایرانی- اسلامی و توجه به حوزه بافت تاریخی و بافت ناکارآمد از مفاهیمی دیگری است که ذیل هدف کلان دوم مطرح می‌شود.
در سومین هدف کلان سند بازنگری برنامه، ارتقای کارآمدی، هوشمندی و هماهنگی در راستای تحقق حکمروایی خوب شهری مدنظر است، که بهره‌وری، تاب‌آوری، هزینه‌های «نت» و چرخه عمر دارایی‌ها، بهره‌وری سازمانی، نیک نامی، سرمایه‌های اجتماعی، حوزه دانش و فناوری، حوزه تصمیم گیری های مبتنی بر داده ذیل این هدف مطرح شده است.
هدف کلان چهارم سند بازنگری، احیای سبک زندگی ایرانی – اسلامی در راستای رشد و تعالی ابعاد معنوی است، در این هدف بحث سلامت جسمی، روانی، معنوی، اجتماعی و بهداشت عمومی مدنظر است، گسترش ورزش و تفریح، فروش محصولات سلامت در بازارهای روز کوثر شهرداری، فعالیت در عرصه کاهش آسیب‌های اجتماعی ذیل این هدف گنجانده شده است.
پنجمین هدف کلان این سند، موضوع ارتقای جایگاه شهر اصفهان با تاکید بر افرایش درآمد پایدار و توسعه گردشگری است، گردشگری یکی از برندهای شهر اصفهان است، ما دنبال سازوکارهای تأمین منافع مبتنی بر ظرفیت‌های بین‌المللی، ملی و شهر اصفهان هستیم.
حوزه تکنولوژی، اقتصاد دیجیتال رویکردهای فناوری از اهداف خُرد ذیل این هدف کلان است، مدیریت متعادل بین منابع و مصارف و کمک به متولیان برندینگ شهر اصفهان و بازاریابی شهری، ظرفیت خواهر خواننده و تسهیل گری شهرداری در حوزه اقامتگاه‌ها نیز در این هدف گنجانده شده است.
ایمنا: در بازنگری صورت گرفته، برنامه راهبردی چند ساله تعریف شده و شامل چه مواردی است؟
ابراهیمی: در سند بازنگری برنامه راهبردی، پیشنهاد هفت ساله کردن این برنامه از ابتدای ۱۴۰۳ تا ۱۴۱۰ را مطرح کردیم و قرار است که این برنامه راهبردی طی دو تا سه برنامه عملیاتی سه ساله اجرا شود و تلاش داریم تا پایان سال، برنامه عملیاتی سه ساله تا ۱۴۰۵ را ذیل این برنامه راهبردی تدوین کنیم.
سقف زمانی برنامه بازنگری شده، ۷ ساله است که برنامه‌های عملیاتی سه ساله در دل آن تدوین می‌شود.
بی‌شک در سطوح برنامه راهبردی و برنامه عملیاتی، شاخص‌های کمی سنجش‌پذیر تعیین می‌شود و همان افرادی که برنامه را نوشته‌اند، اجرا خواهند کرد و معاونت برنامه‌ریزی نیز نظارت بر تحقق برنامه را خواهد کرد.
سقف زمانی برنامه بازنگری شده، هفت ساله است که برنامه‌های عملیاتی سه ساله در دل آن تدوین و سپس در قالب سه برنامه یک ساله نیز اجرا و این ساختار ارتباطی برقرار می‌شود.
نظر شما