به گزارش خبرنگار ایمنا، بیماری‌های مغز و اعصاب آن دسته از بیماری‌ها است که موجب اختلال در دستگاه عصبی می‌شوند؛ دستگاه عصبی انسان از دو بخش مرکزی و محیطی تشکیل شده است، بخش مرکزی شامل مغز و نخاع بوده و بخش محیطی، مغز و نخاع را به سطح و درون بدن ارتباط می‌دهد.
نشانه‌های بیماری‌ها مغز و نخاع به منطقه‌ای از مغز که آسیب می‌بیند، بستگی دارد و دارای علائمی مانند ضعف یا کرختی ناگهانی صورت یا دست و پا، از دست دادن توانایی سخن گفتن یا مبهم و نامفهوم صحبت کردن، تاری دید، سرگیجه، سردرد ناگهانی و شدید، اختلال در راه رفتن و عدم حفظ تعادل است.
تمام اختلالات عصبی شامل مغز، ستون فقرات یا اعصاب است، همچنین علائم بیماری مغز و اعصاب در کودکان بستگی به جایی دارد که آسیب به آن وارد شود، مناطقی که حرکت، ارتباطات، بینایی، شنوایی یا تفکر را کنترل می‌کنند، ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
مغز یک ارگان بوده که عملکرد آن تابع سیستم الکتریکی است که باعث کنترل حرکات و عملکرد بدن می‌شود، گاهی اوقات این سیستم فرمان‌هایی به طور نابه‌جا و لحظه‌ای در حیطه زمانی خاص صادر می‌کند که باعث بروز تغییر رفتاری یا حرکت و عملکرد غیرارادی در فرد می‌شود که به آن حمله تشنجی گفته می‌شود.
تشنج می‌تواند علت‌های موقت و لحظه‌ای داشته باشد که به صورت لحظه‌ای رخ می‌دهد که با حذف عوامل ایجادشونده این حالت رفع می‌شود، به عنوان مثال اگر کودکی در معرض ماده شیمیایی سمی، مسمومیت دارویی یا مسمومیت با گاز منوکسید کربن قرار گیرد یا بر اثر بیماری و بی‌اشتهایی از غذا خوردن ممانعت کند و دچار افت قند خون شود یا بر اثر بیماری دچار تب بالا شود که نتیجه افزایش درجه حرارت بدن افزایش واسطه‌های التهابی در خون است و در نهایت فراوانی این واسطه‌ها مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌توانیم شاهد حمله تشنجی باشیم.
مهمترین بیماری‌های مغز و اعصاب کودکان شامل اختلالات حرکتی، گفتاری، فلج مغزی، اختلالات رفتاری، تشنج، صرع و تومورها است، علائمی مانند تأخیر در عملکرد حرکتی و شناختی، از دست رفتن توانایی‌های حرکتی، گفتاری، تعادلی، هوشیاری، سردرد و حملات تشنجی، مربوط به مشکلات مغز و اعصاب در کودکان است؛ از این رو با محمدرضا قضاوی، فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان درباره بیماری‌های شایع مغز و اعصاب در کودکان پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
سردردها می‌توانند علامت بیماری در مغز باشند
ایمنا: بیماری‌های شایع مغز و اعصاب از کدام یک از والدین به فرزند منتقل می‌شود؟
قضاوی: به صورت کلی صفات می‌تواند از پدر یا مادر منتقل شود و گاهی اوقات صفات نوپدید هستند یعنی در پدر و مادر نیست و در کودک وجود دارد، گاهی اوقات صفات در وابسته‌ها وجود دارد و در والدین بروز نکرده است، از این رو ممکن است در کودک بروز کند؛ همچنین ممکن است صفات برای اولین بار در کودکی نوپدید باشد.
ایمنا: تعریف سردرد در کودکان با بزرگسالان متفاوت است؟
قضاوی: زمانی یک کودک بیان داشته و از سردرد شکایت می‌کند، یک زمانی بیان ندارد و دست خود را روی سرش قرار داده و گریه می‌کند؛ ممکن است بروز علائمی که بعدها گفته می‌شود سردرد است در سنی باشد که حتی این موارد نباشد و ما از شواهد به این بیماری پی ببریم.
ایمنا: علت سردرد در کودکان چیست؟
قضاوی: علت سردرد می‌تواند بسیار ساده باشد، عموماً یک بیماری تب‌دار می‌تواند سردرد بدهد، یک ضربه به سر می‌تواند سردرد بدهد؛ سردرد می‌تواند با یک بیماری مانند تب و سرماخوردگی بروز کند و زمانی که بیماری از بین می‌رود، سردرد نیز از بین برود.
اما گاهی علامت مهمی از بیماری در مغز است، تصور کنید ضایعه‌ای در مغز وجود داشته و فشار در مغز بالا باشد که منجر به سردرد می‌شود، در کنار آن علائم دیگری وجود دارد. اگر کودکی از سردردی شکایت دارد که به صورت ماهانه یکبار یا هفتگی یا به فاصله‌های نزدیک باشد و شدت پیدا کند و علائمی مانند استفراغ داشته باشد یا نور و صدا او را اذیت کند که از علائم همراه سردرد هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سردردها می‌توانند علامت بیماری در مغز باشند، همچنین سردرد می‌تواند در فردی تکرار شود و آزار دهنده باشد، اما صرفاً سردرد باشد و مغز بیماری نداشته باشد؛ در حقیقت باید گفت از سنین کودکی تا نوجوانی ممکن است ۹۵ درصد سردرد را تجربه کنند که عموماً علت‌های ساده‌ای دارند.
یکی از علت‌های سردرد، خستگی بوده، ممکن است مانند بزرگسالان، کودکان نیز به دنبال فعالیتی که انجام می‌دهند یا سرگرمی و بی‌خوابی که دارند دچار سردرد خستگی شوند، عموماً به دنبال سردرد خستگی فرد به پزشک مراجعه نمی‌کند، بلکه با استراحت کردن سردرد رفع می‌شود، اما سردردهایی وجود دارد که تکرار شونده، شدید و آزاردهنده و هرماه با استفراغ هستند، در حالی که بیماری در مغز وجود ندارد در این صورت به این سردردها میگرن گفته می‌شود.
کودکان نیز می‌توانند مانند بزرگسالان، علائم میگرن را داشته باشند که یک بیماری ارثی است و می‌تواند یکی از والدین یا هر دو یا اطرافیان دچار این صفت باشد و کودک دچار این علامت شود و هرچه سن کودک بیشتر می‌شود احتمال بروز میگرن بیشتر می‌شود.
میگرن در کودکان خطرناک نیست
ایمنا: میگرن در کودکان قابل پیشگیری است؟
قضاوی: اینکه فردی دچار میگرن نشود خیر، چون میگرن صفت است. مادر نیز نمی‌تواند در دوران بارداری و جنینی کودک از ابتلاء به میگرن کودک جلوگیری کند.
به طور معمول صفت اگر در والدین باشد، می‌تواند به کودک منتقل شود، میگرن در کودکان خطرناک نیست اما می‌تواند آزاردهنده باشد، میگرن قابل پیشگیری نیست اما می‌توان از آزار بیماری پیشگیری کرد.
اگر کودکی که زمینه میگرن دارد، خواب خوبی داشته باشد حملات میگرن در آن کودک کم می‌شود، اگر کودکی در فوتبال توپی به سر او اصابت نکند و زمینه میگرن داشته باشد، کم می‌شود. همچنین کم کردن استرس‌های محیطی باعث می‌شود حملات میگرن کم شود.
به کودکی که میگرن دارد سفارش می‌کنیم گرسنه نماند، وعده غذایی او دیر نشود و تشنه نماند، رعایت این موارد باعث می‌شود حملات سردرد کمتر شود.
ضربه به سر، شدت و دفعات حملات میگرن را بیشتر می‌کند
ایمنا: آیا ممکن است سردرد در کودکان باعث عفونت در مغز شود؟
قضاوی: بروز اولیه مننژیت یا عفونت مغزی ویروسی می‌تواند به صورت تب و همراه با سردرد و استفراغ باشد، کودکی که تب‌دار است اگر کنار آن سردرد و استفراغ داشته باشد به این فکر می‌کنیم که نکند منشأ عفونت در مغز باشد که خطرناک است، اما در صورتی که تکرار شونده نباشد جای نگرانی ندارد.
ایمنا: سردردی که براثر ضربه باشد نگران کننده است؟
قضاوی: اگر ضربه شدید باشد و کوفتگی در مغز بدهد؛ کوفتگی ممکن است چند هفته باعث سردرد شود، گاهی خونریزی مغزی می‌دهد. ضربه مغزی که می‌گویند فرد بیهوش شده است قبل از اینکه فردی به دلیل شدت ضربه خونریزی مغزی کرده باشد ممکن است سردرد و استفراغ داشته باشد، مهم است اگر فردی از سردرد شکایت دارد و ضربه به سر او خورده باشد از این رو بررسی و تصویربرداری از مغز انجام می‌شود تا اگر نیاز به اقدام درمانی وجود دارد انجام شود.
اما عموماً این‌گونه نیست، عموماً کوفتگی مغز ممکن است با ضربه‌های متوسط طی چند هفته سردرد ایجاد کند و برطرف شود. جدای از این فردی که زمینه ارثی میگرن دارد، وقتی ضربه می‌خورد دفعات و شدت حملات سردرد آن بیشتر می‌شود و باید مراقبت داشته باشد که از ضربه‌های کوچک نیز پرهیز کند تا سردرد او کمتر شود.
ایمنا: زمانی که کودکی دچار سردرد می‌شود والدین نگران می‌شوند که نکند این کودک تومور دارد، این افکار صحیح است؟
قضاوی: این نگرانی به جا است، از طرفی سردرد یک علامت است و باید بدانیم علت آن چیست، گاهی ممکن است در سر کودک تومور وجود داشته و فشار مغزی بالا باشد، از این رو باید در مواقعی نگران باشیم که سردردهایی در کودک شروع می‌شود و به تدریج بدتر می‌شود، سردردهایی که در شب بروز می‌کند و همراه با علائم دیگری مانند استفراغ و اختلال تعادل است باید معاینه و بررسی شود، عموماً با معاینه و گاهی تصویربرداری این اطمینان را به والدین می‌دهیم که بیماری در مغز نیست و سردرد صرفاً سردرد است.
ایمنا: میگرن درمان دارد؟
قضاوی: میگرن می‌تواند آزاردهنده باشد، میگرن را به عنوان سردرد شدید می‌شناسیم، کودکی که دچار میگرن است زمانی که سردرد پیدا می‌کند نه می‌تواند بازی کند نه در کلاس حضور پیدا کند، لذا کودکی که دچار حملات سردرد میگرنی است باید بدانیم دفعات آن چقدر است، گاهی کودکی هفته‌ای یک بار یا دو بار و در موادی هرروز سردرد دارد که اگر درمان نشود عملکرد آن‌ها مختل می‌شود، هدف ما این است که عملکرد کودک به واسطه سردرد میگرنی مختل نشود.
روش‌هایی برای کودکانی که دچار سردردهای راجعه و آزاردهنده می‌شوند، وجود دارد، یکی اینکه روش زندگی را اصلاح کنند و عوامل محرک سردرد از جمله بی‌خوابی و گرسنگی را حذف کنند، همچنین توصیه می‌کنیم از ورزش‌هایی که ممکن است به سر ضربه وارد شود پرهیز کنند تا سردرد آن‌ها تشدید نشود.
گفت‌وگو از اکرم کیانی، خبرنگار ایمنا
نظر شما