به گزارش خبرنگار ایمنا، برخی کشاورزان بر اساس سنتی اشتباه اما مرسوم همزمان با خشک شدن پوشش گیاهی اقدام به آتش زدن آن در سطح مزارع می‌کنند؛ سوزاندن باقیمانده پوشش گیاهی در سطح کشتزارها از سوی کشاورزان به ویژه گندم و جوکاران عمل اشتباهی بوده و میزان باروری خاک مزرعه را طی چند سال بعدی به‌شدت کاهش داده و هزینه‌ای به مراتب بالاتری به دنبال دارد.
از مهمترین دلیل سوزاندن عمدی باقیمانده محصولات کشاورزی آمادهسازی سریع مزرعه برای کشت بعدی و یا نابودی آفات خصوصاً حشرات جوانهخوار است. ایجاد آتش در مزارع کشاورزی نه تنها موجب کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش فرسایش آبی و بادی، نابودی میکروارگانیسم‌های بسیار مفید و آلودگی‌های هوا می‌شود بلکه با برهنه کردن سطح خاک، کاهش نفوذ آب باران، ایجاد رواناب‌های سطحی، افزایش تبخیر و نیاز به آبیاری بیشتر را ایجاد می‌کند.
بقایای کشاورزی نه تنها منابع غذایی مفیدی برای کشت بعدی محصول است بلکه می‌توان در صنایع مختلف از جمله صنعت چوب و کاغذ، صنعت پرورش گل و گیاه (قارچ)، صنعت تولید انرژی و خود صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار گیرند. آموزش جامعه کشاورزان، توسعه صنایع تبدیلی در روستا، پژوهش‌های کاربردپذیر کردن بقایای کشاورزی و تقویت مشوق‌های لازم دولتی از مهمترین اقدامات لازم در این زمینه است.
بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب بیست‌وپنجم تیرماه ۱۳۹۶ «انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن آنها و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها و همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه شش موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.»
تحقیقات نشان داده اس ت: بقایای گیاهی یک منبع تجدیدپذیر طبیعی و مهم و سرشار از مواد مغذی گیاهی بوده که می‌تواند همراه با کودهای شیمیایی برای اصلاح خاک و بهبود تغذیه گیاهی مورد استفاده قرار گیرد.
مزایای برگرداندن بقایای محصولات کشاورزی به خاک به شرط تأمین نیتروژن مورد نیاز برای معدنی‌شدن مواد آلی، شامل افزایش کربن آلی، نفوذپذیری، قدرت نگهداری آب در خاک، افزایش تعداد جمعیت ریزجانداران مفید و تنوع میکروبی خاک، افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی و افزایش میزان حاصلخیزی خاک است.
محمد اسماعیل اسدی، پژوهشگر تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی می‌گوید: آتش سوزی هر ساله باقیمانده محصولات کشاورزی خسارات مالی فراوانی به کشاورزان و اقتصاد جامعه وارد می‌آورد. باید از آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی خودداری کرد زیرا بازمانده محصول گندم (سفال گندم) برای زمین مفید و نوعی کود و پوشش محسوب می‌شود. با آتش زدن سفال گندم و جو باعث فقیرتر شدن زمین از نظر مواد آلی و همچنین آب قابل دسترس خواهید شد.
وی مهمترین اهداف و انگیزه کشاورزان برای از بین بردن باقیمانده محصولات کشاورزی را موضوعاتی مانند از بین بردن علف‌های هرز باقیمانده در مزارع (برای اینکه در سال بعد هزینه‌های مبارزه با علف‌های هرز کاهش پیدا کند)، از بین بردن آفات گیاهی و جلوگیری از ایجاد محیط مناسب تکثیر آفات و ایجاد سهولت بیشتر در عملیات کاشت و داشت عنوان می‌کند.
اسدی با اشاره به اینکه اگرچه آتش زدن در کوتاه مدت و در زمان سریع‌تر و با هزینه کمتر سبب از بین رفتن علف‌های هرز و تا حدی آفات مزرعه می‌شود، می‌گوید: آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی اثرات جبران ناپذیری در کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر دارد.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: سوزاندن کاه و کلش غلات باعث کاهش پایداری خاکدانه‌ها می‌شود. براساس آزمایش میزان منافذ بزرگ‌تر از ۵.۱ میلی متر در خاک، در زمین‌های کلش دار، ۱.۴ برابر بیشتر از زمین‌های کلش سوخته در سیستم خاک ورزی مرسوم (شخم به اضافه دیسک سنگین) است. نباید فراموش کنیم که سوزاندن بقایای گیاهی موجب افزایش اسیدیته خاک می‌شود که این عمل از افزایش نمک‌های قابل حل در خاک ناشی می‌شود.
وی تاکید می‌کند: آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی عملاً میزان باروری خاک مزرعه را در طی چند سال بعدی بشدت کاهش می‌دهد و هزینه‌ای به مراتب بالاتر ایجاد خواهد کرد.
این پژوهشگر تصریح می‌کند: به نظر می‌رسد احیای فناوری و مدیریت بقایای گیاهی به عنوان یکی از راهکارهای مهم در جهت حفظ پایداری اکولوژیک مزارع ضروری است. از جمله فناوری‌های موفق می‌توان به سیستم‌های کشاورزی حفاظتی اشاره کرد. در این سیستم که سازگارترین سیستم کشاورزی با محیط زیست است بقایای باقیمانده بعد از برداشت نه سوزانده می‌شوند و نه درون خاک دفن می‌شوند.
علیرضا میرصالح مهابادی، دکترای تخصصی زارعت با اشاره به اینکه برخی از کشاورزان به بهانه تسهیل در آماده سازی زمین برای کشت بعدی و مبارزه با آفات بیماری‌ها اقدام به سوزاندن بقایای گیاهی می‌کنند به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آتش‌زدن باقیمانده محصولات کشاورزی از بازگشت مواد آلی به خاک جلوگیری کرده و کاهش حاصلخیزی خاک را سبب می‌شود.
وی می‌افزاید: کشاورز با آتش زدن باقیمانده محصولات کشاورزی بخش اعظمی از جمله کود، آب و موادی که برای تأمین بقایای گیاهی تأمین شده را از بین می‌برد فقط به محصول اصطلاحاً اقتصادی اکتفا می‌کند در حالی که می‌توانسته بخش اعظمی از مواد آلی را به‌عنوان کود برای کشت بعدی ذخیره کند.
سعید صابر، رئیس سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری رودسر یا اشاره به اینکه همه ساله با شروع فصل گرما، روستاییان بخش رودسر برای از بین بردن آفات و حشرات موزی زمین‌های کشاورزی، پاک‌سازی باغات و محیط اطراف منازل خود اقدام به سوزاندن کاه و کلش و خار و خاشاک می‌کنند، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بخش زیادی از توان نیروهای عملیاتی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری صرف اطفای حریق این مناطق می‌شود.
وی می‌افزاید: با وجود اینکه حوزه مأموریت سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری رودسر، خدمات‌رسانی در محدوده شهری است، اما بخش زیادی از مأموریت‌ها و عملیات‌های اطفای حریق این سازمان در روستاهای بخش مرکزی انجام می‌شود.
صابر خاطرنشان می‌کند: گاهی اوقات به طور همزمان چند حادثه آتش‌سوزی در مناطق روستایی و جنگلی و محدود شهری اتفاق می‌افتد و اطفای حریق توسط سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری به دلیل کمبود نیرو و تجهیزات با دشواری انجام می‌شود.
وی تصریح می‌کند: براساس یک باور اشتباه، برخی کشاورزان به دلیل ناآگاهی هنوز مبادرت به سوزندان کاه و کلش برای از بین بردن آفات می‌کنند درحالی‌که نه تنها حاصلخیزی خاک شالیزار را کاهش می‌دهند، بلکه دود ناشی از سوزندان کاه و کلش موجب آلودگی محیط‌زیست، تشدید بیماری‌های قلبی، تنفسی و ریوی می‌شود.
گزارش از: بهنام عبدلی _ دبیر سرویس علم‌وفناوری خبرگزاری ایمنا
نظر شما