به گزارش خبرنگار ایمنا، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که هشت‌سال به طول انجامید، گستره‌ای به مساحت بیش از ۱۶۰۰ کیلومتر مربع را در بر گرفت و یکی از بزرگ‌ترین جنگ‌های قرن بیستم را رقم زد. پهنه عملیاتی این جنگ از ویژگی‌های گوناگون جغرافیای انسانی و طبیعی برخوردار بود و انواع مختلف عملیات نظامی در آن انجام گرفت.
سیدصالح ایمانی، پژوهشگر دفاع مقدس در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری ایمنا قرار داده است، به معرفی «دره شیلر» پرداخته است: شیلر منطقه‌ای دره‌مانند در کردستان عراق است. این منطقه با بخش مرزی مریوان در استان کردستان ایران هم‌مرز است و سابقه تهدید نظامی در طول هشت سال دفاع مقدس دارد.
این منطقه به دلیل وجود رودخانه‌ای به نام شیلر، «دهانه شیلر» نامیده می‌شود. مهم‌ترین بخش مرزی مریوان در استان کردستان ایران که در حد فاصل بانه و مریوان قرار دارد، دره شیلر است. این باریکه پنجاه کیلومتری به صورت فرورفتگی‌ای از خاک عراق داخل خاک ایران است.
منطقه دهانه شیلر در مجاورت استان سلیمانیه عراق قرار دارد که از مناطق کردنشین عراق است. زمین منطقه شیلر تلفیقی از دشت و ارتفاع است. بیشتر ارتفاعات منطقه پوشیده از جنگل‌های بلوط است که ارتفاع و قطر درخت‌ها در رأس ارتفاعات بیشتر بوده و دید را محدود می‌کند.
ارتفاعات تخت اودلان، کَتِرش، نِهِنی و کَلَکُم در قسمت شمالی دره قرار دارند و ارتفاعات برده‌رش، خرنکدار، اسپی‌شیره و چالپان در جنوب دره. در قسمت نوک این پیشرفتگی، کوه شیلر قرار دارد. این منطقه کوهستانی پر از جنگل‌های انبوه بلوط است.
از دیگر ارتفاعات منطقه، زِله است که به شهر پنجوین عراق مشرف است.
موقعیت جغرافیایی و پیشرفتگی دره شیلر، زمینه مساعدی برای نفوذ گروه‌های ضدانقلاب از خاک عراق به عمق استان کردستان ایران فراهم می‌کرد. عراقی‌ها از این منطقه بیشترین دسترسی را به قسمت‌های داخلی ایران داشتند. چون از بیشتر ارتفاعات شیلر، شهر مریوان و روستاها و مسیرهای مرزی در تیررس بودند و این شرایط، کنترل مرزهای منطقه را سخت‌تر کرده بود.
اردیبهشت ۱۳۶۰، پس از پاک‌سازی جاده مریوان سقز توسط سپاه مریوان به فرماندهی احمد متوسلیان، رفت‌وآمد گروه‌های ضد انقلاب از منطقه شیلر کمتر شد. جاده سقز مریوان به طول ۱۳۰ کیلومتر از نزدیکی دماغه شیلر و خاک عراق عبور می‌کند.
عملیات والفجر ۴؛ نخستین عملیات بزرگ نیروهای ایران در منطقه شمال غرب، در منطقه عمومی شیلر بود که قرارگاه حمزه سیدالشهدا (ع) با فرماندهی مشترک سپاه و ارتش در بیست‌وهفتم مهرماه سال ۱۳۶۲ انجام داد. این عملیات بین شهرستان‌های بانه و مریوان با هدف تصرف دره شیلر و پیشرفتگی آن در خاک عراق، متصل کردن ارتفاعات سورن به سورکوه و کوتاه شدن خط دفاعی جبهه نیروهای ایران، دور کردن دید و تیر دشمن از مریوان و روستاهای اطراف و در صورت امکان تصرف پنجوین عراق همراه با پادگان گرمک و روستاهای اطراف آن انجام شد.
در صورت متصل شدن ارتفاعات سورکوه در جنوب غربی بانه (از شمال) به ارتفاعات سورن در غرب مریوان (در جنوب)، خط مرزی دره شیلر از حالت فرورفتگی خارج و خط پدافندی مناسبی ایجاد می‌شد.
سایر اهداف اجرای این عملیات شامل فراهم شدن امکانی مناسب برای بهره‌برداری‌های سیاسی از طریق تصرف منطقه شیلر، خارج کردن مریوان و اطراف آن از زیر آتش توپخانه عراق و قطع یکی از راه‌های اصلی ارتباطی ضدانقلاب با عراق بود که تأثیر فراوانی بر فعالیت ضد انقلاب داشت.
سوم آبان‌ماه سال ۱۳۶۲ مرحوم حجت‌الاسلام هاشمی‌رفسنجانی، سخنگوی شورای عالی دفاع، با اشاره به اینکه عراق با استفاده از موقعیت شیلر باعث ناامنی کردستان شده بود، نتایج عملیات در مرحله اول و تسلط بر منطقه شیلر را مهم توصیف کردند.
در مرحله دوم عملیات، نقاط مرزی شیلر از جمله ارتفاعات خلوزه دو، کلو، هفت توانا، ارتفاعات اطراف پنجوین عراق، یال شرقی ارتفاعات زله، ارتفاعات ۱۶۷۲ شرق سنگ معدن در محور مریوان و ارتفاعات شاخ نالشکینه در محور بانه تصرف شد. در عملیات والفجر ۴ این منطقه کاملاً آزاد شد و امکان رفت‌وآمد از مریوان به بانه از داخل این دره فراهم شد. در دو مرحله عملیات همه اهداف تحقق نیافت و عملیات به مرحله سوم کشیده شد.
برای تصرف کامل ارتفاعات زله و کانی‌مانگا و تشکیل خط پدافندی مطمئن، مرحله سوم عملیات در دوازدهم آبان‌ماه سال ۱۳۶۲ انجام شد. ارتفاعات استراتژیک شیخ گزنشین، شاخ تاجر از کانی‌مانگا به دست نیروهای ایران افتاد و نیروهای ایران بر شهرهای پنجوین و سیدصادق عراق مشرف شدند.
در سال ۱۳۶۳ تیپ ویژه شهدای سپاه، به فرماندهی شهید محمود کاوه، از سمت مریوان حرکت کرد و پایگاه‌های اصلی ضدانقلاب در دره شیلر پاک‌سازی شدند.
در این عملیات مناطقی به وسعت ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران و هفتصد کیلومتر مربع از خاک عراق و ارتفاعات مهم منطقه به‌ویژه منطقه دره شیلر به طور کامل آزاد و موجب شد مسیر تردد گروه‌های ضد انقلاب از عراق به ایران مسدود شود.
علی رضائیان، فرمانده قرارگاه تاکتیکی حمزه سیدالشهدا (ع)، در این عملیات به شهادت رسید. پس از آمادگی ایران برای قبول قطعنامه ۵۹۸ در بیست‌وهفتم تیرماه سال ۱۳۶۷، مناطقی که در تصرف ایران بودند، تخلیه شدند و نیروهای ایران به مرزهای بین‌المللی بازگشتند.
نظر شما