به گزارش خبرنگار ایمنا، نحوه ارتقای کیفیت فضاهای شهری در شهرهای امروزی همواره مورد توجه طراحان و برنامه‌ریزان شهری بوده است. تغییر در سبک زندگی و شیوه سکونت شهروندان موجب شده است تا آنها بیشتر اوقات خود را برای تفریح، کار و خرید در سطح شهر و فضاهای شهری بگذرانند، همین امر توجه به چگونگی جانمایی عناصر و نحوه طراحی المان‌های شهری را دوچندان کرده و تدوین برنامه‌ای جامع به‌منظور ساماندهی عناصر شهری و ارتقای کیفیت محیط را بیش از گذشته ضرورت بخشیده است.
المان‌ها و نشانه‌ها از مهم‌ترین عناصر شهری است که نقش مهمی در زیبایی بصری شهر، افزایش خوانایی و ارتقای کیفیت محیط شهری دارد، با این وجود چنانچه این عناصر به درستی طراحی و جانمایی نشود، می‌تواند نتایج منفی برای شهر و شهروندان داشته باشد. گاهی المان‌ها یا مکان‌های شهر خود تبدیل به نماد و نشانه‌ای برای رهگذران به‌ویژه گردشگران می‌شود و می‌تواند زمینه را برای برندسازی فراهم کند.
نشانه‌ها تنها محدود به عناصری نمی‌شود که با فایبر، بتن و فلز ساخته شده است، بلکه یک فضای شهری نیز در صورت طراحی صحیح و جانمایی عناصر می‌تواند به یک مکان هویت‌مند تبدیل کند و در سطح شهر، کشور و حتی جهان مطرح شود. در گفت‌وگو با امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی اهمیت نحوه طراحی المان‌ها در شهرها و ارتقای کارکرد این عناصر را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
نقش المان‌ها در شهرهای امروزی چیست؟
یکی از رویکردهای مهمی که در حوزه برنامه‌ریزی و طراحی شهری وجود دارد، رویدادمداری است. رویدادمداری به دنبال آن است تا وقایع و رویدادهای شهری را سازماندهی و برنامه‌ریزی کند. این رویکرد تلاش دارد کیفیت مؤلفه‌های شهر را ارتقا دهد و بعضی مفاهیم اجتماعی و فرهنگی را ساماندهی کند. تحقق این مهم در قالب ساختارهای کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی محقق می‌شود و محفل همه اینها فضاهای شهری است؛ لذا طراحی المان‌ها و نشانه‌های شهری از اهمیت زیادی برخوردار است و باید در مرکز توجه قرار گیرد.
نقش المان‌ها در ارتقای کیفیت محیط شهری چیست؟
رویدادهای شهری ممکن است در سطح محلی و ملی برگزار شود و در زمان‌ها و مکان‌های مشخص رخ دهد و المان‌ها نقش حیاتی در ارتقای کیفیت برگزاری این رویدادها دارد. اعیاد، سوگواری‌ها و اتفاق‌های ملی و فرهنگی محفل یک فرایند و شکل‌گیری رخدادها در شهر است. برنامه‌ریزان، طراحان و مدیران شهری می‌توانند از المان‌ها برای ارتقای کیفیت برگزاری رویدادهای شهری و کیفیت بصری شهر استفاده کنند، اما استفاده از نشانه‌ها ملاحظات خاص خودش را دارد و ابعاد عملکردی و کارکردی المان‌ها و نمادها باید مورد توجه قرار گیرد؛ لذا برنامه‌ریزی در این حوزه باید تعریف شده باشد تا بتوان کیفیت فضا را با جانمایی صحیح عناصر شهر ارتقا داد و به نفع شهر و شهروندان استفاده کرد، با این وجود امروزه طراحی و نصب المان‌ها بدون توجه به ویژگی‌های محیط شهری انجام و موجب کاهش کیفیت زندگی در شهرها و بعضاً بروز حوادث ناگوار می‌شود. به نظر می‌رسد طراحی و جانمایی المان‌ها نیازمند نگاه جامع و انجام مطالعات در حوزه‌های مختلف است، در این راستا استفاده از نظر شهروندان و مشارکت آنها اهمیت زیادی دارد و به موفقیت برنامه‌ها و طرح‌های شهری در این حوزه کمک می‌کند.
چگونه می‌توان کارکرد المان‌های شهری را ارتقا داد؟
نباید صرفاً به فیزیک و کالبد المان توجه کرد. انجام مطالعات درباره المان‌های شهری باید جامع‌نگر و چندبعدی باشد. چنانچه بخواهیم تنها به بعد کالبدی و فیزیکی نگاه کنیم و تنها مباحث زیبایی‌شناسی را در نظر بگیریم، کارکرد فرهنگی و بار معنایی یک المان کمرنگ می‌شود؛ لذا لازم است یک مطالعه نظری در حوزه نمادها و المان‌ها انجام دهیم. نگاه به المان‌ها باید جامع باشد و نباید اجازه داد سلیقه‌های زودگذر و بعضی اولویت‌های نهادینه‌نشده، ساختار فرهنگی شهر و طراحی المان‌های شهری را تحت تأثیر قرار دهد.
المان، سنبل و هر آیتمی که به شهر الحاق می‌شود، بخشی از ساختار کلی فضا است و باید با سایر عناصر شهری همخوانی داشته باشد تا بتواند نقش خود را به‌خوبی ایفا کند و کارکرد مناسبی داشته باشد؛ لذا جانمایی عناصر شهری از هر طریق نمی‌تواند پیوند بصری، ادراکی و عملکردی مناسب را در پی داشته باشد. لازم است فضای شهری را به عنوان یک مجموعه کامل از عملکردها و اجزای کالبدی و غیرکالبدی در نظر بگیریم تا هر المان در کنار سایر اجزا، نقش خود را به‌خوبی ایفا کند؛ به منظور دستیابی به این مهم لازم است مفاهیم مکان و فضا بازنگری شود.
نظر شما