بازی کردن؛ تکه اصلی پازل رشد کودکان

به گزارش خبرنگار ایمنا، بازی به لحاظ فرهنگی، اجتماعی و روانی واجد اثرات پایداری در تربیت کودکان، الگوهای روانی و توانمندی‌های انسان است، امروزه با توجه به صنعتی شدن جوامع و رشد و گسترش روزافزون جمعیت‌ها، منازل مسکونی دیگر جای مناسبی برای بازی کودک نیست، بنابراین وجود فضاهای بازی در جوامع امروزی ضرورت یافته است و در طراحی این‌گونه فضاها مطالعه و شناخت اصول ایمنی لازم، نبود یکنواختی وسایل بازی، رعایت تناسبات انسانی، مصالح صحیح و شرایط محیطی لازم است و باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین بازی تنها مختص کودکان نیست، شاید کودکان بیشتر بازی می‌کنند، اما تمام انسان‌ها در سنین مختلف نیازمند قرارگیری در شرایط بازی کردن هستند.

انسان‌ها از همان کودکی نیازمند فضایی برای بازی کردن هستند، به همین دلیل کودکانی که در محیط‌هایی بزرگ می‌شوند که بیشتر توانستند بازی کنند و این آزادی را تجربه کنند، اکتشاف بیشتری نسبت به محیط داشته و هوش هیجانی بالاتری دارند.

برخی از والدین تنبیه و تشویق را برای کودکان، به عنوان بازی در نظر می‌گیرند، یعنی زمانی که قصد دارند کودک را تنبیه کنند آن را از بازی کردن محروم می‌کنند و زمانی که قصد دارند کودک را تشویق کنند، اجازه بازی به او می‌دهند، این در حالی است که می‌توان زمان بازی کودک را کم کرد، اما نباید کودک را از بازی کردن محروم کرد.

کودکانی که می‌توانند بازی کنند، سلامت روان بهتری دارند، به این دلیل که می‌توانند محیط را بیشتر کشف و درک کنند؛ کودکان در ابتدا به تنهایی با خود بازی می‌کنند و حرف می‌زنند و خود را در نقش‌های مختلف می‌گذارند که این مهم به سلامت روان آنها کمک می‌کند که نشانه رشد سالم است.

بازی نکردن در کودکی انسان‌های غیرقابل انعطاف بار می‌آورد

میترا نوری، یک روانکاو و روان درمانگر تحلیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به آسیب‌هایی که بازی نکردن برای کودکان به همراه دارد، اظهار می‌کند: برخی از والدین، کودکان را در کلاس‌های مختلف ثبت‌نام می‌کنند که فرصت بازی کردن را از کودکان می‌گیرد، در واقع باید والدین آگاه شوند که اگر این شرایط برایشان مهیا نبوده و نتوانستند از یک سری خدماتی که خانواده می‌توانسته در اختیار آن‌ها قرار دهند، استفاده کنند اکنون آن بخش از زندگی نزیسته خود را نباید روی کودکان پیاده کنند.

وی می‌افزاید: گاهی اوقات به حدی کودکان به کلاس‌های مختلف می‌روند و تحت شرایط آموزشی شدید قرار می‌گیرند که نه می‌توانند کودکی کنند و نه به هدف‌هایی که والدین دارند، می‌رسند؛ کودک نیاز دارد اگر چند ساعت درس می‌خواند چند ساعت نیز بتواند در فضای بازی قرار گیرد.

این روانکاو و روان درمانگر تحلیلی تصریح می‌کند: کودکان و نوجوانانی که بسیار درس می‌خوانند یا به کلاس‌های مختلفی می‌روند، به گونه‌ای آسیب می‌بینند و افرادی که به طور کلی تا سنین بزرگسالی بازی می‌کنند نیز به گونه‌ای دیگر آسیب می‌بینند، لذا باید بین بازی کردن، مهارت‌آموزی در کلاس‌های مختلف و درس خواندن تعادل برقرار شود.

وی ادامه می‌دهد: کودکان تا سنی مشخص باید تنها بازی کنند و از آن به بعد کم‌کم یاد می‌گیرند که یک سری قواعد و قوانین را در زندگی پیاده کنند، به همین دلیل زمانی که باید کودک بازی کند دست به اکتشاف زده و با محیط ارتباط می‌گیرد؛ آن زمان والدین نباید کودک را محدود کنند و زمان بازی کردن را از کودک بگیرند.

نوری می‌گوید: زمانی که قرار است کودک یا نوجوان کلاس برود و تحت آموزش قرار گیرد، نباید به حدی زیاد باشد که فضای ارتباطی و آزادی را از دست دهد، همچنین نباید صرف بازی باشد که کودک فضای آموزشی را از دست دهد.

وی اضافه می‌کند: برخی از بزرگسالانی که بازی نکردند و در فضای کودکی نبودند، زمانی که بزرگ می‌شوند انسان‌های غیرقابل انعطافی می‌شوند یا رفتارهای بچه‌گانه از خود نشان می‌دهند، یعنی نشان می‌دهند که در کودکی آن‌ها کمبودهایی وجود داشته است، به همین دلیل است که والدین باید در ابتدا آگاهی خود را نسبت به کودکان بالا ببرند و به عنوان والد سالم با کودک خود رفتار کرده و پاسخ‌گوی نیاز آن‌ها باشد.

این روانکاو و روان درمانگر تحلیلی ادامه می‌دهد: بسیاری از والدین تنها با مدارک تحصیلی و عناوین و القابی که کودکان آن‌ها به دست آوردند، خود را راضی می‌‎کنند و با آن خود را نمایش می‌دهند، در این صورت کودک و نوجوان احساس می‌کند که تمام تلاشی که انجام داده زیر سوال می‌رود و آنچه بی‌اهمیت بوده خود کودک است، به همین دلیل آسیب‌های جدی به سلامت روان کودک وارد می‌شود.

وی می‌گوید: لازم است والدین بدانند که نیازمند آگاهی هستند و در این صورت فشارهای روانی بسیاری از روی کودکان برداشته می‌شود.

بازی کردن خلاقیت کودکان را افزایش می‌دهد

نوری درباره اهمیت چگونگی بازی در کودکان، اظهار می‌کند: این‌گونه نیست که بازی، استعداد یک کودک را شکوفا کند، اما کودکانی که می‌توانند در محیط بازی قرار گیرند و آن را تجربه کنند و به طور قطع خلاقیت آن‌ها افزایش می‌یابد؛ یعنی کودکان یاد می‌گیرند چگونه و با چه افرادی و در چه محیط‌هایی چه نوع رفتارهایی داشته باشند یا چه اقداماتی را انجام دهند.

وی می‌افزاید: این‌گونه نیست که استعدادی وجود داشته باشد و با بازی کردن آن استعداد در کودکان شکوفا شود، اما بازی می‌تواند خلاقیت را پرورش دهد، بنابراین هرچقدر کودکان بیشتر بازی کنند دنیای فانتزی آن‌ها بیشتر به سمت سلامت رشد می‌کند و رویاپردازی و خلاقیت آن‌ها بیشتر می‌شود؛ از این رو والدین باید بدانند که تا چه اندازه نقش بازی کردن در کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.

این روانکاو و روان درمانگر تحلیلی با اشاره به بازی‌های رایانه‌ای و تمایل کودکان به این بازی‌ها، تصریح می‌کند: بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی جذابیت خاص خود را دارد، اما تا حدی قابل پذیرش است؛ در این راستا والدینی که خود دچار کسالت به لحاظ روانی هستند یا حوصله کودکان را ندارند، بیشتر کودکان را به سمت بازی‌های رایانه‌ای سوق می‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال یک مادر یا پدر حوصله صحبت کردن و ارتباط کلامی و چشمی یا سروکله زدن با کودک را ندارد یا فرصت نمی‌کند به سوالات کودک پاسخ دهد؛ به همین دلیل با یک بازی رایانه‌ای یا فیلم یا با ورود کودک و نوجوان به دنیای مجازی زمان طولانی کودک را مشغول می‌کنند تا بتوانند به کارهای خود رسیدگی کنند، در حالی که این مسئله معضل بزرگی است و باید والدین بدانند که با این اقدام نادرست آسیب بزرگی به کودکان خود می‌زنند.

بازی درمان نیست، بلکه بخشی از فرایند رشد کودک است

نوری می‌گوید: زمانی که کودک با بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی مشغول می‌شود تحرک و ارتباطات آن‌ها کم شده و کم‌کم دوری‌گزین می‌شود، از این رو کودک تا حدودی دچار یک سری کسالت و حالت‌های یاس می‌شود.

وی اضافه می‌کند: هرچقدر محیط‌های ارتباطی با وجود انسان‌های سالم بیشتر باشد در رشد کودکان اثر بهتری دارد، والدینی که حالشان با خودشان و با یکدیگر خوب نیست، نیز نمی‌توانند با کودکان ارتباط گیرند، به همین دلیل کودک را به واسطه بازی‌های رایانه‌ای یا دنیای مجازی از خود دور می‌کنند.

این روانکاو و روان درمانگر تحلیلی ادامه می‌دهد: در زمان حاضر برخی از والدین مطرح می‌کنند، برای کودکمان روانشناس گرفتیم تا در منزل با کودک کاردرمانی و بازی درمانی انجام دهد، در صورتی که آن کودک سالم بوده و نمی‌توان گفت دچار نقص است.

وی اظهار می‌‎کند: بازی، درمان نیست، بلکه بخشی از فرایند رشد کودک است، زمانی که از بازی به عنوان درمان استفاده می‌کنیم، شکل آن برای کودک به گونه‌ای دیگر می‌شود و اینکه پدر و مادری حوصله و فرصتی برای کودک خود ندارند و یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که به رشد کودک کمک می‌کند را به دید یک درمان نگاه می‌کنند، نمی‌توان از آن کودک انتظار چندانی داشت.

نوری با بیان اینکه کودک تمایل دارد تا با والدین خود بازی کند، خاطرنشان می‌کند: بچه‌ها باید بازی‌های سخت را با پدر خود انجام دهند و مادر باید این اعتماد را به کودک بدهد که در کنار پدرش امن است، اما در این فرایند که از بازی به عنوان درمان استفاده می‌شود، کودک نه با پدر و نه با مادر خود بازی نمی‌کند.

افزایش آگاهی والدین فرایند رشد روانی کودکان را تضمین می‌کند

وی با اشاره به راهکار رفع مشکلات در زمینه بازی کردن کودکان، می‌گوید: والدینی که با کودک خود سرسازگاری ندارند و مدام وی را تحت فشار قرار می‌دهند و با روش‌های خاص بچه را بزرگ می‌کنند، نیازمند این هستند که ابتدا به خود رجوع کنند، هرچقدر آگاهی آن‌ها بیشتر شود و سلامت روان والدین بیشتر باشد، فرایند رشد روانی، جنسی و سلامت کودکان بیشتر تضمین می‌شود.

این روانکاو و روان درمانگر تحلیلی اضافه می‌کند: درست است که در کوچه و خیابان ممکن است کودکان و نوجوانان در معرض آسیب قرار گیرند، اما والدینی که آگاه هستند، می‌توانند از این موضوع پیشگیری کنند. والدینی که می‌دانند چگونه خودمراقبتی را به کودک یاد دهند حتی از آسیب‌های جدی که بیرون از خانواده وجود دارد نیز می‌توانند کودک را ایمن کنند.

وی ادامه می‌دهد: والدینی که خود دچار مسائل عدیده هستند و سلامت روان آن‌ها تضمین شده نیست، حتی اگر کودک کنار آن‌ها و در منزل نشسته باشد، نیز درگیر آسیب‌های جدی خواهد شد.