به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های قدیمی و فرسوده در فرایند زمان طولانی شکل گرفته و تکامل یافته است، این بافت‌ها امروزه در محاصره تکنولوژی گرفتار شده و به لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبود شده است و اغلب جوابگوی نیاز ساکنان خود نیست.
در این بین سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند به گسترش فضای عمومی در جامعه کمک کنند و به جزئی از پارادایم توسعه در جامعه تبدیل شوند؛ فضای اعتماد عمومی در جامعه را گسترش دهند و به کوچک شدن دولت (یا شهرداری) کمک کنند و حتی در کاهش چالش‌های زیست‌محیطی نیز نقش مؤثری داشته باشند.
این سازمان‌ها قادر به همسوسازی مردم و شهرداری هستند؛ نقش تشکل‌های مردمی در تمام حوزه‌های اجتماعی انکارناپذیر است؛ اما به طور کلی استفاده نکردن گروه‌های مردم‌نهاد در عرصه‌های مختلف برنامه‌ریزی کشور ریشه تاریخی دارد که زمینه‌های آن را می‌توان در سه عامل حاکمیت، مردم و نظام بین‌الملل جست‌وجو کرد.
مهم‌ترین چالش‌های استفاده نکردن نهادهای مردمی در عرصه برنامه‌ریزی شهری ضعیف بودن بخش خصوصی و مردمی از نگاه مسئولان، شکل‌گیری نگاه غیراجتماعی و منفی به سازمان‌های غیردولتی، سیاسی شدن شدید محیط سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در امور شهر دانست.
برای دستیابی به بازآفرینی شهری به کمک نهادهای مردمی نخست باید نگاه مسئولان نسبت به این نهادها تغییر کند، سپس سازمان‌های غیردولتی به عنوان بازیگر جدید در عرصه توسعه و برنامه‌ریزی شهری به رسمیت شناخته شود و به لحاظ قانونی، جایگاهی عملیاتی و نه نظری، برای آن‌ها در عرصه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری شهری تعریف شود.
با توجه به اهمیت این موضوع و به منظور آسیب‌شناسی چالش‌های بازآفرینی شهری، گفت‌وگویی را با رضا خسروآبادی، کارشناس شهرسازی و عضو نظام مهندسی ساختمان استان یزد انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
چالش‌های بازآفرینی شهری را در چه می‌دانید؟
بازآفرینی یک برنامه راهبردی همه‌جانبه در راستای احیا، باززنده‌سازی و توانمندسازی محلاتی از شهر است که نیازمند محرک‌های قوی برای تجهیز و ادامه حیات است، از این‌رو تأمین این محرک‌ها به چند منبع از جمله تسهیلات و منابع مالی، هماهنگی نهادها و ارگان‌های متولی و بهره‌گیری از منابع انسانی موجود در محلات به عنوان قابل دسترس‌ترین و قوی‌ترین منابع موجود وابسته است.
نوسانات اعتبارات تخصیص یافته، اولویت‌های متعدد هر دستگاه بنا بر حیطه عملیاتی دستگاه، منحل‌شدن بیشتر دفاتر تسهیل‌گری و ضعف همکاری منابع انسانی به‌ویژه در محلاتی که از ریشه‌های تاریخی محروم است، از چالش‌های پیش روی بازآفرینی شهری است، علاوه بر اینکه ضعف آگاهی و تجربه در تمام سطوح بازآفرینی با توجه به جوان بودن این نوع برنامه راهبردی مشهود است.
در مجموع چه تعداد واحد مسکونی ناپایدار در شهر یزد وجود دارد؟
بر اساس برآوردی که از محدوده بافت‌های فرسوده داریم، حدود ۲۵ درصد از مساحت کل شهر را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد، در واقع حدود ۷۹۷۰ هکتار بافت فرسوده در مجموع شهرهای ایران وجود دارد که اگر این عدد را تقسیم بر مجموع سطوح شهری کنیم، حدود ۲۵ درصد سطح بافت فرسوده استان یزد است.
حدود ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت استان یزد معادل ۲۷ درصد جمعیت در محدوده بافت‌های ناکارآمد شهری زندگی می‌کنند و در اینجا بافت‌های فرسوده شامل حاشیه‌نشینی و بافت‌های تاریخی نیز می‌شود و جزو گونه‌های بافت‌های هدف بازآفرینی محسوب می‌شود.
ما حدود ۷۰ هزار واحد مسکونی در این مناطق داریم که تنها قسمت‌هایی از آن‌ها ناپایدار است، بسیاری از این ساکنان برای نوسازی منزل مسکونی خود از تسهیلات و قسمتی نیز از سرمایه شخصی خود استفاده کردند، اما تخمین ما از میزان مساکن ناپایدار چیزی حدود ۲۰ هزار واحد مسکونی است که در مناطق حاشیه، فرسوده و تاریخی شهرها وجود دارد.
بسیاری از ساکنان بافت‌های فرسوده به دلیل شرایط سخت اقتصادی ناچار به دریافت تسهیلات وام هستند که آن هم با دشواری‌های زیادی همراه است.
با توجه به نداشتن امکان دریافت مجوز ساخت در بافت فرسوده شهر یزد به عنوان بافت ثبت شده جهانی و درنتیجه نداشتن امکان استفاده از تسهیلات وام بافت فرسوده در این محدوده با وجود مکاتبات و مذاکرات متعدد با مسئولان مربوطه، در حوزه ستادی کماکان تغییری حاصل نشده است.
در خصوص بافت ویژه شهر یزد به عنوان خاص‌ترین محدوده کشور تصمیمی اتخاذ نشده است، سطح پایین تسهیلات نسبت به هزینه بالای ساخت، نقل و انتقالات قولنامه‌ای بخش‌های وسیعی از اراضی اسکان غیررسمی (صدرآباد-حسن‌آباد و اسکان)، نداشتن سند رسمی و امکان مجوز ساخت جهت برخورداری از اینگونه تسهیلات، از جمله مشکلات استان یزد در خصوص دریافت تسهیلات بافت فرسوده است.
چرا برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام بافت‌های فرسوده مسکوت مانده است؟
تخصیص ناکافی اعتبارات، هزینه بالای زیرساخت‌ها، تأمین و تعمیر تأسیسات و تجهیزات به‌منظور امکان بازآفرینی، ضعف هماهنگی در اولویت‌های ارگان‌ها و ضعف استفاده از منابع انسانی محلات از دلایل مسکوت ماندن برجام بافت‌های فرسوده است.
برای بازآفرینی بافت‌های فرسوده چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
پایدارترین منبع بافت‌های فرسوده، ساکنان و درد مشترک آن‌ها است که امکان استفاده از همت اجتماعی ساکنان محلات را در صورت اراده جمعی آن‌ها ممکن می‌سازد، از این‌رو اتخاذ تصمیم‌های ستادی برای بافت‌های تاریخی شهرها به منظور ارائه تسهیلات وام، تعمیر و مرمت ابنیه، تسریع در برنامه‌ریزی جامع و هماهنگی برنامه‌ریزی بین ارگان‌ها به منظور صرفه‌جویی در زمان و منابع و تخصیص منابع پایدار مالی از جمله راهکارهای بازآفرینی بافت‌های فرسوده است.
به طور قانونی سالانه باید ۱۰ درصد از بافت فرسوده نوسازی شود، آیا این قانون در یزد به طور مستمر اجرا شده است؟
این موضوع یک تکلیف قانونی است و در برنامه ششم توسعه نیز پیش‌بینی شده بود؛ در واقع این قانون از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۰ که در برنامه ششم قرار داشت، هم‌اکنون در حال اجرا است.
در واقع میزان ۱۰ درصد در این قانون به عنوان هدف دیده شده است و دستیابی به این هدف مستلزم اعتبارات بسیار زیاد و بودجه فراوانی است، اما با توجه به اینکه این عدد به شکل مستقیم محقق نشده است، تأثیر بسیار زیادی در نوسازی این بافت‌ها داشته است.
برآیند این ۱۰ درصد درواقع از مجموع اقدامات بدنه دولت بوده است و باید درمجموع برآورد شود؛ به این معنا که این قانون تنها تکلیف اداره کل راه و شهرسازی استان نبوده است و تمام نهادها از جمله ادارات آب، برق، شهرداری‌ها و اداره راه و شهرسازی استان‌ها در این حوزه در امر نوسازی بافت‌های فرسوده دخیل هستند.
برآوردی که از بحث ۱۰ درصد داریم، چیزی حدود چهار یا پنج درصد بوده است و این اقدام سالانه انجام شده است، البته این بودجه‌ها به طور مستمر در حال تزریق به بافت‌های فرسوده است و پروژه‌ها به شکل مستمر اجرا می‌شود.
در صورت اجرا نشدن مستمر این قانون در یزد، چه پیشنهاد یا راهکاری برای انجام و رعایت این قانون وجود دارد؟
از جمله راهکارهایی که می‌توان برای تکمیل و اجرای صددرصد این قانون پیشنهاد داد، تحقق صددرصدی بودجه‌های عمومی دولت است تا بتوانیم به هدف پیش‌بینی شده، دست یابیم. با توجه به بودجه عمومی کشور و منابع فعلی که دولت در اختیار دارد و به دلیل اینکه اکثر بودجه‌ها به‌طور کامل محقق نمی‌شود، توفیق ما به همین نسبت نیز در اجرای صددرصدی این قانون کمتر می‌شود.
راهکار پیشنهادی دیگر، اولویت‌بندی پروژه‌هایی است که برای نوسازی بافت‌های فرسوده وجود دارد. در واقع باید اداره کل راه و شهرسازی استان با هماهنگی شهرداری‌ها اولویت خود را روی بهبود زیرساخت‌های شهری معطوف کنند، به این معنا که اگر ما بتوانیم امکانات زیرساختی و زیربنایی را در این بافت‌ها فراهم کنیم، می‌توانیم بستر لازم را نیز برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ورود مردم به عرصه نوسازی مسکن را مهیا کنیم که در حال پیگیری این موضوع هستیم.
نظر شما