به گزارش خبرنگار ایمنا، با او وقت ملاقات دارم، همه‌چیز از پیام دیگر تمایل به ادامه رابطه ندارم شروع شد، بدون اینکه هیچ توضیحی دهد نامزدی‌مان را به هم زد، دنیا بر سرم خراب‌شده بود، جدا از آبروی رفته خود و والدینم برایم سوال بود چه خطایی از من و والدینم سرزده که نامزدی‌مان را به هم زده است، آزار می‌داد، هراندازه تلاش کردم که علت را جویا شوم فایده این نداشت، همه‌چیزتمام شده بود.
چه روزهایی سیاهی بود، کار من در شبانه‌روز شده بود گریه، حوصله رفتن سرکار را نداشتم و همین امر باعث شد که در عرض یک هفته از کار برکنار شوم، در ۲۴ ساعت شبانه‌روز در اتاق خود را حبس کرده بودم حوصله هیچ فردی را حتی پدر و مادرم که جز عزیزترین افراد زندگی‌ام هستند. نداشتم. هر چه بود اما یک‌بار فکر خودکشی به ذهنم خطور نمی‌کرد تا اینکه همه‌چیز از یک محتوای اینترنتی شروع شد، محتوایی که در آن نشان داد دختر جوانی با اقدام به خودکشی باعث شده بود که دل دوست‌پسرش را به دست بیاورد و بعدازآن آن دو نفر باهم ازدواج کردند، چیزی در درونم فروریخت، چند روز با خود کلنجار می‌رفتم.
یک‌طرف ترس از مردن داشتم، از طرفی دلم می‌خواست محسن دوباره به من بازگردد، دوری از محسن برای من قابل‌تصور بود، هر دفعه که بی‌خیال این فکر می‌شدم کلیپ و محتوایی شبیه کلیپی که مشاهده کرده بودم، من را به انجام این کار ترغیب می‌کرد، تا اینکه محسن را در مراسمی دیدم از او خواستم به رابطه‌مان برگردد اما او با بی‌احترامی تمام من پس زد، حس انتقام، خشم و مهم‌تر از همه تحقیر و بدبختی در درونم غوغا می‌کرد، دلم می‌خواست کاری کنم که محسن برای همیشه عزادار من باشد و خود را نبخشد تا باز کلیپی را مشاهده کردم که دختری پس از مرگش با ارسال ویدئو وصیتش داغ از دست دادنش را برای نامزده گذشته تازه کرد.
دیگر تصمیم گرفته بودم که خودکشی کنم، نه اینکه محسن برگردد بلکه می‌خواستم انتقام را از محسن و نگاه ترحم‌آمیز اطرافیانم بگیریم دیگر برای من مهم نبود که بمیرم مهم این بود که دیگر از این درد و رنج رها شوم. هر چه بود اقدام به خودکشی کردم اما خوشبختانه پدرم و مادرم زود فهمیدند و من را نجات دادند، باورتان نمی‌شود در همان لحظه که اقدام به این کارکردم ناگه پشیمانی عجیبی در درونم فراگرفت. با خود می‌گفتم محسن ارزش این کار را دارد؟، هر چه بود به خیر گذشت و سال‌ها هر زمان این واقعه را مرور می‌کنم خنده‌ام می‌گیرد که به خاطر یک فرد چه‌کار احمقانه‌ای انجام دادم اما یک نکته را هیچ زمان فراموش نخواهم کرد که محتوای نامناسب رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی چه نقشی مؤثری می‌تواند در ترغیب افراد به خودکشی داشته باشد.
صحبت‌های مونا با ایمنا نکته قابل‌تأمل و کمتر پرداخته‌شده‌ای در موضوع پیشگیری از خودکشی را در ذهن تمامی افراد تداعی می‌کند و آن موردی جز نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در افزایش و پیشگیری از خودکشی نیست.
نقش محتوای نادرست رسانه‌ها در ترغیب افراد به خودکشی
مرضیه حیدری، روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر با کاهش میزان سلامت روان و مشکلات روان‌شناختی در جوامع مختلف و تأثیر سو منفی بیماری‌ها، سبک زندگی و سایر مسائل بر میزان استرس افراد و سلامت روان آن‌ها تأثیر داشته و موضوع خودکشی پررنگ‌تر از قبل شده است.
وی می‌افزاید: افزایش کارکرد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که جای خود را به ارتباطات افراد داده و نبود آگاهی افراد از مشکلات باعث شده که عاملی در افزایش اقدام به خودکشی در جامعه شود، همچنین داشتن طرز تفکر اشتباهی که این روزها بسیار مشاهده می‌شود به‌خصوص اینکه افراد اطلاعات مختصری در هر موضوعی به دست می‌آورند و بدون تحقیق در مورد مناسب بودن آن مواد محتوا را به اشتراک می‌گذراند به یک اپیدیمی شباهت پیدا کرده است.
این روانشناس بالینی تصریح می‌کند: شاید این روزها ساکنین این کره خاکی تصور می‌کنند اطلاعاتشان کامل و بی نقص است، اما از نبود صحت این اطلاعات ناآگاه هستند باید به این حقیقت بسیار روشن پرداخت که در اطراف ما افرادی که بیماری‌های جسمی و روانی، یا حتی سطوح مختلفی از مشکلات فردی و اجتماعی یا خانوادگی تجربه می‌کنند، وجود دارند.
وی ادامه می‌دهد: قبل از هر موردی افراد برای پیشگیری از خودکشی باید تفاوت‌های میان عقیده و واقعیت را درک کنند البته نقش شبکه‌های مجازی در انتقال این موضوع حائز اهمیت است.
حیدری اضافه می‌کند: واقعیت موضوعی است ثابت که غیرقابل تغییر است، مثل‌اینکه هر چهار سال فصل دارد و یا روزها نسبت به شب‌ها در شش ماه دوم در سال در کشور ما طولانی‌تر هستند رسانه وظیفه‌ای جز انتقال واقعیت‌ها به افراد ندارند، اما تفاوتی ظریف بین واقعیت و عقیده وجود دارد، مثل‌اینکه شما بگویید بهترین فصل سال پاییز است و ممکن است این عقیده از یک رسانه برای شنونده تبدیل به واقعیت شود بله درست است باید دقت کرد بسیاری از اختلالاتی مانند افسردگی‌های عمده و اساسی سیکوز، مشکلات اجتماعی، اقتصادی ممکن است در افرادی خاص منجر به افکار یا اقدام به خودکشی شود، اما هر فردی که این مشکلات را دارد به‌طور قطع اقدام به خودکشی نخواهد کرد و شاید بتوانیم با مراقبت‌های بیشتر او را از چنین نتیجه‌گیری در مورد شکستن دور کنیم.
کارکرد فرهنگی رسانه‌ها در پیشگیری از خودکشی
وی اظهار می‌کند: یکی از پراهمیت‌ترین نقش‌های رسانه و شبکه‌های اجتماعی، حضور کارشناسان ماهر برای همین موضوع است که عقاید از این طریق در جامعه تبدیل به واقعیت نشوند اما دیده می‌شود هر فردی باسلیقه‌ای خاص عقیده شخصی خود را از فضایی که برای آگاه‌سازی است در ذهن بسیاری از مخاطبین تبدیل به یک واقعیت می‌کند. نبود آگاهی مسیر را برای رسیدن به قطع زندگی و یا افکار ناکارآمد آسان می‌کند و شاید افرادی که گاهی مشکلاتی حاد را تجربه میکنندآنقدر آن را بزرگ تصور می‌کنند که اقدام به خودکشی را مقدم بر تلاش برای حل مسئله می‌دانند.
این روانشناس بالینی تصریح می‌کند: البته بازاریابی اقتصادی نیز و مصرف‌گرایی در جامعه یکی از محرک‌های اختلالات و درنهایت خودکشی باشد نظارت به راین مسئله‌ی مهم فرهنگی از جنبه‌های مختلف در دنیای امروز می‌توانند مؤثر باشد. بازاریابی برای آموزش‌های تخصصی ازجمله: همدلی، مطالعه، سبک زندگی سالم، تاب‌آوری در دنیای امروز کاهش‌یافته است.
حیدری تصریح می‌کند: گاهی در جامعه‌ای لازم است از بستر فضای دیجیتال برای آموزش‌های پیشگیرانه همدلی و درک یکدیگر در زندگی سخت امروزی بهره‌مند شد تابتوان قدمی مناسب و تخصصی در پیشگیری از خودکشی برداشت. حتی در نوع آگاه‌سازی از پیشگیری از خودکشی برای مانع‌شدن افرادی که چنین افکاری دارند باید مراقب بود صدمه‌ای به بازماندگان و خانواده‌هایی که چنین مشکلاتی را پشت سر گذاشته‌اند و تجربه کرده‌اند وارد نشود چراکه آنهادرحال حاضر شکسته‌تر از قبل و آسیب‌پذیرتر هستند.
وی تأکید کرد: واژه‌ی خودکشی در جامعه شاید از دید عموم ساده باشد و موضوعی به نظر برسد که ازلحاظ نگاه فردی قابل قضاوت باشد و هر فرد با رویکرد اجتماعی، فرهنگی و مذهبی این موضوع مهم را مورد قضاوت قرار دهد اما باید توجه نمود واژه‌ی خودکشی برای افرادی که در معرض این افکار و اقدام هستند بسیار برنده و خطرناک است و شاید برای فرد ناامید یک ماشه چکان باشد، به همین سبب باید تمام رسانه‌ها در پیشگیری از این موضوع مهم بسیار با دقت و نکته‌سنجی اقدامات لارم را انجام دهند و دقت شود گاه در رسانه اگرچه باهدف پیشگیری از چنین آسیب اجتماعی اقداماتی صورت گیرد اما خود این اقدامات شبیه منبع هدایت‌کننده‌ی فرد ناامید و یا اطرافیان بازمانده از خودکشی یکی از اعضا تلقی می‌شود.
حیدری ادامه می‌دهد: از نگاه روانشناسی نیاز است نظارت بر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در این خصوص به‌صورت جدی صورت گیرد و البته برنامه‌هایی که در کشور به‌صورت سالانه اجرا می‌شود از طریق دستگاه‌های زی ربط مورد پایش قرار گیرد. و البته باید توجه کرد با توجه به اینکه در کشوری مذهبی زندگی می‌کنیم و توصیه‌های مذهبی و دینی ما به‌صورت واضح خودکشی را موردنقد قرار داده اما افراد بازمانده از خانواده‌هایی که دارای فردی هستند که اقدام به خودکشی کرده در گذراندن مراحل سوگ دچار نگرانی در مورد اتفاق رخ‌داده احتمال دارد آسیب فراوانی ازلحاظ روانی بببتند، لذا ازلحاظ مذهبی نیز نیاز است در رسانه به‌صورت کارشناسی و تخصصی به این موضوع پرداخته شود.
وی اضافه می‌کند: افرادی که در جامعه نیازمند خدمات سلامت روان می‌باشند و با مشکلات روان‌شناختی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بسیار ساده‌تر از سایرین مورد تأثیرپذیری و آسیب از افراد سودجو و شبکه‌های اجتماعی‌های نادرست قرار می‌گیرند و به این خاطر نیازمند حمایت‌های تخصصی هستند.
کارکردهای مغول مانده رسانه‌ها در پیشگیری از خودکشی
غلامرضا فتح‌آبادی، محقق و پژوهشگر فرهنگی در گفت‌وگو با ایمنا اظهار می‌کند: از زمانی که انسان‌ها برای زندگی گروهی گردهم آمدند، بزه و ناهنجاری‌های اجتماعی نیز عینیت یافته. آسیب اجتماعی، اختلاف بین رفتار مطلوب و رفتار ناهنجار اجتماعی است که یک مبحثی چند ساختی و چندوجهی است و در شکل‌گیری آن‌ها عوامل مختلفی دخالت دارند.
وی ادامه می‌دهد: هرکدام از پدیده‌ها و آسیب‌ها به‌نوعی در ارتباط با شرایط محیط زندگی و خانوادگی افراد است، چراکه انسان‌ها مجرم به دنیا نمی‌آیند و محیط اجتماعی و فرهنگی که از خانواده شروع و تا سطح جهانی ادامه پیدا می‌کند که این شرایط را متأثر می‌سازد. در این میان آسیب خودکشی یکی از این دسته آسیب‌های اجتماعی است که از سالیان گذشته از زیست عشیره‌ای و قبیله‌ای تا ابعاد پیچیده شهری امروزی، گریبان بشریت بوده است.
این محقق و پژوهشگر فرهنگی تصریح می‌کند: بر اساس تعریف «امیل دورکیم»، خودکشی عبارت از هر نوع مرگی که نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم کردار مثبت یا منفی خود قربانی است. به عبارتی تلاش و عمل آگاهانه و کاملاً ارادی برای پایان زندگی. خودکشی به‌طورمعمول به‌صورت، خودکشی منجر به مرگ، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی تظاهر می‌کند در خودکشی موفق شخص با انجام یک عمل انهدامی و تخریبی، صدمه‌ای به خود وارد می‌کند که منجر به مرگ می‌شود.
وی اضافه می‌کند: در اقدام به خودکشی، شخص اقدامات تخریبی را برای از بین بردن خود انجام می‌دهد و منجر به مرگ نمی‌گردد. این نوع خودکشی باهدف سلب حیات بوده و بیشتر در افراد خودمحور، مضطرب، پرخاشگر و شخصیت ضداجتماعی و به‌طورکلی در افرادی که دارای اختلالات روانی هستند بروز می‌نماید.
فتح‌آبادی اظهار می‌کند: افکار خودکشی شامل اشتغالات ذهنی راجع به نیستی و تمایل به مردن است که هنوز جنبه عملی به خود نگرفته است. خودکشی به‌عنوان یک آسیب اجتماعی پیامدهای ناگوار عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیادی بر جامعه تحمیل می‌نماید و از معضلات سلامت جهانی است و سازمان بهداشت جهانی آن را سیزدهمین علت مرگ‌ومیر در جهان می‌داند. این سازمان اعلام کرده سالانه در جهان‌بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که ۱میلیون نفر آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند که معادل ۱.۴ درصد کل مرگ میرها در دنیا است.
بررسی نرخ خودکشی در جهان و ایران
وی ادامه می‌دهد: نرخ خودکشی در دنیا بین اعداد ۱۴-۱۲ نفر در هر هزار نفر متغیر است. آمار این آسیب در ایران در مقایسه با اکثر کشورهای جهان کمتر است و به‌طور متوسط کمتر از پنج نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر در سال است که ایران را در رتبه ۱۰۸ جهان قرار می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۷۰-۶۰ درصد افراد افسرده، فکر خودکشی در سردارند و از هر ۱۰ نفر یک نفر در دنیا از افسردگی رنج می‌برد. تا ۱۲ درصد مردان و ۲۵ درصد زنان دارای افسردگی هستند. زنان چهار برابر بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می‌کنند. از طرفی مردان ۴ برابر بیشتر از زنان خودکشی موفق دارند.
این محقق و پژوهشگر فرهنگی تصریح می‌کند: امروزه انسان با گسترش رسانه‌های دیجیتال سبک‌های جدیدی از زندگی را تجربه می‌کند و رسانه‌های اجتماعی تمامی عرصه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار داده و با ارائه طیف وسیعی از داده‌ها و اطلاعات نقش مهمی در تحولات اجتماعی ایفا نموده و بر نگرش و رفتار مردم تأثیر چشمگیری داشته‌اند. در سال‌های اخیر، انسان دو عرصه واقعی و مجازی را توأمان تجربه و از آن بهره می‌گیرد. رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان دستاورد بزرگ بشری شکل جدیدی از زیست را برای جامعه به ارمغان آورده به‌طوری‌که می‌توان گفت بدون این رسانه‌ها زندگی برای انسان‌ها دشوارو صعب خواهد شد.
قابلیت‌های منفی رسانه‌های اجتماعی در افزایش اقدام به خودکشی
وی اظهار می‌کند: استفاده از قابلیت رسانه‌ها اجتماعی به همان اندازه که در آسان کردن امورات و باز کردن افق‌های تازه در زندگی مؤثر بوده است، اگر به‌درستی بهره‌گیری نشود و به‌نوعی سو استفاده شود به تهدید جدی تبدیل و زیستی اجتماعی و فردی را مختل و سلامت اجتماعی و روانی جامعه را به مخاطره خواهد انداخت. پژوهش‌های انجام‌شده توسط محققان علوم رفتاری و اجتماعی به‌خوبی نشان می‌دهد با گسترش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی و رفتاری نیز در جامعه تشدید و به شکل آسیب‌های نوپدید نمایان می‌شود و ابعاد پیچیده‌ای به خود می‌گیرد که مصداق این تأثیر علت و معلولی را در آسیب خودکشی به‌خوبی می‌توان رصد و بررسی کرد که به اشکال مختلف قادر است تأثیر خود را در گسترش این آسیب به‌ویژه اینکه در بروز رفتارهای ناهنجار به‌ویژه در کودکان و نوجوانان بعد از دیدن محتوای مسموم در شبکه‌های اجتماعی مشاهده کرد.
فتح‌آبادی تصریح می‌کند: انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها، افراد مستعد را به خودکشی سوق می‌دهد. نمایش زندگی لاکچری یا رویایی در شبکه‌های اجتماعی باعث احساس شکست در جوانان و نوجوانان شده و آنان را به رفتار ناهنجار همچون خودکشی سوق می‌دهد. ایجاد صفحه یادبود شخصی در رسانه‌های اجتماعی برای افراد خودکشی کرده به‌نوعی ترویج و واگیر سازی رسانه‌ای پدیده خودکشی است.
وی ادامه می‌دهد: اشتراک‌گذاری محتوای تصاویر و ویدئوهای هرچند در آگاه‌سازی خانواده‌ها مؤثر است، اما باعث گرایش و جذابیت به این آسیب در جامعه می‌شود؛ امروزه در کشورهای غربی در لوای آزادی رسانه‌ای، سایت‌ها، انجمن‌ها، کمپین و چت روم‌ها و… در شبکه‌های اجتماعی شکل‌گرفته که حامی آسیب خودکشی بوده و با نمایش و مستندسازی درصدد الگوسازی این پدیده بوده و با برنامه‌هایی همچون انعقاد پیمان خودکشی و… خطر وقوع این آسیب را دوچندان کرده‌اند به‌عنوان نمونه در سال ۲۰۰۸ یک چت روم ژاپنی در زمان کوتاهی باعث مرگ ۲۰۸ نفر در اثر خودکشی در این کشور شد.
این محقق و پژوهشگر فرهنگی اظهار می‌کند: توجه به این راهکارها در پیشگیری و کنترل این آسیب می‌تواند مؤثر باشد گسترش برنامه‌های نشاط‌آفرین در جامعه که گام مؤثر در پیشگیری از افسردگی است، تأمین امنیت اجتماعی (شغل _ رضایت اجتماعی)، توجه به مشکلات نهاد خانواده، ایجاد امید در جامعه و گسترش برنامه‌های جمعی و پیشگیری از انزوای اجتماعی افراد و گروه‌ها، گسترش آموزش‌های عمومی و مهارت‌های اجتماعی، برنامه‌ریزی برای کاهش سطح بحران هویت، تأمین اقتصادی، توسعه برنامه‌های مهارت اجتماعی_ خودکنترلی_ حل مسئله _ مقابله خلق منفی، توسعه مشاورهای روانشناسی در جامعه، آگاهی خانواده‌ها و والدین و شناسایی افراد پرخطر باید مدنظر قرار گیرد.
وی اضافه می‌کند: برای مدیریت و نظارت بر فضای مجازی در اغلب کشورهای جهان، دسترسی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی محدود بوده و خدمات به‌تناسب سن به آنان ارائه می‌شود و از طرفی برای صیانت از کودکان در برابر آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم تعبیه و متولیان امر بر عملکرد پلتفرم‌ها نظارت می‌کنند و یا با نصب نرم‌افزارهای کنترلی، نحوه مصرف را بررسی می‌کند.
فتح‌آبادی می‌افزاید: در کشور ما نیز باید همچون سایر کشورها فهم و درک مشترکی از مدت‌ها قبل برای استفاده بهینه از شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گرفت و همانند آن‌ها، دسترسی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی محدود و مورد نظارت فنی قرار می‌گرفت و از طرفی به موضوع تنظیم پلتفرم‌ها و آموزش سواد رسانه به اقشار مختلف توجه شود و در این رابطه از تجارب سایر کشورها بهره جسته و دانش آموزان باید زمان مصرف و نحوه صحیح استفاده از شبکه‌های اجتماعی را از طریق کتب درسی بیشتر آشنا شوند و اقدامات مؤثر برای توسعه شبکه‌های اجتماعی ملی انجام و پلیس سایبری برای رسیدگی و پیشگیری از جرایم سایبری تقویت شود.
نظر شما