به گزارش خبرنگار ایمنا، سینمای دفاع مقدس یکی از حوزه‌هایی است که ذیل ژانر سینمای جنگی طبقه‌بندی می‌شود و به‌زعم برخی از صاحب‌نظران و منتقدان، تنها گونه بومی سینما در ایران است و المان‌ها و ویژگی‌های خاص خود را دارد که فقط منحصر به ایران بعد از انقلاب است. در فیلم‌های گونه دفاع مقدس، مفاهیمی نظیر ایثار، معنویت، شهادت، وطن‌پرستی، همبستگی و شهادت‌طلبی وجود دارد.
عمده فیلم‌های مرتبط با دفاع مقدس، به مسائل و داستان‌هایی می‌پردازند که معطوف به میدان جنگ و جبهه است و در دل واقعه جریان دارد. اما چیزی که شاید هنرمندان این عرصه کمتر به آن پرداخته‌اند، مصائب و معضلاتی است که جانبازان در سال‌های بعد از جنگ متحمل شده‌اند.
در این میان، جانبازان اعصاب و روان بیش از بقیه نادیده گرفته شده‌اند. درحالی که یکی از آسیب‌دیده‌ترین اقشار در جنگ، همین افرادی هستند که نه تنها جسمشان، بلکه روح و روانشان سالیانی است که بار جنگ را بر دوش می‌کشد. به‌علاوه، ظرفیت دراماتیک مسائل مرتبط با بیماری‌های روانی بسیار بالا است و آثار خوبی در این حوزه می‌تواند ساخته شود که هم معضلات و فداکاری‌های این جانبازان را یادآوری کند و هم در عین حال، برای مخاطب جذاب و کوبنده باشد.
تله‌فیلم «ماه درخشید» از کارهای جدیدی است که با محوریت مسائل و مشکلات یک جانباز اعصاب و روان ساخته شده است. این فیلم که به تازگی و به مناسبت سالگرد آزادسازی خرمشهر از شبکه دو پخش شده است، بخشی از زندگی یک جانباز دارای اختلال PTSD را روایت می‌کند که درگیر اختلال شوک، پس از سانحه در زمان جنگ تحمیلی است.
مسعود والهی، تهیه‌کننده فیلم «ماه درخشید»، گفت‌وگویی با خبرنگار ایمنا انجام داده و به مراحل و چگونگی ساخت این اثر اشاره کرده و همچنین از مسائل، معضلات و دغدغه‌های خود را به عنوان تهیه‌کننده فیلمی با محوریت دفاع مقدس و تولید آثار دراماتیک، سخن گفته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید؛
فیلم‌های زیادی در سال‌های گذشته با موضوع و محوریت دفاع مقدس چه در سینما و چه در تلویزیون مورد توجه قرار گرفته است، اما به زندگی جانبازان اعصاب و روان در این نوع فیلم‌ها کمتر مورد پرداخته شده است. انگیزه و هدف شما برای تولید این فیلم چه بود و آیا حمایتی از سوی نهادهای مرتبط داشتید یا خیر؟
سینمای جنگ و دفاع مقدس از ابتدا مخاطبان و طرفدارانی داشته است اما متأسفانه هر چه در این سال‌ها به لحاظ زمانی از واقعه جنگ دورتر شده‌ایم، چه از سوی مردم و چه از سوی نهادها و سازمان‌های مرتبط، رغبت و میل نسبت به این موضوعات کم‌رنگ‌تر شده است.
هرچند هنوز افرادی هستند که مخاطب این جنس از سینما باشند. همچنین این جنس از سینما هنوز موضوعات بسیار زیادی دارد که قابل پرداختن هستند. از موضوعات پیرامون جنگ گرفته تا حواشی و اتفاقات ناشی از تبعات آن که هنوز تازه هستند و در مورد بسیاری از آن‌ها می‌شود آثار هنری ساخت.
ابتدا صحبتی با آقای صدیقی، نویسنده این کار داشتم و سپس به بررسی فیلم‌نامه و رویکرد فیلم که پایه‌ای روان‌شناسانه و سایکودرام داشت پرداختم. محتوای این اثر و روایت تنش‌مند و خاص آن باعث شد پیشنهاد ساخت این فیلم را مطرح کنم.
پیش‌بینی می‌کردیم که با استقبال و حمایت سازمان‌ها و نهادهای مرتبط مواجه شویم اما متأسفانه هیچ حمایتی شکل نگرفت و تمام فیلم را با بودجه و پس‌انداز شخصی و با انگیزه‌ای که داشتیم و با وجود همه سختی‌هایش تولید کردیم. البته ما از ابتدا هم سراغ هیچ نهاد و سازمانی نرفتیم اما در جریان روند تولید کار با توجه به اینکه نیاز داشتیم حمایت‌هایی داشته باشیم، سراغ افرادی رفتیم که بیشتر هدف همراهی معنوی ایشان در پروژه بود تا حمایت مادی.
چرا فکر می‌کنید می‌شود همچنان به موضوع سینمای دفاع مقدس پرداخت و فیلم‌های متفاوتی ساخت؟
با توجه به اینکه سینمای دفاع مقدس نوعی از سینمای جنگی محسوب می‌شود که در همه جای دنیا هم محبوب است، برای تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان آثار سینمایی می‌تواند مورد توجه باشد. جنگ هشت ساله ما نیز، به‌عنوان یک رویداد و اتفاق معاصر، همچنان می‌تواند برای مخاطبان و کسانی که در زمان جنگ به‌عنوان رزمنده یا مردم عادی حضور داشته‌اند، جذاب باشد.
دوران دفاع مقدس دوران مهم و تأثیرگذاری در تاریخ معاصر ما بوده و هست و ما همچنان عواقب و عوارض و تأثیرات آن را در زندگی خیلی‌ها شاهد هستیم. این رویداد تاریخی و سیاسی با مشارکت تمام مردم در سطح کل کشور همراه بوده است. جا دارد با نگاه ویژه‌تری به دفاع مقدس در سینما یا تلویزیون، بپردازیم. البته نباید این‌گونه باشد که تا اسم سینمای دفاع مقدس می‌آید، ما یاد سنگرها و خاک‌ریزها و شیشه‌های چسب‌زده بیفتیم؛ چرا که مسائل و موضوعات مرتبط با جنگ آن‌قدر گسترده و وسیع هست که به برخی از آن‌ها هنوز چندان اشاره‌ای نشده است.
با توجه به اینکه گفتید سینمای دفاع مقدس پیرامون مباحث دوره سیاسی، اجتماعی و تاریخی مهمی در کشورمان فعالیت دارد، فکر می‌کنید تهیه‌کنندگان آثار سینمایی و تصویری فعال در این حوزه چقدر می‌توانند همچنان به این رویداد تاریخی بپردازند و آن را مورد توجه قرار دهند؟
جنگ تحمیلی، درست در سال‌های اولیه پس از انقلاب رخ داد و مردم و دولت به ناچار درگیر جنگی تمام عیار با کشور همسایه خود شدند تا مرزها و منزلت جهانی خود را حفظ کنند. بنابراین تمام مردم ایران از هر قشر و گروهی ناخواسته درگیر این واقعه سیاسی شدند و حتی ایرانیان خارج از کشور هم تحت تأثیر این واقعه، درگیر مسائل بین‌المللی در این حوزه بودند. ما همچنان پس از چند دهه، درگیر عواقب و اتفاقات ناشی از این رویداد هستیم و از آن‌جایی که این واقعه تاریخی بخش مهمی از بدنه فرهنگی-سیاسی تاریخ کشورمان را می‌سازد، تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی که تعدادشان هم بسیار اندک است، می‌توانند با توجه به اهمیت این موضوع، آثار مهم و قابل توجهی ارائه دهند. در گذشته بیشتر فیلم‌هایی که در این زمینه ساخته شده با تهیه‌کنندگی نهادها و سازمان‌های مربوطه بوده. در حال حاضر می‌بینیم که آثار تولیدشده سینمایی در این حوزه بسیار کمتر شده است هرچند هنوز سینمای دفاع مقدس می‌تواند آثار پرشمار و متفاوتی را تهیه و عرضه کند.
چه شد که شما وارد جریان تولید فیلم «ماه درخشید» شدید و روی ساختن این فیلم تاکید داشتید؟ آیا دغدغه‌ای برای تولید این نوع آثار داشتید؟ با چه رویکردی وارد تولید این فیلم شدید؟
فیلم «ماه درخشید» در درجه اول یک اثر روان‌شناسانه و سایکودرام است که به تبعات پس از جنگ در جامعه امروز و نتایج وقایع خشن آن می‌پردازد. افرادی هستند که در زندگی روزمره خودشان به‌شکلی ناخواسته با این موضوع روبه‌رو شدند. این فیلم موضوعات کمتر دیده‌شده پس از جنگ را با محوریت داستانی کنش‌مند، همراه با نقاط عطف دراماتیک نشان می‌دهد.
ماه درخشید، فیلمی است که مخاطب می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند و چون درگیر بخش نمایشی قصه می‌شود به‌راحتی می‌تواند با شخصیت‌های آن هم‌ذات‌پنداری کند. جای یک چنین آثاری در سینمای دفاع مقدس خالی است و امیدواریم که بتوانیم در این بخش کارهای بیشتری بسازیم و توجه و اقبال، مخاطبان را جذب کنیم. این فیلم به زندگی جانبازهایی می‌پردازد که دچار مشکلات و مسائل پس از جنگ هستند. این‌ها به شکلی پنهانی در کنار ما زندگی می‌کنند و ما آن‌ها را نمی‌بینیم و معضلات آن‌ها را نمی‌دانیم. این برای من بسیار جالب بود که بتوانیم رزمنده یا جانبازی را ببینیم که هنوز دارد تبعات تصمیمی را که سال‌ها قبل گرفته است، تا به امروز با خود به دوش می‌کشد و روح و روان و جسمش درگیر است.
از این دست افراد نیز زیاد داریم و کسانی بودند که خودشان و خانواده‌هایشان سال‌ها درگیر بوده‌اند. ما دیدیدم که می‌توانیم این مسئله را از منظر روان‌شناختی بررسی کنیم و بخشی از معضلات چنین افرادی را برای مخاطبی که احتمالاً با چنین مسائلی ناآشنا است، نشان دهیم.
در گذشته آثار بیشتری در حوزه دفاع مقدس ساخته می‌شد و استقبال مردم نیز بیشتر بود. به نظر شما برای کاهش فاصله مخاطب با آثار دفاع مقدس چه باید کرد؟
سال‌های اولیه بعد از جنگ و تقریباً تا یک دهه بعد آثار سینمایی و تلویزیونی بسیاری تولید شد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. اما به مرور بعد از گذشت چند دهه، شاید به خاطر اینکه فیلم‌سازانی با نگاه و انگیزه فیلم‌سازان آن دوران اثری تولید نکردند، مخاطبان هم رفته‌رفته استقبال کمتری از این آثار نشان دادند. ما در آن دوران فیلم‌سازان بسیار توانمندی در حوزه تولید آثار سینمایی داشتیم. کسانی همچون رسول ملاقلی‌پور، جمال شورجه، ابراهیم حاتمی‌کیا و دیگرانی که با تخصص، انگیزه و تمایل شخصی دست به تولید این جنس از آثار زدند. امروز نیز اگر کار خوب تولید شود، می‌توانیم شاهد این باشیم که مردم به سینما بروند، یا در تلویزیون این نوع از آثار را تماشا کنند.
شما به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم ماه درخشید از نهادها یا سازمان‌های مرتبط با حوزه دفاع مقدس چه انتظاری دارید و فکر می‌کنید آنان تا چه حد می‌توانند پشتیبان یا حامی چنین آثاری باشند؟
سازمان‌ها و نهادهای بسیاری را در دولت و حاکمیت داریم که در واقع رویکرد خیلی از آن‌ها فرهنگی هستند، اما متأسفانه تولید آثار فرهنگی آن‌ها در حوزه سینما چندان مشهود نیست و مشخص نیست چرا این سازمان‌ها و نهادها تمایل چندانی به ساخت آثار تصویری ندارند. بعد از تولید این فیلم، به برخی از این سازمان‌ها مراجعه کردم تا حمایت مادی یا معنوی آنان را جذب کنم و پیشنهادهایی برای تولید آثار دیگر در این حوزه ارائه دهم؛ اما آن‌ها متأسفانه مسائلی نظیر کمبود بودجه و منابع مالی را پیش کشیدند یا بهانه‌های مختلفی که نمی‌توانیم یا نمی‌شود و در دستور کار قرار ندارد را مطرح کردند.
در حالی که بسیاری از همین سازمان‌ها و نهادها حتی منابع مالی آن‌ها کم هم نبوده و نیست، و چه‌بسا حتی اگر کم هم باشد قابلیت اینکه بتوانند بخشی یا درصدی از بودجه خود را به تولید آثار سینمایی اختصاص بدهند، حتی هر دو سه سال یک بار، وجود دارد.
آنچه که ما در بین مدیران یا مسئولان این نهادها یا سازمان‌ها می‌بینم، تمایل و رغبت نداشتن به تولید کار است، چراکه اگر بخواهند می‌توانند و در واقع به‌نوعی خودشان با کم‌توجهی به این نوع اشاعه فرهنگی کوتاهی می‌کنند.
با توجه به اینکه فیلم ماه درخشید تجربه اول شما در حوزه تهیه‌کنندگی فیلم بلند بوده فکر می‌کنید که باز هم می‌توانید یا علاقه‌مند هستید آثار دیگری را در همین حوزه یا حتی حوزه‌ای دیگر تهیه یا تولید کنید؟ و با توجه به مسائل و مصائبی که حوزه تهیه‌کنندگی به‌خصوص در این سال‌ها در سینمای ما و در تولید آثار تصویری وجود داشته باز هم علاقه‌مند به این گونه فعالیت‌ها خواهید بود؟
فکر می‌کنم همچنان بتوانم آثار جدیدی را تولید کنم. چه در حوزه دفاع مقدس چه در حوزه‌های دیگر. هر چند برای تولید همین کار با مصائب بسیار زیادی به‌خصوص در جنبه مادی آن مواجه بودیم، اما سعی کردیم با آنچه که در توان داریم این کار را به نتیجه و ثمر برسانیم و هر چه‌قدر که در بضاعت ما بود ارائه کردیم.
فکر می‌کنم که تولید آثار دفاع مقدس با توجه به اینکه باید جدی‌تر گرفته شود، خوب است که از سوی نهادها و سازمان‌ها و جریان‌های مرتبط با این موضوع مورد حمایت قرار بگیرد.
برخی از هنرمندان از یک جایی به بعد دیگر در تلویزیون فعالیت نمی‌کنند و بعد از ورود به سینما یا شبکه خانگی، فقط در همان‌جا مشغول می‌شوند؛ به‌ویژه این موضوع درباره کسانی که از تلویزیون کار خود را آغاز کردند و با آن توانستند خود را مطرح کنند، حائز اهمیت است. به نظر شما علت این موضوع چیست و گمان می‌کنید که خودتان نیز روزی تلویزیون را پشت سر گذارید؟
هر رسانه‌ای برای خودش موقعیت و ویژگی‌هایی دارد. سینما بیشتر به عنوان یک رسانه هنری شناخته می‌شود و در واقع نقطه اولیه خلق آثار تصویری، سینما بوده است. البته نه این سینمایی که لزوماً امروزه وجود دارد، بلکه آن چیزی که در دوران ابتدایی آن به وجود آمد و دارای عناصر هویتی و ماهیتی خاصی بود.
بعدتر رسانه‌هایی مثل تلویزیون پا به عرصه گذاشتند و به شکل فراگیرتری در اختیار مردم قرار گرفتند. فیلم ماه درخشید اولین تجربه داستانی بلند من بوده است که مختصاتش کم و بیش سینمایی است اما در رسانه تلویزیون نمایش داده شد.
بسیاری از هنرمندان علاقه دارند که در سینما کار و فعالیت کنند. تلویزیون هم بخشی از این ماجرا است، اما هدف اصلی برای خیلی‌ها خود سینما است. در دنیا، بسیاری از هنرمندان و سینماگران، الزاماً رسانه خاصی مد نظرشان نیست؛ چه سینما و چه تلویزیون و یا VOD ها فرقی برایشان ندارد و اصل بر ارائه اثر و محتوا است.
اما در کشور ما به این علت که فعالیت در سینما به نسبت فعالیت و ساخت آثار در تلویزیون، مستقل‌تر و آزادتر است و دست‌اندرکاران و عوامل تولید دست بازتری برای فعالیت دارند، برخی از هنرمندان ترجیح می‌دهند که فقط در سینما فعالیت کنند. تلویزیون، سازمانی است که قواعد و قوانینی مرتبط و هم‌سو با ضوابط دولت دارد و احتمالاً به همین علت آثاری که در آن تولید می‌شوند، باید مطابق با همان استانداردها باشند و سلایق و علایق مدیران سازمان نیز باید در فرایند ساخت و تولید، مد نظر باشد. اما در سینما تهیه‌کننده دست بازتری دارد و استقلال بیشتری برای ارائه و طرح موضوعات و نحوه ساخت فیلم دارد.
نهایتاً اگر فیلم‌ها مطابق سلیقه و ضوابط تعیین‌شده از سوی وزارت ارشاد و سازمان سینمایی نباشند، توقیف می‌شوند. که البته بعد از توقیف نیز در جلساتی که با شورای نمایش یا پخش فیلم یا انجمن‌های صنفی در حوزه نمایش فیلم برگزار می‌شود، می‌توان با اندک تغییراتی فیلم را منتشر کرد.
سینما قطعاً برای هنرمندان اهمیت بیشتری دارد چون ذات دنیای تصویر، سینما است. تلویزیون، پلتفرم‌ها و دیگر رسانه‌ها نمی‌توانند بازخوردی که مخاطب نسبت به سینما و فیلم روی پرده دارد را برانگیزند.
نظر شما