به گزارش خبرنگار ایمنا، اگر به تاریخ هنر پچ‌ورک ₍patch work₎ یا چهل‌تکه دوزی مدرن نگاهی بیندازیم می‌توان به مقبره مصر و دوران چین باستان، یعنی در حدود پنج هزار سال گذشته برگشت. همچنین در این گذر زمان در قرون وسطی، روپوش‌های سفالی در قرون ۱۱ تا ۱۳، لحاف دوزی در اروپا و نوعی بازیافت لباس در آمریکا را مثال زد تا به گسترش و بزرگی این هنر پی برد.
«نسرین سلیمی» دبیر کودکان استثنایی است که پس از بازنشستگی اکنون در سن ۵۰ سالگی نزدیک به سه سال مشغول به علاقه خود، یعنی هنر چهل‌تیکه دوزی یا پچ‌ورک است. آنچه می‌خوانید ماحصل گفت‌وگو با این هنرمند است.
نحوه آشنایی شما با این هنر چگونه بود؟
یکی از دوستانم که تخت، مبل، میز و دستگیره‌های خانه خود را با پارچه‌های رنگارنگ بسیار جذاب و زیبا درست کرده بود، من را با هنر چهل‌تیکه دوزی یا پچ‌ورک آشنا کرد و آن را به من آموزش داد.
تاریخچه این هنر به چه دوره‌ای باز می‌گردد؟
از گذشته هنر چهل‌تکه دوزی در کشور ایران بوده است. برای مثال مادربزرگ‌ها و گذشتگان ما که قدر داشته‌های خود را می‌دانستند، پارچه‌های زیبا و مقاوم را بازیافت می‌کردند و به عنوان روانداز، لحاف، رو کرسی، دستگیره، روی قوری و پرده استفاده می‌کردند اما اکنون هنر پچ ورک یک هنر مدرن تبدیل شده است.
در غرب این هنر را می‌شناسند؟
در کشورهای غربی این هنر با نام پچ‌ورک می‌شناسند که همان چهل‌تیکه دوزی مدرن است. همچنین در این کشورها همانند ایران از الیاف پنبه، کتان و پارچه‌های رنگارنگ دنیایی از نقش و رنگ ایجاد می‌کردند و اکنون نیز آثار بسیار ظریف و زیبا دوخته و در دنیا اِشاعه می‌شود. برای مثال کاغذ دوزی در انگلیس و کارهای تکه دوزی روی پارچه در ژاپن است، اما با تکنیک چهل‌تکه دوزی فرق دارد ولی آن نیز از تیکه‌های پارچه استفاده و روی پارچه‌ی دیگر کار می‌شود.
کسی که می‌خواهد هنر پچ ورک را یاد بگیرد، از کجا باید شروع کند؟
برای شروع نیاز به ابزار خاصی نیست و با پارچه کتان، پنبه و ملافه‌ای که اتوی خوبی می‌گیرد، کش نمی‌آید و الیاف ندارد. می‌توان رو تختی، رومیزی، کوسن و چیزهای مختلف دوخت و آثار بسیاری بدون استفاده از چرخ خیاطی خلق کرد.
آیا تا کنون گالری هم داشته‌اید؟
بله، گالری‌های خصوصی در تهران برگزار کردم.
هنر پچ ورک در ایران چه جایگاهی دارد؟
در کشور ما این هنر به عنوان چهل‌تکه دوزی مدرن است که به صورت قاب یا رو تختی‌های فوق‌العاده درست می‌شود، اما استقبال مردم همچنان از کارهای آماده و ساده است که قیمت گران با جلوه کم دارد، زیرا این هنر شناخته شده نیست.
مواد اولیه این هنر چیست؟
پارچه با الیاف بسیار کم، نخی، کتانی، نخ پنبه‌ی و پارچه‌هایی که اتوی خوبی می‌خورند؛ مانند پارچه‌های ملافه‌ای. اما برای استفاده از کارهای نفیس بهتر است از پارچه‌های نخی استفاده کرد. همچنین سوزن، نخ، قرقره، چرخ خیاطی، خط‌کش‌های مخصوص، کاترها، مت (وسیله‌ای که برای برش در زیر کار قرار می‌دهیم) وسایل مورد نیاز دیگر است، اما بدون استفاده از این ابزار نیز می‌توان کار کرد.
ابزار این هنر در ایران موجود است؟
بیشتر ابزار هنر چهل‌تکه دوزی در ایران وجود دارد، اما دستگاهی مانند مطلسه‌زنی که در پچ ورک کار را بسیار با ارزش می‌کند در ایران به سختی پیدا می‌شود و قیمت بسیار بالایی دارد.
چگونه طرح‌های این هنر را می‌زنید؟
طرح‌های بسیار متفاوتی وجود دارد که می‌توانیم در هر تکنیک خودمان آن طرح را بکشیم، اما باید آموزش اولیه، نحوه دوخت پارچه‌ها به یکدیگر و اتوکردن را بیاموزیم.
نوع کارها در هنر چهل‌تکه دوزی جای پیشرفت دارد؟
بله، بسیار جای پیش رفت دارد؛ مثلاً به صورت قاب، کوسن رو مبلی و رو تختی می‌توان کار کرد.
این هنر از دیدگاه شما چه مشکلاتی دارد؟
در صنعت پچ ورک پارچه یکی از معضلات است زیرا قیمت بالایی دارد. برای مثال در خرید یک متر پارچه ۱×۹۰ باید ۱۵۰ هزار تومان هزینه کرد که آن هزینه تولید با قیمت فروش محصول بسیار متفاوت است. همچنین برگزاری نمایشگاه، نداشتن بیمه و گران بودن مواد اولیه و ابزارها از مشکلات صنایع دستی است.
آموزش هم می‌دهید؟
اکنون به صورت آنلاین و حضوری آموزش برای رو تختی، کوسن رومیزی و کیف دوزی و ژاپنی دوزی دارم که شاگردانم با اشتیاق همراهی می‌کنند.
هنرمندان به‌نام این رشته چه کسانی هستند؟
در ایران اشرف میرصادقی را می‌شناسم که استادم بودند و من را با این هنر آشنا کردند. وی از طریق همسر سفیر انگلیس در ایران با این حرفه آشنا شد و او این هنر را به تهران وارد کرد.
تحصیلات آکادمیک در صنایع دستی چقدر به توسعه این صنایع مانند هنر چهل‌تیکه دوزی کمک می‌کند؟
من فکر نمی‌کنم که برای این هنر تحصیلات آکادمیکی داشته باشیم، اما اگر باشد بسیار کمک کننده است زیرا طراحی این هنر با کامپیوتر بسیار کاربردی و خوب است و کسی که آموزش ببیند و بتواند رنگ‌ها و ترکیب اشکال هندسی را به درستی انجام دهد و به نوعی مهندسی کند، آن هنگام یک اثر هنری بی‌نظیر خلق می‌کند، اما داشتن یک استاد ماهر نیز همان کارکرد گذراندن تحصیلات آکادمیک را دارد.
نظر شما