به گزارش خبرنگار ایمنا، صاحب‌نظران و برنامه‌ریزان پس از بررسی‌های متعدد و نتایج به دست آمده در نمونه‌های اجرا شده، به این نتیجه رسیدند که چنین پیشرفت‌هایی با رعایت دستورالعمل‌های کاهش انتشار و تبدیل شهرها به مکان‌هایی که کمتر تحت تسلط خودرو هستند، امکان‌پذیر خواهد بود.
توسعه مساکن با هدف زندگی بدون خودرو و تحرک مستقل، نیازمند شرایط زیرساختی و ساختار فیزیکی شهری مناسب است که از سیاست استفاده از راهکارهای جایگزین برای خودرو پشتیبانی می‌کند؛ با این حال میزان کاهش خودرو در شهر، بسته به استانداردهای پارکینگ ملی یا محلی متفاوت است.
در این بین عواملی همچون تراکم بالا، تنوع کاربری زمین، مسافت‌های کوتاه، زیرساخت مناسب پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و دسترسی به روش‌های حمل‌ونقل جایگزین و در دسترس بودن خدمات اشتراکی، زمینه مناسبی را برای تحرک مستقل از خودرو فراهم می‌کند و یکی از سیاست‌هایی که در این امر می‌تواند مؤثر واقع شود، مدیریت پارکینگ‌ها است؛ مدیریت پارکینگ تضمینی و بدون هزینه به جای "پارکینگ راحت"، استفاده خانوارها از خودروی شخصی را کاهش می‌دهد.
مدیریت پارکینگ نه تنها حرکت به سمت تحرک بیشتر و زندگی بدون خودرو را تشدید می‌کند، بلکه محیط‌های زندگی با فضای بیشتر را برای ساکنان فراهم می‌سازد. نمونه این مطالعات در شهر لندن صورت گرفته است؛ نظریه‌پردازی همچون «لیبلینگ»، کاهش مالکیت خودرو برای مناطق مسکونی در خارج از لندن را در نتیجه کاهش فضاهای پارکینگ به‌دلیل نبود دسترسی به حمل‌ونقل عمومی و تنوع کاربری زمین می‌داند.
این نظریه بیانگر این است که سیاست‌های محدودکننده پارکینگ باید در تحول کلی سیستم حمل‌ونقل شهری ادغام شود تا مقبولیت عمومی و موفقیت آنها از نظر حمایت از تحرک مستقل از خودرو و زندگی بدون خودرو افزایش یابد.
نظریه شهر بدون خودرو قابلیت اجرایی دارد؟
محمدرضا رضایی، دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شواهد نشان می‌دهد، اگر از فضای پارکینگ برای مقاصد دیگری استفاده شود، پذیرش عمومی از سیاست‌های کاهش پارکینگ در خیابان در یک منطقه مسکونی شهری افزایش می‌یابد و قابلیت زندگی بهتری برای ساکنین فراهم می‌شود.
وی با بیان اینکه افرادی که نیاز بیشتری به استفاده از خودروی شخصی خود دارند، مناطق مسکونی با منبع پارکینگ مربوطه را ترجیح می‌دهند، ادامه می‌دهد: این تفکر تا آنجا اهمیت و ضرورت پیدا کرده که برنامه‌ریزان و نظریه‌پردازان حمل‌ونقل به جنبه‌های دیگری از این رویه اشاره کرده‌اند؛ به‌طوری که در بریتانیا گفته شده است که صاحبان خانه یک فضای پارکینگ را به‌عنوان یک دارایی، با ارزش و مهم می‌دانند، حتی اگر ماشینی نداشته باشند یا به ندرت از آن استفاده کنند و به این نتیجه رسیدند که از یک سو، خودرو اعتبار خود را از دست داده است، اما از طرف دیگر، مالکیت و استفاده از آن همچنان با آزادی و استقلال همراه است. از این رو مالکیت و استفاده از خودرو را نمی‌توان منحصراً با انگیزه‌های "ابزاری" مانند راحتی توضیح داد، بلکه با انگیزه‌های "نمادین" همچون بیان موقعیت اجتماعی و "عاطفی" نیز همراه است.
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد، با بیان اینکه لغو سفر با یک خودرو و در انجام سفر با روش‌های حمل‌ونقل جایگزین با فرآیندهای "روتین‌زدایی" و "روتین‌سازی مجدد" مرتبط است، خاطرنشان می‌کند: جابه‌جایی مسکونی به‌عنوان یک "رویداد کلیدی" در نوع تحرک و مالکیت خودرو در نظر گرفته می‌شود زیرا می‌تواند منجربه تجدیدنظر در روال‌ها شود.
وی تصریح می‌کند: تفکر درخصوص شهر بدون خودرو و کاهش تردد خودرو در شهر، یا بر طراحی فضایی و امکانات آنها متمرکز بوده است یا انتخاب شیوه‌های حمل‌ونقل، انگیزه‌ها و استراتژی‌های ساکنان آنها برای زندگی بدون خودرو را تحلیل می‌کند؛ لذا مطابق با مطالعات انجام شده در زمینه‌های طراحی فضایی و امکانات، فرض می‌شود بر مبنای دیدگاه از بالا، اجرای ترکیبی اقدامات محدودکننده و مبتنی بر انگیزه، مالکیت و استفاده از خودرو را کاهش داده و تحرک مستقل از خودرو را افزایش می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: پس از بررسی‌های متعدد و براساس نظریات و دیدگاه‌های برنامه‌ریزان، جهت اجرای سیاست شهر بدون خودرو شاخص‌ها و معیارهایی مؤثر واقع شده که همگی زمینه‌های مادی ساکنان را نیز در نظر گرفته‌است.
داشتن فضای پارک خودرو، یک الزام است؟
مسلم قاسمی، دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی شهری در این باره می‌گوید: مطالعات انجام شده در بیان ضرورت و توجه به امر کاهش خودرو و استقرار سامانه‌ها و روش‌های حمل‌ونقل جایگزین سازگار با محیط زیست نشان می‌دهد که انگیزه برای زندگی داوطلبانه بدون خودرو توسط برخی از عوامل همچون "اعتقادات شخصی"، تغییرات نگرش نسبت به مالکیت خودرو و "ملاحظات عملی" در ارتباط با زمینه‌های مادی، نیازهای مسافرتی ساکنان و زمینه‌های اجتماعی می‌تواند ایجاد می‌شود که در این بین می‌توان "یکسری شرایط زمینه‌ای" را برای ایجاد زندگی بدون خودرو مطرح کرد.
وی با اشاره به شرایط زمینه‌ای روش‌های حمل‌ونقل جایگزین سازگار با محیط‌زیست، خاطرنشان می‌کند: افرادی، استراتژی‌های خاصی را برای تحرک مستقل از خودرو، علی‌رغم تمرکز زمینه "فرهنگ هژمونیک خودرو" توسعه می‌دهند و "پتانسیل میزبانی سرزمین" معین که علاوه بر جنبه‌های مادی، جنبه‌های "غیرمادی" زندگی ساکنان شهرها را در بر می‌گیرد که در این بین، جنبه‌های مادی با در دسترس بودن حالت‌های حمل‌ونقل جایگزین برای خودروی شخصی، شبکه‌های مختلف این حالت‌ها و ارتباط آن با محیط تعریف می‌شود.
این دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: جنبه‌های غیرمادی نیز در برگیرنده زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ساکنان است که نقش مهمی در تحرک دارد؛ به طور مثال می‌توان قوانین، هنجارهای اجتماعی یا فرهنگی یا "فرهنگ‌های تحرک" را ذکر کرد که افراد را قادر می‌کند زندگی بدون خودرو را در نظر بگیرند.
وی با بیان اینکه در نتیجه حمل‌ونقل جایگزین سازگار با محیط زیست، می‌توان چهار اصل اساسی در ارتباط با "سیستم پس از خودرو" را برای یک شهر از طریق ارتباط با یکدیگر و طبق اصل "ساکنان را به روشی عمل‌گرایانه و بدون محدودیت در زندگی روزمره تشویق می‌کند تا بدون خودرو در یک منطقه زندگی کنند" استنباط کرد، تصریح می‌کند: از جمله این اصول می‌توان به در دسترس بودن روش‌های حمل‌ونقل جایگزین برای خودروی شخصی در محل مسکونی، سازماندهی فضایی و عملکردی فراتر از مرزهای همسایگی، محیط ساخته شده که گزینه‌های جایگزین را جذاب‌تر می‌کند و اقداماتی که از توسعه مهارت‌ها برای تحرک چند وجهی به‌جای تک وجهی حمایت می‌کند، اشاره کرد.
قاسمی اضافه می‌کند: مشاوران خصوصی برنامه‌ریزی و حمل‌ونقل شهری، ارائه‌دهندگان خدمات جابه‌جایی، جامعه مدنی و سازمان‌های اجتماعی به‌ویژه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران محلی، استدلال می‌کنند که بسیاری از خانوارهای شهری که به‌طور داوطلبانه بدون خودرو زندگی می‌کنند، از این سیاست‌ها بهره‌مند خواهند شد.
وی با بیان اینکه مشاوران خصوصی برنامه‌ریزی و حمل‌ونقل شهری و دیگر صاحب‌نظران معتقدند سطح مالکیت خودرو خانوارها در نتیجه مقررات پارکینگ کاهش می‌یابد، ادامه می‌دهد: برای مشروعیت‌بخشی به این روایات، استدلال می‌شود که این اقدامات با جامعه مدنی و سازمان جامعه مطابقت دارد و پیروان محیط زندگی انسان‌پسند در مقابل برخی از سازندگان مسکن اصرار دارند که نمی‌توان تصور کرد که ساکنان آینده به‌طور داوطلبانه خودروهای خود را واگذار کنند؛ آنها بیشتر استدلال می‌کنند که همه خانوارها حداقل یک خودرو دارند، بنابراین " داشتن فضای پارک؛ خود یک الزام است".
این دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: شهر دارمشتات آلمان نمونه بارز حمل‌ونقل جایگزین سازگار با محیط‌زیست است که پس از بررسی به‌عمل آمده در سطح یک محله از طریق مصاحبه‌ای که با ساکنان انجام شد، به این نتایج رسیدند که هیچ شهروندی از پاسخ‌دهندگان، سطح درآمد خود را به عنوان یک عامل محدود کننده برای داشتن یا نداشتن خودرو و استفاده از یک روش حمل‌ونقل خاص ذکر نمی‌کنند.
وی با بیان اینکه مطالعات انجام شده در شهر "دارمشتات" نشان داد که خودروها فقط در گاراژها پنهان می‌شود، اما کاهش نمی‌یابد، می‌افزاید: شهروندان این شهر از مفهوم کاهش خودرو به عنوان مفهومی "آینده‌محور" حمایت می‌کنند و به مزیت اقتصادی زندگی بدون خودرو نیز اهمیت می‌دهند که قیمت پارکینگ در اجاره یا خرید مسکن گنجانده نشده و حتی بالاتر است؛ بدین ترتیب، سیاست‌های پارکینگ در اینجا انگیزه‌ای برای حفظ زندگی بدون خودرو و انگیزه‌ای برای خلاص شدن از شر خودرو است.
گزارش از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس کلانشهرهای خبرگزاری ایمنا
نظر شما