به گزارش خبرنگار ایمنا، مریخ از گذشته تاکنون بسیار مورد توجه دانشمندها، منجم‌ها و مردم عادی قرار گرفته است و همیشه وجود حیات بر این سیاره سوال بشریت بوده است. این سیاره از لحاظ فیزیکی شباهت بسیاری با زمین دارد؛ به همین دلیل احتمال وجود حیات در آن وجود دارد. همچنین با اینکه تاکنون حیاتی روی این سیاره یافت نشده است، دانشمندان معتقدند لایه‌های زیرین آن میزبان حیات میکروبی است؛ به همین دلیل برنامه‌ای جدید برای بررسی این مسئله توسط سازمان فضایی اروپا به نام برنامه «اگزومارس» در حال اجرا است. برای آشنایی بیشتر با پروژه اگزومارس و بررسی شرایط آن با عمران مرادی، پژوهشگر و مدرس علوم فضایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
اختر زیست‌شناسی چیست؟
یکی از مباحث بسیار مهم علم نجوم، اختر زیست‌شناسی بوده که متمرکز روی مسائل تاریخی مانند چگونگی شکل‌گیری حیات در زمین یا وجود حیات در سیارات دیگر است. درواقع این علم در جست‌وجوی نشانه‌هایی از حیات موجودات زنده در تمام سیارات کیهان است.
چرا دانشمندها به دنبال بررسی حیات در سیاره مریخ هستند؟
یکی از سیاراتی که از گذشته تاکنون نظر بشر را به خود جلب کرده، مریخ است. این سیاره از زمانی که برای نخستین‌بار رصد و با ارسال ماهواره و مریخ‌نورد سطح آن مشاهده شد، به دلیل شباهت فیزیکی بسیار با سیاره زمین، مورد توجه قرار گرفت و احتمال وجود حیات در آن مطرح شد. تاکنون و با توجه به بررسی‌ها، حیات و ساختار زنده‌ای بر سطح مریخ یافت نشده است؛ اما نشانه‌هایی در این سیاره وجود دارد که دانشمندان را نسبت به وجود حیات در گذشته یا در لایه‌های زیرین مریخ مشکوک کرده است و وجود مولکول‌های زیستی در زیر این سیاره ناممکن نیست. بنابراین نیاز است برای بررسی حیات در این سیاره به لایه‌های زیرین آن دست یابیم.
پروژه اگزومارس چیست؟
«اگزومارس» برنامه‌ای بسیار گسترده، با هدف بررسی زیست در مریخ است که توسط سازمان فضایی اروپا و مشارکت گسترده سازمان فضایی فدرال روسیه اجرا شده است. این برنامه شامل مجموعه فضاپیماها و ابزارهایی است که طی سال‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال ۲۰۱۶ مدارگردی از این برنامه به سمت مریخ ارسال شد و هدف آن ردیابی گاز متان موجود در سطح مریخ و ارتباط آن با وجود حیات و زیست آن سیاره بود.
اگزومارس چگونه می‌تواند حیات داخل مریخ را کشف کند؟
احتمال حیات و وجود مولکول‌های زیستی در سطوح زیرین مریخ وجود دارد؛ به همین دلیل ماهواره‌ها نمی‌تواند در کشف و بررسی دقیق آن کمک کند و نیاز به مریخ‌نوردی است که روی سطح سیاره حرکت کند و با کمک مته به سطوح زیرین آن راه یابد تا با انجام آزمایش‌های متعدد به مواد آلی دست یابد و نتایجی به دست آورد. مریخ‌نورد این برنامه که به نام اگزومارس شناخته شده، بسیار مطرح است. این مریخ‌نورد که نام اصلی آن «روزالین فرانکلین» است و با یک موشک پروتون پرتاب می‌شود، به سیستم‌های آنالیز مواد مجهز است که مانند یک آزمایشگاه کوچک و پیشرفته در مریخ‌نورد قرار دارد و می‌تواند در هر نقطه‌ای نمونه‌برداری، آنالیز و نتایج را به زمین ارائه دهد که توسط ناسا برای این پروژه تأمین شده است.
مریخ‌نورد فرانکلین چه ویژگی‌هایی دارد؟
این مریخ‌نورد دارای مته‌ای به طول دو متر، ۶ چرخه و ابزارهای علمی متعدد است که به همراه این ابزارها، جرمی حدود ۳۱۰ کیلوگرم دارد. فرانکلین قرار است به کمک مته خود سطح مریخ را حفاری کند و به سطوح زیرین آن دست یابد. همچنین ابزارهای علمی این مریخ‌نورد، توانایی آنالیز مواد آلی متعلق به چهار میلیارد سال گذشته را نیز دارد.
برای فرود آمدن مریخ‌نورد روی سطح این سیاره، از پلتفرم فرودگر استفاده می‌شود؛ همچنین پس از فرود، مریخ‌نورد باید بتواند جدا شود و بر سطح سیاره حرکت کند تا مأموریت خود را انجام دهد. این سیستم نیز بسیار مورد آزمایش قرار گرفته است و با کمک دوقلوی زمینی این مریخ‌نورد، از عملکرد مطلوب آن مطمئن شده‌اند.
نام این مریخ‌نورد بر چه اساسی انتخاب شده است؟
همان‌طورکه گفته شد، این مریخ‌نورد به اگزومارس معروف است؛ اما نام اصلی آن روزالین فرانکلین است. روزالین فرانکلین، یک شیمی‌دان بریتانیایی است که در درک ساختارهای DNA نقش بسیاری داشته و به دلیل اینکه مریخ‌نورد اگزومارس پیرامون مولکول‌های زیستی فعالیت می‌کند، نام این شخص را روی آن نهادند.
مریخ‌نورد فرانکلین در چه زمانی پرتاب می‌شود؟
در ابتدا قرار بود این پروژه در سال ۲۰۲۰ انجام شود؛ اما با تأخیری دو ساله روبه‌رو شد و احتمالاً در ماه سپتامبر الی اکتبر ۲۰۲۲ این مریخ‌نورد پرتاب خواهد شد و حدود ۹ ماه بعد به سطح مریخ فرود می‌آید.
دلیل تعویق پروژه اگزومارس چیست؟
پروژه‌های فضایی به خصوص مواردی که مسافت بسیاری را طی می‌کند، باید بدون هیچ‌گونه خطر و مشکلی انجام شود؛ زیرا اگر مریخ‌نوردی پرتاب و در سطح مریخ به هر دلیلی از کنترل خارج شود، دیگر کاربردی نخواهد داشت و تمام هزینه پروژه از بین خواهد رفت. همچنین شیوع بیماری کرونا نیز اختلالاتی در این برنامه ایجاد کرد که موجب تأخیر آن شد.
مشارکت ناسا در این پروژه به چه صورت است؟
ناسا ابزارهای آزمایش را که شامل مولکول‌های ارگانیک، زیستی و ساختارهای شیمیایی غیرارگانیک می‌شود، در اختیار این پروژه و سپس مورد بررسی و مطالعه قرار داد تا در نهایت وجود بسترهای زیستی در مریخ اثبات یا رد شود. این ابزار آزمایشگاهی که ناسا در اختیار این پروژه قرار داده است، شامل طیف‌سنج‌های بسیار دقیقی است که می‌تواند عناصر را آنالیز و وجود ترکیبات آلی در سطح مریخ را شناسایی و بررسی کند. همچنین قطعات الکترونیکی دقیقی نیز در این ابزار آزمایشگاهی قرار دارد.
نظر شما