به گزارش خبرگزاری ایمنا، شانزدهم آذر در تقویم جمهوری اسلامی ایران، تنها یک مناسبت تاریخی نیست؛ بلکه نماد بلوغ سیاسی و اجتماعی دانشگاه ایرانی و یادآور رسالتی است که این نهاد علمی در پاسداشت استقلال کشور بر عهده دارد. این روز در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵ میلادی) با یکشنبه ۱۶ آذر مصادف شد (فرصتی برای بازخوانی دقیق جایگاه دانشگاه در تحولات معاصر ایران).
خاستگاه روز دانشجو به رویدادهای ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران برمیگردد؛ زمانی که فضای سیاسی ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد، آکنده از اعتراض نسبت به بازگشت نفوذ خارجی بود، اعلام ازسرگیری روابط ایران و بریتانیا و همزمانی آن با سفر ریچارد نیکسون به تهران، موجی از نارضایتی را برانگیخت، دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران در صبح ۱۶ آذر، با آگاهی و شجاعت به سیاستهای تحمیلی اعتراض کردند، ورود نظامیان به فضای علمی دانشگاه، حمله به کلاسهای درس و بازداشت دانشجویان، نقض آشکار استقلال دانشگاه بود و نقطه عطفی در تقابل میان خواست ملی و فشار خارجی به شمار میرفت.
سه شهید ۱۶ آذر، تثبیت یک هویت
در این یورش، سه دانشجو «احمد قندچی، مهدی شریعترضوی و مصطفی بزرگنی» به شهادت رسیدند. خون آنها نهتنها نشانی از مظلومیت دانشگاه، بلکه سندی از عزم راسخ ملت ایران برای صیانت از استقلال خویش بود؛ انتشار خبر این واقعه در سطح کشور، موجی از همبستگی را شکل داد و کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور، ۱۶ آذر را به عنوان «روز دانشجو» تثبیت کرد؛ روزی که سالها محور اعتراضات، اعتصابات و نشانهای روشن از میزان نارضایتی عمومی نسبت به دخالتهای بیگانگان بود.
با پیروزی انقلاب اسلامی، معنای ۱۶ آذر بازتعریف شد، اکنون این روز، تنها یادآور یک واقعه تاریخی نیست، بلکه نماد نقشآفرینی دانشجویان در مسیر استقلال علمی، اقتصادی و سیاسی کشور است. دانشگاهها از یک بستر آموزشی، به موتور محرک توسعه و عرصهای برای نقد سازنده، نوآوری و مشارکت اجتماعی تبدیل شدند.
مراسمهای سال ۱۴۰۴ در سراسر ایران نشاندهنده پویایی فضای دانشگاهی است؛ در دانشگاه فردوسی مشهد، سخنرانی رئیس مجلس شورای اسلامی بر ضرورت حضور فعال دانشجویان در تصمیمسازی ملی تأکید داشت، در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، برگزاری تریبون آزاد با مشارکت ۱۴ تشکل دانشجویی بیانگر تنوع دیدگاهها و زنده بودن فضای نقد در دانشگاههای ایران است، نمایندگان دانشجویان وزارت علوم و وزارت بهداشت نیز در دیدار با رئیسجمهور به مسائل علمی، صنفی و ملی پرداختند و حضور پررنگ گروههای جهادی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، نمونهای از پیوند نسل جوان با مسئولیتهای ملی و اجتماعی به شمار میرفت، دانشگاه پارس با انتشار گزارشهای رسمی و برگزاری آئینهای ویژه، بر نقش فرهنگی و اجتماعی دانشجوی ایرانی تأکید کرد. افزون بر این، مراسم سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو نشان داد که هویت دانشجوی ایرانی فراتر از مرزها نیز معنا و استمرار پیدا کرده است.
نقش دانشجوی ایرانی در اکنون و آینده
روز دانشجو در سال ۱۴۰۴ یک پیام روشن داشت: دانشجوی ایرانی همچنان نیروی پیشران توسعه، حافظ استقلال فکری و کنشگر فعال در عرصههای علمی، فرهنگی، اجتماعی و جهادی است، دانشگاهها با تقویت بستر نقد، آزاداندیشی و تولید علم، نشان دادند که رسالت آنها نهتنها آموزش، بلکه تربیت نسلی آیندهساز است که نسبت به سرنوشت کشور حساس و مسئول باقی میماند.
۱۶ آذر، در حافظه تاریخی ایران، نمادی از مقاومت آگاهانه و دفاع از استقلال است؛ از حماسه شهدای ۱۳۳۲ تا مشارکت فعال دانشجویان در عرصههای ملی در سال ۱۴۰۴، این روز یادآور میکند که دانشگاه ایرانی، رکن اصلی پایداری کشور و دانشجوی ایرانی، سرمایهای راهبردی برای عبور از چالشها و دستیابی به آیندهای قدرتمند و متکی بر توان ملی است؛ نسل امروز دانشگاه، با تکیه بر این میراث، قادر است ایران را به سوی افقهای بلند علمی و سیاسی هدایت کند.
صالح ستوده مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه اصفهان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا به مناسبت روز دانشجو اظهار میکند: اگر بخواهیم به سخنان رهبری استناد کنیم، مهمترین رسالت دانشگاه این است که در حل مسائل واقعی کشور نقشآفرینی کند، دانشگاه تنها محل آموزش نظری نیست؛ باید مرکز تربیت نیروی متخصص، مسئول و مسئلهمحور باشد، رسالت دانشجو نیز در همین چارچوب تعریف میشود (شناخت مسائل کشور، تحلیل درست آنها و ورود فعال برای حل مشکلات ملی).
وی میافزاید: بدون تردید یک تغییر نسلی محسوس شکل گرفته است. دانشجو در دهه ۹۰ سیاسیتر بود، حضور میدانی و اجتماعی بیشتری داشت و تشکلها ظرفیت بالاتری برای جذب او داشت، اما پس از دوران کرونا، با نسلی روبهرو شدیم که تجربه کنش اجتماعیاش محدود شده و ورودش به دانشگاه بیشتر در فضای مجازی رقم خورده است. این موضوع هم فرصت دارد و هم تهدید؛ تهدید در این راستا که برخی دانشجویان بیشتر به دریافت مدرک متمایل میشوند و مشارکت اجتماعی و دغدغهمندی کمتری نشان میدهند، و فرصت از این جهت که دانشگاهها متوجه شدند باید روشهای تعامل و جذب را تغییر دهند و الگوهای جدیدی برای کنشگری دانشجویی طراحی کنند، ادامه این وضعیت (اگر تحول ایجاد نشود) مطلوب نیست و میتواند به کاهش نقشآفرینی دانشگاه در جامعه منجر شود.
مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه اصفهان میگوید: مجموعههای دانشجویی (تشکلها و انجمنهای علمی) هنوز بهطور کامل نتوانستهاند دانشجویان پساکرونا را به مشارکت حداکثری برسانند، اما در این مسیر اقدامات جدی صورت گرفته است، بسیج دانشجویی دانشگاه اصفهان فعالیت خود را بر دو محور متمرکز کرده است، نخست، فعالسازی ظرفیتهای پژوهشی و پیوند دادن دانشگاه با صنعت؛ بهطوریکه پژوهشکده شهریاری تقویت و پژوهشکده شهید علمالهدی پس از سالها رکود، احیا و برای فعالیت مجدد آماده شد تا دانشجو از نقش مصرفکننده دانش فاصله گرفته و به تولید علم و حل مسائل واقعی نزدیک شود. دوم، حمایت از فعالیتهای نوآورانه و فرهنگی از طریق تشکیل کارگروه تخصصی بازیسازی محیطی که با تولید بازیها و بستههای تعاملی، مفاهیم فرهنگی، اجتماعی و ملی را به شیوهای جذاب و متناسب با نسل جدید منتقل میکند. مجموعه این تلاشها با هدف خروج دانشجو از رخوت و حرکت دوباره به سمت تصویر «دانشجوی مسئلهمحور» انجام شده است.
ستوده بیان میکند: روز دانشجو باید روز بازگشت مسئولان به دانشگاه باشد؛ روزی که تصمیمگیران کشور با فضای واقعی دانشگاه روبهرو شوند، به دانشجویان پاسخ بدهند و در معرض نقد مستقیم آنها قرار بگیرند، از طرف دیگر دانشگاه نیز باید در این روز صدای خود را به صورت دقیق، منطقی و کارشناسی شده مطرح کند.
وی دادمه میدهد: مطالبهگریِ مؤثر زمانی شکل میگیرد که دانشجو ابتدا مسائل واقعی کشور را بشناسد؛ چراکه مطالبهگری بدون شناخت، نه کارآمد است و نه با واقعیتها تطابق دارد. اگر دانشجو از چالشهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آگاهی نداشته باشد، یا نباید مطالبهای مطرح کند، یا اگر هم وارد این عرصه شود، ناخواسته به سراغ موضوعات حاشیهای و کماهمیت میرود، از این رو مطالبهگری صحیح بر سه مرحله بنیادین استوار است؛ شناخت دقیق مسئله، تبیین و تحلیل علمی آن، و در نهایت طرح مطالبهای منصفانه و قابل اجرا؛ مسیری که همان خطی است که رهبر انقلاب نیز همواره بر آن تأکید داشتهاند.
محمد براتی دبیر مجمع اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا اظهار میکند: دانشجو قشری از جوانان جامعه است که با دیدگاههای جدید و دانش و اطلاعاتی که در دانشگاه کسب میکند، میتواند موتور محرک جامعه باشد، دانشجوها دغدغهمند هستند؛ برایشان مهم است که جامعه در آینده چگونه باشد و دوست دارند تصویری مثبت و سالم از جامعه بسازند. تشکلهای دانشجویی نیز بر اساس اقتضائات زمان شکل میگیرند و به نیازهای روز جامعه پاسخ میدهند.
وی میافزاید: دانشجوها نسل جدید جامعه هستند، امروز اکثر دانشجویان ما از نسل Z هستند، با ویژگیهای نوآورانه، پرانرژی و با تعاملات گسترده با فضای مجازی و هوش مصنوعی، که این نسل با دانش و دیدگاههای تازهای، وارد دانشگاه و فضای آکادمیک شده است و میتواند تأثیر مثبت بسیار بزرگی بر توسعه کشور داشته باشد.
دبیر مجمع اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان تصریح میکند: رسالت اصلی دانشجو این است که به موتور محرک توسعه کشور تبدیل شود. برای نمونه، یک مهندس برق وقتی با مشکلی همچون ناترازی تولید برق روبهرو میشود، میتواند راهحلهایی ارائه کند که هم مشکل را حل کند و هم به قیمت افزایش آلودگی محیط زیست نباشد. این نمونه کوچک است؛ در علوم انسانی، پزشکی و علوم پایه هم دانشجو میتواند مسائل جامعه را بشناسد، تحلیل کند و راهکار ارائه دهد. دانشجوی امروز دیگر تنها کتابخوان و امتحاندهنده نیست؛ با تعاملی که با دیگر رشتهها و فضای مجازی دارد، میتواند مشکلات واقعی جامعه را بفهمد و تصمیمگیری دقیقتری داشته باشد.
براتی خاطرنشان میکند: در گذشته دانشجو مجبور بود از کتابها و اساتید محدود استفاده کند و اطلاعات ناقص دریافت کند، اما امروز با منابع وسیع و تعاملات متنوع، دانشجو میتواند اطلاعات درست و جامع را جمعآوری کند و با دید باز درباره مسائل تصمیم بگیرد. این موجب میشود دانشگاه به عنوان یک بدنه علمی بتواند تصمیمات بهتری برای جامعه و کشور بگیرد.
وی تاکید میکند: تاریخ نشان میدهد که دانشجو نقش بسیار مهمی در توسعه و اصلاح جامعه داشته است. همچون روز دانشجو و ۱۶ آذر، نماد کنشگری سیاسی و اجتماعی دانشجویان است، دانشجویان آن زمان حاضر نشدند زیر سلطه استبداد باقی بمانند و سه نفر از آنان شهید شدند. این نشان میدهد که وقتی دانشجو بتواند آزادانه ایدههای خود را بیان کند و با دیگران به بحث و تبادل نظر بپردازد، میتواند تأثیر بسیار مهمی بر مسیر کشور داشته باشد.
دبیر مجمع اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان یادآورمیشود: هر ایده نو بهطور طبیعی ایدههای کهنه را به چالش میکشد و آنها را ویرایش یا اصلاح میکند، دانشجو با تحلیل علمی و دیدگاه نو، میتواند نقاط ضعف و قوت ایدههای گذشته را شناسایی کند و راهکارهای بهتری ارائه دهد. این وظیفه دانشجوست که ایدههای قدیمی را نقد کند و به توسعه و بهبود جامعه کمک کند.
براتی عنوان میکند: اول باید دانشجو دغدغههای خود را پرورش دهد و بررسی کند که آیا این دغدغهها واقعی و درست است یا دچار سوگیری شدهاند، بعد میتواند از طریق تشکلهای دانشجویی، همچون مجمع اسلامی، دغدغههایش را مطرح کند، تحقیق و پرسشگری کند و راهحل پیدا کند. وقتی دانشجو میبیند دغدغههایش با دیگر دانشجوها مشترک است، همکاری شکل میگیرد و کنشگری واقعی آغاز میشود.
وی یاد آور میشود: اگر دانشجو بداند مسئولین پذیرای صحبتها و دغدغههای او هستند، انگیزه پیدا میکند و تلاش میکند جامعه و نسل آینده را بهبود دهد، وقتی دانشجو بداند جایی هست که میتواند آزادانه ایدههایش را بیان کند، تازه فرایند کنشگری واقعی آغاز میشود و دانشجو میتواند در حل مشکلات کشور نقش فعال و مؤثری داشته باشد.
دبیر مجمع اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان بیان میکند: باید از آزادی بیان و فضای باز نهایت استفاده را ببرند، دغدغههای خود را بسنجند و با تحقیق و همکاری با دیگر دانشجوها، راهحلهای عملی ارائه دهند، همچنین باید مسئولان و دانشگاهها پذیرای انتقاد و پیشنهادات دانشجویان باشند تا دانشجو بداند که تلاشهایش میتواند نتیجه داشته باشد، این مسیر کلید موفقیت دانشجو و تأثیرگذاری او بر جامعه است.
به گزارش ایمنا، دانشجو قشری از جوانان جامعه است که با دانش، دیدگاه نوآورانه و تعامل با فضای علمی و دیجیتال، میتواند موتور محرک توسعه کشور باشد. رسالت اصلی دانشجو، شناسایی دغدغههای جامعه، تحلیل مسائل و ارائه راهکارهای علمی و عملی برای بهبود شرایط است. تاریخ نشان داده است که دانشجو حتی در شرایط سخت سیاسی و اجتماعی میتواند کنشگری مؤثر داشته باشد و مسیر جامعه را به سمت توسعه، عدالت و آزادی هدایت کند.
برای فعالتر شدن دانشجویان، فراهم کردن فضای آزاد برای بیان ایدهها، تقویت تشکلهای دانشجویی، پرورش دغدغهها و همکاری میان دانشجویان ضروری است، وقتی دانشجو بداند که مسئولان و دانشگاهها پذیرای دیدگاههای او است، با انگیزه و خلاقیت بیشتر وارد حل مسائل جامعه میشود و میتواند نقش مؤثری در اصلاح و پیشرفت کشور ایفا کند. به عبارت دیگر، آینده هر جامعه توسعهیافتهای به حضور و فعالیت دانشجویان خلاق، مسئولیتپذیر و دغدغهمند وابسته است.
نظر شما