به گزارش خبرنگار ایمنا، عدم قطعیت و پیش‌بینی ناپذیری شیوع همه‌گیری بیماری عفونی، پتانسیل بالایی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد، متأسفانه شیوع ویروس کرونا خاکستر وسواس آنان را شعله‌ور کرده و همچنین افراد جدیدی در طی این پاندمی به این اختلال دچار شده‌اند.
در اختلال وسواس، فکری استرس‌زا، ناخوشایند و بی‌ربط دائم سراغ فرد می‌آید و فرد درنتیجه رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان این رنج، احساس نیاز می‌کند که یک رفتار خاص را دائماً تکرار کند. افکار استرس‌زا، ناخواسته و بی‌ربط که مداوم به ذهن خطور می‌نماید را «وسواس فکری» و زمانی که فرد احساس نیاز می‌کند تا یک رفتار خاص را مداوم تکرار نماید «وسواس عملی» می‌گویند. ممکن است اختلال وسواس، پایه ارثی و ژنتیک داشته باشد. وقایع ناخوشایند یا روابط ناسالم خانوادگی نیز اختلال وسواس را آغاز یا وخیم‌تر می‌کند.
اختلال وسواس یا OCD می‌تواند در کودکی، در اغلب مواقع نزدیک ده‌سالگی خود را نشان دهد، بعید است بعد از سن ۳۰ سالگی اختلال وسواس آغاز شود. مبتلایان به وسواس به سبب اندیشه‌های ناخواسته و ناراحت‌کننده که مدام به ذهنشان خطور می‌کند، رنج زیادی می‌کشند و برای کنترل این رنج، بدون این که از آن صحبت کنند رفتارهایی تکراری از خود بروز می‌دهند. برای نمونه، خانمی که وسواس فکری کثیف بودن دستش او را از درون مدام آزرده می‌سازد، بدون این که رنج خود را بگوید شاید در طول روز دستش را پنجاه بار بشوید. (وسواس عملی)
علائم اختلال وسواس فکری
اختلال وسواس دو دسته علامت دارد: علائم ناشی از وسواس فکری و علائمی به دنبال وسواس عملی. این علائم رنج آور هستند، وقت زیادی از فرد تلف می‌کنند و ممکن است کارکرد او را کم کنند.
موضوع وسواس فکری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع‌ترین انواع آن عبارتند از:
- ترس از آلودگی و کثیفی
- ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران (مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی)
- ترس از اقدام خشن یا سوءرفتار جنسی خود (مثلاً مادری مهربان که می‌ترسد فرزند خودش را خفه کند.)
- ترس از بی‌نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل (مثلاً چینش نامنظم غذا در بشقاب)
علائم اختلال وسواس عملی
بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس می‌دانند که این ترس و اضطراب آنها منطقی نیست و سعی می‌کنند آن را نادیده بگیرند و سرکوب کنند. گاهی هم برای رهایی موقت از آن، یک رفتار تکراری انجام می‌دهند. وسواس عملی همین رفتاری است که دائماً تکرار می‌شود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش پیدا کند. وسواس عملی لزوماً با ریشه‌های اضطراب ارتباط منطقی ندارد. نمونه‌هایی از وسواس عملی عبارتند از:
- شستن دست یا حمام زیاد و مداوم
- پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره‌ی در
- چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
- شمردن مکرر اجسام و اشیا
- چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
- خوردن غذاها با ترتیب بسیار خاص
- تکرار دعایی خاص به طور مداوم
هر کدام از ما ممکن است در لحظه‌ای احساس نیاز کنیم که قفل در را چک کنیم یا دستمان را دوباره بشوییم؛ ضروری است هر کسی این کار را کرد اختلال وسواس ندارد. کسانی که وسواس دارند وسواس فکری و عملی آنها شدیداً استرس‌زا و بیش از حد معقول است، زمان زیادی را برای رفتار وسواسی هدر می‌دهند، در خانه، محل کار یا در روابط شأن اختلال ایجاد می‌شود و حتی ممکن است به سبب تکرار زیاد یک رفتار به خودشان آسیب بزنند.
بعید است اختلال وسواس خودبه‌خود برطرف شود. اگر آن را درمان نکنیم، ممکن است علائم آن تا سال‌ها ادامه پیدا کند. فردی که دچار وسواس است معمولاً علائم را ۵ تا ۱۰ سال تحمل می‌کند و بعد به پزشک متخصص اعصاب و روان (روانپزشک) مراجعه می‌کند، دقت کنیم که هیچ پیشگیری برای اختلال وسواس وجود ندارد.
علل اصلی ابتلاء به اختلالات «وسواس فکری - عملی»
متخصصان روانشناسی تاکید دارند این اختلال از علل روانشناسی متعددی برخوردار بوده و مستلزم درمان‌های خاص است، برخی از بیماران این گروه به دلیل آسیب در انتقال دهنده‌های عصبی (نظیر سروتونین) به این بیماری مبتلا می‌شوند. بعضی از بیماران هم در ارتباط با شیارهای گیجگاهی از لحاظ مغذی دچار مشکل بوده و این آسیب را تجربه می‌کنند.
در دوران شیوع کرونا نیز بروز و تشدید اختلالات وسواسی ناشی از زمینه‌های بیماری در گذشته (قبل از پاندمی کرونا) بوده است، بنابراین رعایت پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا نباید با نگرانی در خصوص ابتلاء به اختلالات وسواسی همراه شود. دیدگاه‌های روانکاوانه ریشه این بیماری را در فراگیری برخی آداب دوران کودکی عنوان می‌کند. به عنوان مثال، آداب سختگیرانه شست وشو در دروان کودکی سبب شخصیت نگهدارنده و بروز تعارضاتی می‌شود که در نهایت می‌تواند به وسواس بیانجامد.
متخصصان روانشناسی اظهار کردند دیدگاه‌های شناختی - رفتاری نیز این اختلال را آمیخته با افسردگی دانسته و به منظور معالجه هم درمان‌های شناختی - رفتاری را پیشنهاد می‌دهند، برخی درمانگران نیز با اشاره به الگوهای رفتاری وسواسی، زمینه این بیماری را در رفتارهای وسواس‌گونه خانواده به ویژه پدر و مادر جستجو کرده و معتقدند این فرزندان از رفتار خانواده الگوبرداری و تقلید کرده‌اند. این درمانگران همچنین بر این باورند، این بیماران در دوران کودکی با انجام رفتارهای وسواس‌گونه از طرف خانواده تقویت و تأیید دریافت کرده و بر این اساس در دوران بزرگسالی به اختلالات وسواسی مبتلا شده‌اند.
آیا اختلال وسواس درمان می‌شود؟
موفق‌ترین درمان برای اختلال وسواس به کار بردن ترکیب دارودرمانی و روان‌درمانی است، گاهی افسردگی یا یک بیماری دیگر علاوه بر اختلال وسواس در فرد وجود دارد و درمان آن بیماری، به کنترل وسواس بسیار کمک می‌کند. پیدا کردن درمان ایده‌آل برای هر فرد مبتلا به بیماری وسواس همیشه راحت نیست و گاهی باید چندین و چند بار به همان پزشک متخصص اعصاب و روان مراجعه کنیم و درمان‌های مختلف را بیازماییم تا به بهبودی دست پیدا کنیم. تکنیک‌های روان‌درمانی متعددی برای کمک به درمان مبتلایان به وسواس وجود دارد. مهم است در مرحله نخست، بیمار آموزش لازم را درباره ماهیت وسواس و درمان‌ها دریافت کند و حمایت لازم را از خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی بگیرد.
راهکارهای متفاوت برای درمان وسواس کرونایی
راهکارهای مختلفی برای درمان وسواس کرونایی وجود دارد از جمله اینکه تنها عمل کردن به توصیه‌های رسمی سازمان‌های بهداشتی برای ابتلاء نشدن به بیماری کووید ۱۹ کافی است. متخصصان تاکید دارند یکی از راه‌های جلوگیری از انتقال کرونا شست و شوی مداوم دست‌هاست که در پی شیوع این بیماری و نگرانی از ابتلاء به آن افراد برای جلوگیری از انتقال این ویروس مرموز گاهی رفتارهای وسواس گونه پیدا می‌کنند.
برخی افراد در دوران کرونا به علت رعایت خارج از معمول مسائل بهداشتی برای پیشگیری از ابتلاء به این بیماری دچار وسواس شدند، تلاش برای ضدعفونی کردن افراطی دست و لباس و محیط، تمایل به احتکار وسایل و مواد ضدعفونی و بهداشتی، شستن مکرر دست‌ها و آسیب‌زدن به آنها، به هم ریختن اشتها، اختلال در ساعت خواب و گوشه‌گیری و محبوس کردن خود در خانه از ترس ابتلاء به بیماری از علائم وسواس کرونایی محسوب می‌شود.
متخصصان اعلام کردند همچنین افراد باید شستشوی دست‌ها را به زمان غذا خوردن یا قبل از تماس با صورت یا بعد از دست زدن به اشیا محدود کنند، در نظر گرفتن اینکه همه افراد به یک اندازه در معرض خطر هستند و ما تنها نیستیم، همچنین خودداری از ضدعفونی کردن افراطی سطوحی که با آن در تماس نیستید، توجه نکردن به سایت‌ها و کانال‌هایی که باعث افزایش استرس و اضطراب می‌شوند و یادآوری اینکه هیچ کس ۱۰۰ درصد در امان از کرونا نیست از دیگر راهکارهای مقابله با وسواس کرونایی به شمار می‌رود.
همچنین پیاده‌روی با ماسک و رعایت فاصله حداقل دو متر در خیابان، پرهیز از دنبال کردن بیش از اندازه اخبار، فکر کردن به اینکه فقط کرونا عامل مرگ نیست و تماس تصویری با دوستان و اطرافیان بجای گوشه‌نشینی از راه‌های درمان وسواس کرونایی است.
نظر شما