به گزارش ایمنا و بر اساس یک پژوهش علمی، حمل‌ونقل جز لاینفک زندگی بشری است. همواره به این موضوع و زیرساخت‌های آن توجه شده و یکی از ستون‌های توسعه پایدار همین بخش حمل‌ونقل است. همچنین در برنامه‌ریزی حمل‌ونقل سعی می‌شود که با شاخص‌های توسعه پایدار سازگاری بیشتری داشته باشد. این سازگاری هم زمانی رخ می‌دهد که خدشه‌ای کمتر به محیط زیست و طبیعت وارد کند. حمل و نقل پایدار در ارتباط با سه بخش که شامل مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است، دنبال ایجاد تعادل است.
حمل‌ونقل از ضرورت‌های گریزناپذیر هر اجتماع انسانی است که موجب پویایی توسعه اقتصادی و اجتماعی می‌شود. توسعه پایدار به طور عام و حمل و نقل پایدار به طور خاص، در جست و جوی یافتن توازن میان کیفیت‌های محیطی، اجتماعی و اقتصادی در زمان حال و آینده در عرصه تسهیلات حمل‌ونقل است.
در واقع برنامه‌ریزی و طراحی حمل‌ونقل پایدار به دنبال دستیابی به راه‌حل‌هایی برای کاهش عوارض در بخش‌های مختلف است. بر همین اساس، رویکرد حمل و نقل پایدار به رویکردی گفته می‌شود که بازتاب‌ها و هزینه‌های محیطی-اجتماعی را انعکاس می‌دهد، به ظرفیت قابل تحمل احترام می‌گذارد و بین نیازهای جابه‌جایی و ایمنی و نیازهای دسترسی، کیفیت محیطی و سرزندگی توازن برقرار می‌کند.
بسیاری از صاحبنظران به دلیل اهمیت حمل‌ونقل در بخش اقتصاد، صنعت، سیاست و حتی نظامی آن را زیربنای توسعه پایدار می‌دانند و معتقدند که هرچه قدر که حمل‌ونقل کارآمدتر باشد در نتیجه توسعه فراگیرتر است به عبارتی دیگر هر جابه‌جایی باید بیشترین کارایی از نظر هزینه-سود و سازگاری با محیط زیست را داشته باشد.
حمل‌ونقل و رفاه عمومی
زمانی نقش حمل‌ونقل پررنگ‌تر می‌شود که در ارتباط با رفاه عمومی، اقتصاد ملی، محیط زیست باشد از این رو زمانی که سیستم‌های حمل‌ونقل منطبق بر مصرف بهینه سوخت و انرژی‌های موجود و شرایط زیست‌محیطی باشد در این صورت در مباحث توسعه‌پایدار در اولویت قرار می‌گیرد.
می‌توان توسعه پایدار و در همین راستا حمل‌ونقل پایدار را تلاشی برای ایجاد توازن بین کیفیت‌های محیطی، اجتماعی و اقتصادی در زمان حال و آینده دانست. دستیابی به حمل‌ونقل پایدار در کشورهای مختلف مستلزم توجه به ویژگی‌های انحصاری هر کشور و تفاوت‌های بین مناطق مختلف است.
شهرها به عنوان مهمترین سکونتگاه‌های بشری، بستر مهمی برای تحقق توسعه پایدار به شمار می‌روند. توزیع بهینه شهرها در پهنه سرزمین و برخورداری از خدمات متناسب با سلسله مراتب و نقش عملکردی آنها می‌تواند ضمن افزایش دسترسی برای ساکنان، آنها را از مسافرت‌های زیاد و طولانی بی نیاز کند.
با تلفیق سیاست‌های برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی حمل‌ونقل می‌توان ضمن حفظ کیفیت محیط شهری، سطح مناسبی از دسترسی را برای شهروندان فراهم کرد بنابراین مؤلفه حمل‌ونقل می‌تواند و باید به عنوان ابزاری برای دستیابی به توسعه‌پایدار مطرح شود.
رویکرد تقلیل گرا یا جامع
سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی دو رویکرد متفاوت را نسبت به حمل‌ونقل پایدار تشریح می‌کند. رویکرد فن سالار که عمدتاً حول محوری به نام «هایپر خودرو» مانور می‌دهد. ادعا می‌شود که این نسل خودرو از نظر مصرف سوخت در حدود ۱۵ تا ۲۱ برابر کارآمدتر از نسل فعلی است و دارای مزایای دیگری همچون ایمنی، ارزانی قیمت، راحتی، طول عمر بالاتر و زیبایی ظاهری است.
رویکرد دوم بر مبنای کاهش فعالیت و در نتیجه کاهش وابستگی به خودرو است. این هدف می‌تواند از طریق بهبود زیرساخت‌های مربوطه، ارتقای روش‌های دیگر سفر، اصلاح الگوهای کاربری زمین و تاکید بر اصلاح عادت‌ها و سبک زندگی شهروندان حاصل شود.
این دو رویکرد را به ترتیب می‌توان رویکرد تقلیل‌گرا و جامع نام نهاد. توجه صرف به یکی از این رویکردها، کافی نیست. به طور مثال، حتی استفاده گسترده از هایپر خودروها نمی‌تواند مشکلات ناشی از کمبود دسترسی به خدمات شهری را حل کند. حتی بیم آن می‌رود که به دلیل ارزانی استفاده از این نوع خودروها و مزایای دیگر آنها، میزان وابستگی شهروندان به خودرو افزایش یابد.
سه سناریو برای دستیابی به حمل و نقل پایدار قابل پیگیری است؛ سناریوی فن‌آوری که به معنای تغییر در فناوری حمل‌ونقل مانند سوخت خودروهای با موتور احتراق بهتر است، سناریوی انسانی، یعنی تغییر در الگوهای رفتاری استفاده‌کنندگان و سناریو ترکیبی که شامل تغییر در فن‌آوری و رفتار همراه با هم مقایسه تفاوت میان رویکرد سنتی و معمول حمل‌ونقل و رویکرد حمل‌ونقل پایدار می‌شود.
لزوم شفافیت در تعاریف
توسعه پایدار در جستجوی یافتن توازنی میان کیفیت‌های محیطی، اجتماعی و اقتصادی در زمان حال و آینده است با این حال، اینکه کدام یک از جنبه‌های محیطی، اجتماعی و اقتصادی باید به حالت تعادل برسند، زیاد واضح نیست.
یک مشکل مهم با پایداری این است که تأمین یکی از اهداف پایداری یعنی رشد اقتصادی، حفاظت محیطی یا برابری اجتماعی ممکن است در تعارض با هدف دیگر باشد. به عنوان مثال، ساخت راه‌های شریانی با هدف دستیابی به رشد اقتصادی، ممکن است دارای پیامدهای ناگوار محیطی باشد بدین سبب امکان دارد که سیاست‌های محیطی و حمل‌ونقلی متفاوت، همواره در یک راستا نباشد.
در ادامه باید گفت که مفهوم حمل‌ونقل پایدار به این معنی است که مجموعه‌ای از سیاست‌ها و دستورالعمل‌های یکپارچه، پویا، پیوسته و دربردارنده اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که توزیع عادلانه و استفاده مؤثر جهت رفع نیازهای حمل‌ونقل جامعه و نسل‌های آتی را به همراه دارد.
این موضوع ممکن است تنها در پایداری ماهیت سیستم‌های حمل‌ونقل خلاصه شود. شاخص‌هایی مانند مصرف انرژی، تولید دی اکسید کربن، تخریب زمین، تولید پسماند و ایمنی ترافیک. آنچه واضح است این است که هدف برنامه‌ریزی حمل و نقل پایدار، کاهش عوارض حمل و نقل در بخش‌های اجتماعی، اقتصادی و محیطی از یک سو و هماهنگ ساختن رشد پویای بخش حمل‌ونقل با سایر بخش‌های یک جامعه و منابع موجود، از سویی دیگر است.
تعاریف موجود در مورد حمل‌ونقل پایدار از نظر مفهومی متفاوت بوده و در بیشتر موارد توصیفی و خروجی محور هستند تا تحلیلی و فرآیندگرا. برای دستیابی به عملکرد بیشتر در تعریف حمل‌ونقل پایدار، باید بررسی‌های بیشتری روی کمی کردن عناصر مختلف سیستم حمل‌ونقل انجام شود.
نظر شما