به گزارش خبرنگار ایمنا، هاری یکی از مهمترین بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان است که تمام پستانداران را مبتلا می‌کند و با ایجاد انسفالومیلیت در همه پستانداران خونگرم از جمله انسان موجب مرگ بیمار می‌گردد. عامل بیماری هاری، نوعی ویروس RNA دار این این ویروس پس از گازگرفتگی از طریق بزاق حیوان هار به انسان یا حیوان منتقل شده و تمایل دارد به سیستم عصبی مرکزی حمله کند.
هاری یک کلمه لاتین به معنای خشمگین است که بیش از چهار هزار سال پیش ایجاد شده است. در قرن شانزدهم، یک پزشک ایتالیایی به نام Girolamo Fracastoro هاری را به عنوان یک بیماری کشنده معرفی و کشف کرد.
بیماری هاری چیست؟
هاری بیماری ویروسی از خانواده رابدو ویریده است که موجب التهاب مغزی حاد می‌شود. ویروس هاری در بسیاری از پستانداران از جمله حیوانات وحشی مانند راسوها، خفاش‌ها، راکونها، سگ‌ها، گربه‌ها، خرگوش‌ها و همچنین انسان می‌تواند ایجاد بیماری کند. ویروس از بزاق حیوان مبتلا به هاری و محل گازگرفتگی وارد بدن شده در ماهیچه‌ها به سمت اعصاب انتهایی می‌رود و شروع به تکثیر می‌کند. در صورت ابتلاء به هاری مرگ قطعی است. در طول تاریخ تنها سه انسان بعد از ابتلاء به هاری زنده مانده‌اند.
هاری در ایران
در کشور ایران طبق گزارش اتحادیه جهانی علیه هاری سالی ۲۰ الی ۹۰ نفر کشته بر اثر هاری جان خود را از دست می‌دهند، اما در آمار و ارقام ارائه شده از سوی مقام‌های بهداشتی کشور می‌گوید که تعداد ابتلاء و مرگ ناشی از هاری انگشت شمار است و هاری در ایران تقریباً ریشه کن شده است. سالانه میلیاردها ریال صرف پیشگیری از بیماری هاری در ایران می‌شود و کمتر بیماری واگیرداری در ایران وجود دارد که به اندازه این بیماری برای آن هزینه شود. با توجه به حتمی بودن مرگ بیمار مبتلا به هاری و هزینه‌های بسیار گزاف درمان آن، واکسیناسیون و سایر امور پیشگیری از هاری در کشور به صورت رایگان انجام می‌شود.
عامل بیماری هاری
عامل بیماری هاری چند ویروس RNA دار تک رشته‌ای از خانواده رابدوویریده است با ورود ویروس به سلول‌های ماهیچه‌ای یا عصبی تکثیر ویروس آغاز می‌شود. این ویروس‌ها با اتصال به گیرنده‌های سطحی سلول از جمله گیرنده سلولی استیلکولین وارد سلول میزبان می‌شوند و به سلول‌های عصبی می‌روند. ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتیگراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود و برای ضدعفونی وسایل آلوده کافی ست چند دقیقه آنها را جوشاند یا با فنل و الکل شست‌وشو داد.
علائم هاری در انسان
در بیماری هاری به زمان بین گاز گرفتگی و شروع علائم، دوره کمون یا نهفتگی بیماری گفته می‌شود که معمولاً چهار تا ۱۲ هفته طول می‌کشد سپس علائم هاری در فرد ظاهر می‌شود. البته دوره کمون هاری می‌تواند از چند روز تا شش سال هم باشد.
علائم اولیه هاری شبیه به علائم آنفلوانزا است این علائم شامل تب، ضعف عضلانی، مورمور شدن، درد شدید در گلو و عدم توانایی در بلع است. دیگر علائم هاری شامل احساس سوزش در محل گاز گرفتگی، ترس از نور، آب، جریان هوا، کبودی شدید بر روی پوست، فلجی فک، استفراغ، فلجی دست و پا، فلجی فک و ترشح شدید بزاق است. در نهایت بیمار مبتلا در اثر ترشح زیاد بزاق به علت خفگی جان خود را از دست می‌دهد.
علائم هاری در حیوانات
علائم هاری بز و گوسفند تکیه و فشار دادن جمجمه را به دیوار یا ستون است و گاوها چوب‌های طویله و ظرف غذای خود را گاز می‌گیرند. شتر در صورت ابتلاء بیش از حد خمیازه می‌کشد. علائم هاری در سگ و گرگ شامل حالت تهاجمی بیش از اندازه و ترشح شدید بزاق است حیوان در کمتر از یک هفته از بین می‌رود. روباه و گربه پس از ابتلاء خودشان را لوس می‌کنند و به سمت نوازش تمایل دارند، اما انگشت را گاز می‌گیرند.
انواع هاری
هاری خشمگین
افراد آلوده‌ای که به هاری خشمگین مبتلا می‌شوند بیش فعال و تحریک پذیر می‌شوند و ممکن است رفتارهای نامنظمی از جمله بی خوابی، اضطراب، گیجی، تحریک پذیری نسبت عوامل محیطی، توهم، ترس از آب، ترشح زیاد بزاق و مشکلات بلع از خود بروز می‌دهند.
هاری ساکت (فلجی)
بیماری هاری ساکت نسبت به هاری خشمگین، زمان بیشتری طول می‌کشد، اما اثرات آن به همان شدت است. افراد بیمار به آرامی فلج می‌شوند، سرانجام به کما می‌روند و جان خود را از دست می‌دهند. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، ۳۰ درصد موارد هاری از نوع ساکت است.
انتقال بیماری هاری
مهمترین راه انتقال هاری به انسان گاز گرفته شدن توسط حیوان مبتلا به هاری است. علاوه بر گاز گرفتن، تماس بزاق آلوده حیوان هار با زخم‌های پوستی، خراش‌ها یا غشاهای مخاطی بدن می‌تواند بیماری را به انسان منتقل کند.
انتقال فرد به فرد هاری بین انسان‌ها نادر است و با تماس‌ها و ارتباطات عادی افراد مانند لمس کردن یا دست دادن، ویروس هاری منتقل نمی‌شود، اما با توجه به حضور ویروس هاری در اسپرم و ترشحات واژن، احتمال انتقال از طریق رابطه جنسی وجود دارد همچنین احتمال انتقال بیماری از طریق پیوند اعضا و انتقال خون از شخص بیمار نیز وجود دارد.
درمان هاری
فردی که توسط حیوان مشکوک به هاری گاز گرفته شده است باید فوراً محل گازگرفتگی را با آب و صابون به مدت حداقل ۱۵ دقیقه شستشو دهد و به یک مرکز مقابله با هاری مراجعه کند تا با واکسیناسیون هاری درمان شود. شست و شوی زخم گازگرفتگی حیوان و بخیه نکردن و باز بودن زخم بسیار مهم است. سپس می‌توان از مواد ضد عفونی کننده مثل بتادین برای زخم استفاده نمود. ویروس هاری به نور و جریان هوا حساس است در نتیجه زخم نباید بخیه زده شود و روی زخم باید باز باشد.
به طور معمول واکسیناسیون تا ۶ روز پس از گازگرفتگی و قبل از بروز علائم بیماری هاری می‌تواند ۱۰۰ درصد بیماری را از بین ببرد، اما پس از بروز علائم، دیگر درمان امکان‌پذیر نیست و بیمار طی یک یا دو هفته جان خود را از دست خواهد داد.
علائم اولیه هاری شامل: سرفه، خستگی، تب، سردرد، بدن درد، سوزش در محل گاز گرفتگی، کاهش اشتها، احساس تهوع، درد عضلانی، گلودرد، حساسیت به صدا و نور است که پس از بروز این علائم، بهبودی فرد مبتلا ممکن نیست و فرد بیمار جان خود را از دست می‌دهد.
واکسن هاری
در سال ۱۸۸۵ یک زیست شناس فرانسوی به نام «لوئی پاستور» اولین واکسن را برای هاری ایجاد کرد. واکسنی هاری برای کنترل و درمان بیماری هاری به کار گرفته می‌شود. دو گونه واکسن هاری برای انسان و جانوران وجود دارد که هردو برای جلوگیری از ابتلاء یا بعد از گاز گرفتگی توسط سگ یا خفاشی که مبتلا به بیماری هاری باشد استفاده می‌شود که بی خطر و مؤثر است و این واکسن را می‌توان با امنیت در تمامی گروه‌های سنی استفاده کرد.
ایمنی تولید شده پس از تزریق دوز واکسن هاری به صورت بلند مدت در بدن باقی می‌ماند. واکسن‌هاری از طریق تزریق به پوست یا عضله وارد بدن می‌شود. پس از ابتلاء به ویروس هاری، واکسیناسیون همراه با ایمونوگلوبولین هاری مصرف می‌شود. واکسن هاری و ایمونوگلوبولین به ندرت عوارض جانبی شامل درد، تورم، یا خارش در محل تزریق، سر درد، حالت تهوع، دل درد، دردهای عضلانی و سرگیجه دارد.
واکسیناسیون در چهار نوبت انجام می‌شود که نوبت اول در روز حادثه یا روز مراجعه، نوبت دوم سه روز بعد، نوبت سوم هفت روز بعد، نوبت چهارم ۱۴ روز بعد تزریق می‌گردد. سرم ضد هاری نیز در مواردی که مرکز پیشگیری و درمان هاری لازم بداند تزریق می‌گردد.
بعد از تزریق واکسن حدود ۳۵ تا ۴۵ درصد از مردم یک دوره کوتاه از قرمزی و درد در محل تزریق را نشان می‌دهند. حدود پنج تا ۱۵ درصد از افراد ممکن است تب با سردرد یا حالت تهوع داشته باشند. با تزریق واکسن علائم بلند مدتی برای فرد ایجاد نمی‌شود. واکسن هاری ساخته شده از بافت عصبی دارای thimerosal نیست و در چند کشور، عمدتا در آسیا و آمریکای لاتین استفاده می‌شود. واکسن هاری ساخته شده از بافت عصبی کمتر مؤثر بوده و عوارض جانبی بیشتری دارد.
پیشگیری از هاری
افرادی که به دلیل شغلی مانند کارکنان آزمایشگاه تشخیص هاری، دامپزشکان، شکارچیان، دام پروران، مأمورین حفاظت محیط زیست، جنگلبانان، کارکنان کشتارگاه، افرادی تربیت سگ را به عهده دارند، افرادی که به غارها می‌روند و به طور کلی کسانی که به هر شکلی ممکن است با حیوانات در تماس باشد و مورد گازگرفتگی حیوانات قرار گیرند باید علیه بیماری هاری واکسینه شوند. افراد هر چهار سال بعد از اندازه‌گیری آنتی‌بادی در خون باید یک نوبت واکسن به عنوان یادآوری دریافت کنند. ایمن کردن سگ‌ها در جلوگیری از بیماری شدن انسان‌ها بسیار مؤثر است.
نظر شما