به گزارش خبرنگار ایمنا، اختلال تبدیلی، که اختلال "عصبی عملکردی" نیز نامیده می‌شود؛ یک اختلال روانی نسبتاً نادر است. به طور معمول فرد علائم جسمی دارد که هیچ بیماری پزشکی، معاینه فیزیکی یا آزمایش نمی‌تواند آن را توضیح دهد. به نظر نمی‌رسد که علائم تحت کنترل آگاهانه فرد باشد و می‌تواند باعث پریشانی قابل توجه شود.
نمونه‌های علائم این اختلال شامل از دست دادن کنترل عضلات، نابینایی، ناشنوایی، تشنج یا حتی از دست دادن هوشیاری است. اصطلاح "عملکردی" به عملکرد غیر طبیعی سیستم عصبی مرکزی اشاره دارد. اصطلاح "تبدیلی" از این ایده ناشی می‌شود که پریشانی روانشناختی به یک علامت جسمی تبدیلی می‌شود،؛ در خصوص سندرم تبدیلی با محمدحسین پوعبائیان، دکترای روانشناسی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
سندرم تبدیلی چیست؟
یکی از اختلالاتی سوماتوفرم یا جسمانی سازی اختلال تبدیلی است؛ اختلالی که شامل علائم و نقایص مؤثر بر کارکردهای حسی و حرکتی آزادی است و وجود یک اختلال طبی دیگر را به ذهن متبادر می‌کند، اما ناشی از عوامل روانشناختی به نظر می‌رسد و در واقع نوعی نقص در نوع حس کردن، حرکت کردن و فعالیت‌های بدنی است که منشأ آن هیچ بیماری جسمی خاصی نیست.
علائم اختلال تبدیلی عمداً ایجاد نمی‌شود و ناشی از تمارض و یا مصرف موادمخدر در فرد نیست و محدود به علائم جسمی و درد نبوده و علت بروز آن عمدتاً روانشناختی است و منافع اجتماعی، مالی و حقوقی را در بر نمی‌گیرد.
سندرومی که در حال حاضر سندروم تبدیلی نامیده می‌شود در واقع با سندرومی همراه است که امروزه اختلال جسمانی سازی نام دارد و به مجموعه این دو سندروم هیستری، واکنش تبدیلی یا واکنش تجزیه‌ای نیز گفته می‌شود، اصطلاح تبدیل را ابتدا "زیگموند فورید" معرفی کرد و بر اساس تجربیاتی که داشت چنین فرض کرد که علائم اختلال تبدیلی بازتابی از تعارضات ناخودآگاه است.
سندرم تبدیلی ممکن است با چه علائمی همراه باشد؟
علائم شایع اختلالات تبدیلی مشتمل بر حرکات غیرارادی، تیک‌ها، تشنج، راه رفتن غیرارادی، سقوط و زمین خوردن، ناایستی یا بدگامی، فلج، ضعف و بی‌حسی به ویژه دراندام‌ها و بی‌حسی در خط میانی بدن، نابینایی، دید تونلی داشتن، ناشنوایی استفراغ روان‌زا، حاملگی کاذب در زنان، سنگوب، غش، احتباس ادرار و اسهال است.
اختلال تبدیلی در چه افرادی بروز می‌کند؟
تقریباً ثلث کل جمعیت زمانی در طول عمرشان دچار برخی علائم اختلال تبدیلی می‌شوند؛ در واقع یک سوم جمعیت می‌توانند اختلالات تبدیلی را داشته باشند که البته شدت آنها به حدی نیست که برای تشخیص اختلال تبدیلی کفایت کند، آمارهای گزارش شده اختلال تبدیلی در جمعیت‌های عمومی متفاوت است و از ۱۱ تا ۳۰۰ درصد در هزار نفر را شامل می‌شود. در بیماران جوامع خاص بروز اختلال تبدیلی ممکن است حتی از این هم بیشتر باشد که شاید همین امر اختلال تبدیلی را در برخی جوامع به صورت شایع‌ترین اختلال شبه جسمی در آورده است.
سندرم تبدیلی در کدام جنسیت شایع تر است؟
در بین بالغان نسبت ابتلاء به این اختلال در زنان نسبت به مردان حدود دو به یک است که ممکن است تا حدود ۱۰ به یک هم برسد؛ در بین کودکان نیز دخترها به نسبت بیشتری به این اختلال مبتلا می‌شوند. در زنان علائم سندرم تبدیلی در سمت چپ بدن شایع‌تر از سمت راست است و زنانی که دچار اختلال تبدیلی هستند در آینده بیشتر از سایر زنان ممکن است دچار اختلالات جسمانی سازی شوند.
سندرم تبدیلی ممکن است در چه سنی در افراد بروز کند؟
اختلال تبدیلی در هر زمانی از زندگی از کودکی گرفته تا سن پیری ممکن است شروع شود، اما شروع این اختلال پیش از ۱۰ سالگی و بعد از ۳۵ سالگی نادر است؛ البته مواردی از شروع این اختلال در سن ۸۰ تا ۹۰ سالگی هم گزارش شده است و در مواردی که علائم اختلال تبدیلی در میانسالی یا سالمندی شروع می‌شود احتمال وجود یک اختلال عصبی یا طبی مخفی نیز زیاد است. همچنین علائم سندرم تبدیلی در کودکان زیر ۱۰ سال معمولاً محدود به مشکلات راه رفتن یا تشنج است.
اختلال تبدیلی با چه بیماری‌هایی همراه است؟
گاهی ممکن است که اختلالات طبی یا به ویژه اختلالات عصبی شیوع قابل ملاحظه در بین بیماران مبتلا به اختلالات تبدیلی داشته باشد، آنچه که در این اختلالات طبی یا عصبی به چشم می‌خورد بست و گسترش علائمی است که ریشه در ضایعه عضوی ابتدایی دارد، افرادی که درگیر یک یا چند مشکل عضوی ابتدایی بودند به احتمال بیشتری می‌توانند علائم اختلالات تبدیلی را از خودشان نشان دهند.
از میان اختلالات روانپزشکی نیز اختلالات افسردگی، اضطرابی و جسمانی سازی ارتباط و همراهی قابل توجهی با اختلالات تبدیلی دارد؛ بنابراین مطالعات اولیه نشان می‌دهد که اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلالت جسمانی سازی باید در ابتدا وجود داشته باشد تا خود را به صورت اختلالات تبدیلی در مرحله بعد نشان دهد.
اختلال تبدیلی در اسکیزوفرنی نیز گزارش شده است، اما بسیار نادر است؛ مطالعات انجام گرفته بر روی بیمارانی که برای درمان اختلالات تبدیلی در بیمارستان روانپزشکی بستری شده‌اند، نشان می‌دهد که بررسی‌های بیشتر بر روی این بیماران وجود اختلال خلقی قابل ملاحظه یا اسکیزوفرنی را در یک چهارم تا نیمی از آنها آشکار خواهد کرد. اختلال شخصیت نیز به کرات همراه با اختلالات تبدیلی است؛ به ویژه اختلال شخصیت نمایشی که در برخی موارد نوع انفعالی وابسته و در برخی دیگر نوع همراهی بوده است. با این حال اختلالات تبدیلی در افرادی که هیچ اختلال زمینه ساز طبی، عصبی و روانی ندارند هم رخ می‌دهد.
چه عواملی سبب بروز اختلال تبدیلی می‌شود؟
طبق نظریه روان کاوی اختلال تبدیلی در اثر واپس زدن تعارضات درون روانی ناخودآگاه و تبدیل اضطراب به یک علامت جسمی ایجاد می‌شود؛ تعارض بین یک تکانه غریزی مانند پرخاشگری، جنسی و موانع که آشکار شدن آن باعث ایجاد این اختلال در جسم می‌شود؛ نشانه‌ها امکان ابراز نسبی میل یا آرزوی ممنوعه را فراهم می‌سازد، اما آن را آنقدر تحقیق می‌کند که بیمار می‌تواند از مواجه خودآگاه با تکانه‌های نامفهوم خود دوری کند یعنی علامت اختلال تبدیلی ارتباطی نمادین با تعارضات ناخودآگاه دارد.
علائم اختلال تبدیلی همچنین بیمار را قادر می‌سازد به دیگران چنین القا کند که وی نیاز به توجه و درمان به خصوصی دارد، این علائم ممکن است به صورت ابزاری برای کنترل یا بازی دادن دیگران در بیاید، اما نظریه یادگیری شرطی یک علامت تبدیلی را می‌تواند قسمتی از یک رفتار آموخته شده از طریق شرطی سازی کلاسیک بداند. علائم بیماری که در دوران کودکی آموخته شده‌اند به عنوان ابزاری برای مدارا با وضعیتی به کار می‌روند که قابل کنترل نیست.
داده‌های فزاینده مبنی بر دخالت عوامل زیستی، عصبی و روانی در پیدایش اختلال تبدیلی دخالت دارد و مطالعات مقدماتی تصویر برداری مغز نشان داده که در این اختلال متابولیسم نیمکره غالب کاهش و متابولیسم نیمکره غیرغالب افزایش می‌یابد؛ اختلال ارتباط بین نیمکره را نیز یکی از عوامل ایجاد اختلال تبدیلی می‌دانند.
علائم ممکن است بر اثر برانگیختگی بیش از حد بشری ایجاد شود که حلقه‌های پس خوراند منفی بین قشر مخ و تشکیلات شبکه‌ای مغز را قطع می‌کند، افزایش برون داد کورتیکورال به نوبه خود مانع از آگاهی بیمار از احساس‌های جسمی می‌شود که این امر نواقص حسی برخی بیماران را توجیه می‌کند. در برخی از بیماران آزمون‌های عصبی و روانی نشان‌دهنده اختلال خفیف مغزی در ارتباط کلامی حافظه گوش به زنگی و ناهماهنگی عاطفی و توجه است.
یک یا چند علامت مختص به نقص در حرکت ارادی یا کارکردهای حسی که نشان دهنده عارضه طبی و عمومی یا عصبی است، علامت یا نقص مزبور مربوط به عوامل روانی تلقی می‌شود، نه عوامل جسمی؛ زیرا شروع یا تشدید علامت یا نقض متعاقب تعارض یا دیگر عوامل استرس‌زا است. علامت یا نقص مزبور عمداً ایجاد نمی‌شود و یا بیمار وانمود نمی‌کند، آن گونه که در برخی اختلالات، تمارض مطرح است.
تشخیص اختلال تبدیلی مستلزم آن است که بالینگر ارتباط ضروری و اساسی بین علائم عصبی و عوامل روانشناختی حتماً پیدا کند.
ویژگی‌های بالینی اختلالات تبدیلی چیست؟
فلج، کوری و موتیسم یعنی لالی انتخابی شایع‌ترین علائم اختلال تبدیلی است و اختلال تبدیلی اغلب با اختلال شخصیت پرخاشگر منفعل وابسته و ضداجتماعی و نمایشی ارتباط دارد، علائم اختلال افسردگی و اضطراب اغلب ممکن است همراه علائم اختلالات تبدیلی دیده شود و مبتلایان به این اختلال در معرض خطر خودکشی نیز قرار دارند.
در اختلال تبدیلی ممکن است تمام وجوه حسی درگیر شود یعنی تمام اندام‌های بدن بدون آنکه دلیل طبی خاصی وجود داشته باشد، درگیر نوعی بی‌حسی شود، بنابراین پزشک ممکن است که بی‌حسی مخصوص به دستکش و جوراب‌ها در پا و دست یا بی‌حسی نیمی از بدن را دقیقاً از وسط بدن آغاز می‌شود، مشخص نماید. علائم اختلال تبدیلی ممکن است اندام‌های حسی ویژه را نیز درگیر کند و سبب کری، کوری و دید تونلی شود، این علائم ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد، اما ارزیابی عصبی سالم بودن راه‌های حسی نشان می‌دهد که اختلال از جسم نشأت نگرفته برای مثال در کوری تبدیلی بیمار بدون برخورد با اشیا اطراف یا آسیب رسیدن به خود راه می‌رود و مردمک‌های چشم نسبت به نور واکنش نشان می‌دهد و پتانسیل‌های فراخوانده قشر مخ طبیعی است.
نظر شما