به گزارش خبرنگار ایمنا، پدرش حاج عبدالرزاق مؤمن‌زاده خولنجانی پایه‌گذار تعزیه نوین در اصفهان بود، منزلش پایگاه تعزیه استان اصفهان بود و هر سال روز جمعه بعد از عید فطر در خولنجان تعزیه ۷۲ تن به همت او برگزار می‌شد و همه می‌دانستند آن روز برای تعزیه روزی ویژه است و از همه جا برای دیدن تعزیه به خولنجان می‌آمدند. بعد از پدر، برگزاری این رویداد عظیم به پسر رسید و نیکو ادامه یافت. حاج حسینعلی مؤمن زاده نیز در تعزیه کم از پدر نداشت و مدت‌ها رئیس انجمن تعزیه استان و مسئول شورای سیاست‌گزاری تعزیه بود.
تلاش برای حفظ سبک و سیاق مکتب تعزیه اصفهان
اسدالله مؤمن زاده، پسرعموی شادروان استاد حسینعلی مؤمن زاده که خود از پیشکسوتان هنر تعزیه است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: استاد حسینعلی مؤمن زاده دارای شخصیتی چند بعدی در تعزیه بود و بجز اجرای تعزیه، در زمینه پژوهش و تصحیح و بازنویسی نسخ تعزیه نیز فعالیت داشت، او بر موسیقی تعزیه اشراف کامل داشت و تقریباً اکثر سبک‌های تعزیه در نقاط مختلف ایران را می‌شناخت و با تعزیه‌خوان‌های مطرح اکثر استان‌ها در ارتباط بود.
وی بابیان اینکه تعزیه، هنری برخاسته از دل مردم است و سینه به سینه از پدر به پسر منتقل می‌شود، ادامه می‌دهد:. حاج حسین مؤمن زاده هم از این قاعده مستثنی نیست و در مکتب پدرش استاد حاج عبدالرزاق مؤمن زاده رشد و پرورش یافت تا جایی که از اواسط دهه ۶۰ همکاری او با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان به عنوان کارشناس تعزیه شروع و پس از چند سال مسئول انجمن تعزیه اصفهان شد. در طول مدتی که مسئولیت تعزیه اصفهان با ایشان بود تمام سعی و تلاشش بر روشن نگاه داشتن چراغ امام حسین (ع) بود و همیشه سعی داشت تا با برگزاری سوگواره‌های تعزیه، این هنر سنتی ایرانی که در شهرها به دست فراموشی سپرده شده بود را احیا کند.
استاد مؤمن زاده تأکید می‌کند: مرحوم حاج حسین احترام خاصی برای پیشکسوتان تعزیه قائل بود و به مناسبت‌های مختلف به دیدار آنها رفته و از آنها تقدیر می‌کرد. یکی از دغدغه‌های او حفظ و نگهداری سبک و سیاق مکتب تعزیه اصفهان بود و همواره مشاوری دلسوز برای دانشجویان و پژوهشگران این عرصه بشمار می‌رفت.
معین البکاء، لقبی برازنده‌ی استاد حسینعلی مؤمن زاده
اسدالله مؤمن‌زاده خاطر نشان می‌کند: او نسبت به تجاری شدن این هنر مقدس ایرانی خیلی حساس بود و همیشه ذاکرین را از دریافت دستمزدهای زیاد برای اجرای تعزیه از بانیان منع می‌کرد.
وی با بیان اینکه تعدادی نسخ خطی از زمینه‌های مختلف تعزیه از استاد باقی مانده است، می‌افزاید: خیلی از نسخ تعزیه توسط ایشان بازنگری و تصحیح شده و به همت ایشان تحریفات زیادی از نسخ عاشورایی حذف شده است. پسر استاد هم از نوشتن کتابی به دست استاد خبر داد که با مرگ وی ناتمام مانده است.
این پیشکسوت هنر تعزیه در این باره که استاد حسینعلی مؤمن زاده بیشتر موافق خوان بود یا مخالف خوان، می‌گوید: ایشان هم موافق می‌خواندند و هم مخالف، گاهی طبل می‌زدند و اکثر اشعار تعزیه را نیز حفظ بودند تا جایی که در مجالس تعزیه اگر شخصی شعر را فراموش می‌کرد بدون اینکه مشکلی در اجرای تعزیه پیش بیاید اشعار را در اختیار او می‌گذاشت و حتی اگر برای شبیه خوانی در حین اجرا مشکلی پیش می‌آمد این آمادگی را داشت تا بلافاصله ادامه آن نقش را اجرا کند. بنده در طول این سال‌ها چندین بار شاهد این اتفاق بودم و به نظر بنده لقب معین البکاء برازنده استاد حسینعلی مؤمن زاده بود.
مرحوم مؤمن زاده بزرگترین تعزیه شناس معاصر بود
مهرشاد متین‌فر، پژوهشگر و منتقد هنری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره استاد حسین علی مؤمن زاده و آشنایی خود با وی می‌گوید: سال ۱۳۸۲ در رادیو فرهنگ تهران در برنامه «نیستان» کار کرده و در آنجا برنامه‌هایی درباره موسیقی اصفهان تولید می‌کردم. از همان سال‌ها به خاطر علاقه خیلی زیادی که به هنرهای آئینی و تعزیه داشتم به دنبال تحقیقاتی درباره تعزیه اصفهان بودم بنابر این به دنبال کسی می‌گشتم که در این هنر صلاحیت لازم را داشته باشد تا بتوانم با او مصاحبه کنم، تا اینکه از طریق یکی از دوستان با استاد حسینعلی مؤمن زاده آشنا شدم. زمانی که برای مصاحبه خدمت استاد رفتم با گفتگوی ابتدایی که با ایشان داشتم متوجه شدم گمشده خود در مورد تعزیه را پیدا کردم. همان وقت مصاحبه‌ای رادیویی با ایشان ضبط کردم و هفته بعد این گفتگو از رادیو فرهنگ پخش شد.
وی بیان می‌کند: چندین مصاحبه رادیویی و مطبوعاتی و چند نشست در خانه موسیقی اصفهان با استاد انجام دادم. بدون اغراق به عنوان یک پژوهشگر هنر معتقدم مرحوم مؤمن زاده بزرگترین تعزیه شناس معاصر بود و احاطه و اطلاعاتی که ایشان درباره سبک تعزیه خوانان قدیم و نسخ تعزیه داشتند کمتر کسی از این احاطه و دانش برخوردار بود.
مدیر خانه موسیقی اصفهان ادامه می‌دهد: پس از منصوب شدن من به سمت مدیریت خانه موسیقی اصفهان از ایشان خواهش کردم که مشاور بنده در مورد تعزیه شوند و پس از برنامه ریزی که انجام دادیم چند نشست نیز در خانه هنرمندان اصفهان، همراه ایشان برگزار کردیم که من به عنوان دبیر نشست در خدمت استاد مؤمن زاده بودم.
مبتکر تعزیه خوانی در میدان نقش جهان اصفهان
متین فر می‌گوید: به خاطر دارم در حین برگزاری آخرین نشست‌مان در ۸ آذر ماه ۹۸ متوجه سرفه‌های مکرر ایشان شدیم و بعدها فهمیدم ایشان از همان موقع به بیماری سرطان مبتلا شده بودند. من در آن روز در پایان برنامه از استاد خواهش کردم که چند مدتی خدمت ایشان برسم و مجموعه دانش و خاطرات ایشان را به کتابی تبدیل کنم که متأسفانه با بیماری و فوت ایشان، این اتفاق صورت نگرفت و تبدیل به حسرتی همیشگی برای ما شد.
وی تصریح می‌کند: استاد حاج عبدالرزاق مؤمن زاده خولنجانی، پدر حسین علی مؤمن زاده نیز تعزیه خوان بود. حاج عبدالرزاق در خولنجان حسینیه‌ای را با هدف برگزاری مراسم تعزیه بر پا کرد. ما در هنر تعزیه، تعزیه‌ای به نام تعزیه ۷۲ تَن داریم. این مراسم هر سال در جمعه بعد از عید فطر در این حسینیه برگزار می شده است و بزرگترین تعزیه خوانان اصفهان و ایران برای اجرای تعزیه به حسینه خولنجان می‌آمدند. از این رو استاد حسین علی مؤمن زاده از دوران نوجوانی با بزرگترین تعزیه‌خوان‌های ایران آشنا شدند. در زمینه تعزیه خوانی نیز وی از ۵ سالگی نزد پدر خود شروع به یادگیری تعزیه کرد.
متأسفانه تعزیه به صنعت تجاری تبدیل شده است
متین فر ادامه می‌دهد: در سال ۶۴ استاد به عضویت شورای سیاستگذاری تعزیه استان اصفهان وابسته به اداره کل فرهنگ و ارشاد درآمد و سال‌ها رئیس انجمن تعزیه استان اصفهان بودند. وی همچنین مبتکر تعزیه خوانی در میدان نقش جهان اصفهان بود.
وی بابیان اینکه مرحوم مؤمن زاده تعزیه شناسی بود که با روحیه کنجکاوی و پژوهشگری به دانش منحصر به فردی رسیده بود، تأکید می‌کند: فوت چنین کسی با این حجم از اطلاعاتی که متأسفانه موفق به ثبت و ضبط آن نشدیم، بدون شک ضایعه بزرگی است.
مدیر خانه موسیقی اصفهان می‌گوید: استاد در دوران طول عمر خود دغدغه و نگرانی زیادی نسبت به تحریف‌های صورت گرفته در تعزیه داشتند و همواره از اجراهای معاصر به ناراحتی یاد می‌کرد. متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از تعزیه خوانان از حالات معنوی و قدسی تعزیه دور شدند و با عرض تأسف باید بگویم در زمان حال خیلی از آنان تبدیل به دلالان اسب شدند و بازی‌های زشتی با بانی های تعزیه دارند. حتی در برخی تعزیه‌ها چندین اسب در نمایش گردانده می‌شوند تا دلالان اسب به خرید و فروش اسب‌ها بپردازند. متأسفانه این رویدادها نشان دهنده این است که تعزیه، این هنر قدسی به صنعت تجاری تعزیه تبدیل شده است.
گفت‌وگو از: صبا سجادیان، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما