به گزارش خبرنگار ایمنا، شیوع ویروس کرونا همه چیز را در دنیا تحت تأثیر قرار داده و به همه اقشار آسیب‌هایی وارد کرده است، اما تردیدی نیست که در تمام دنیا فشار و آسیبی که بر کادر درمان و خانواده آنان وارد شد، بیش از سایر اقشار بود. با شیوع موج‌های کرونا در کشور فشار کار بر روی پرستاران بسیار زیاد بود و این قشر بیشترین آسیب‌ها را تحمل کردند.
شیفت‌های فشرده و طولانی مدت، سختی و فشار کار فراوان، کم‌خوابی، تغییر برنامه غذایی، نبود استراحت، تفریح و مواجهه مستقیم با ویروس کشنده کرونا و نگرانی پرستاران از امکان ابتلای عزیزانشان و از همه مهم‌تر مواجهه مداوم با بیماران بدحال و حتی فوت کردن تعداد زیادی از آنان و ارتباط گرفتن با خانواده‌های داغدار، گوشه‌ای از سختی کار پرستاران در اپیدمی کرونا بوده است.
ابتلای پزشکان و پرستاران به کرونا در هنگام ارائه خدمات به بیماران، خبر تلخی بود که هر لحظه به گوش می‌رسید و در تمام استان‌ها جان پرستاران و پزشکان زیادی را هم گرفت، سفیدپوشانی که هنوز با گذشت دو سال از شیوع این اپیدمی مشغول خدمت‌رسانی صادقانه به هم‌وطنانشان هستند. در واکاوی بیشتر چالش‌ها و سختی کار پرستاران و نقش بهینه آنها در ارائه آموزش، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در پاندمی کرونا به گفت‌وگو با محمد شریفی مقدم دبیرکل خانه پرستار ایران نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
پرستاران چه نقشی در تأمین سلامت مردم دارند؟
در حال حاضر تأمین سلامتی جزو اولویت‌های نخست مردم است اگر مردم در بحث سلامت دچار مشکل شوند از هر راهی هزینه آن را تهیه می‌کنند. در حقیقت سلامتی در دنیای امروز بسیار مهم است، بنابراین سیاست دولت‌ها در ایام انتخابات این است که سلامتی مردم را تأمین کنند و از همین جهت بیشترین خدمات بهداشتی و درمانی را در حوزه نظام سلامت پرستاران ارائه می‌دهند. نیرویی که بیشترین خدمات بهداشتی و درمانی را به مردم اجتماع ارائه می‌دهد باید به وسیله دولت بیشترین حمایت‌های متفاوت مالی، معنوی و اجتماعی از او پیش‌بینی شود. با توجه به اینکه دنیا به سمت پیشگیری از بیماری‌ها می‌رود و تاکید بر این است که مردم نباید بیمار شوند و بیشتر بر روی پیشگیری سرمایه‌گذاری کرده و تخت‌های بیمارستانی را کاهش می‌دهند، در اپیدمی کرونا هم یکی از مسائل مهم همین بوده است.
با بررسی وضعیت کشورهای توسعه یافته به وضوح می‌بینیم بیمارستان‌های آنها بسیار خلوت از حضور بیماران بستری است به دلیل اینکه بر روی موضوع پیشگیری کار می‌کنند و تاکید دارند اگر فرد دچار بیماری‌هایی مانند سکته قلبی، چربی خون و فشار خون شود دلایلی دارد و باید با ارائه آموزش‌ها مردم بدانند چه روش‌هایی در پیش بگیرند تا دچار این بیماری‌ها نشوند، برای ارائه آموزش به مردم و کنترل شیوع بیماری‌ها دولت‌ها بیشتر از نیروهای پرستاری استفاده می‌کنند، به دلیل اینکه پرستاران با کسب آموزش و تجربه بالا بسیاری از مشکلات مردم جامعه را حل می‌کنند.
وظیفه پرستاران در مورد آموزش و پیشگیری از بیماری‌ها چیست؟
در کشور ما در حال حاضر می‌گویند ۵۰ درصد افرادی که دیابت دارند متوجه بیماری خودشان نیستند، در حالی که در کشورهای توسعه یافته به سادگی و با هزینه بسیار کم این عارضه قابل پیشگیری است به دلیل اینکه دیابت نرمال عدد ۱۰۰ است و اگر به رقم‌های بالاتری مانند ۳۰۰ تا ۴۰۰ برسد بدن به این رقم عادت کرده و قندخون افزایش پیدا می‌کند و فرد آگاهی از این بیماری ندارد و زمانی که رقم دیابت به ۵۰۰ رسید بر روی دیگر اعضای بدن او مانند چشم، کلیه، قلب و مغز اثر منفی می‌گذارد و یا زخم پای دیابتی اتفاق می‌افتد که سالیانه ۱۰۰ میلیون تومان هزینه برای بیمار دارد و تنها با ارائه دو بخش آموزش و پایش پرستاران در اجتماع این موضوع قابل بررسی است و از شیوع گسترده این عارضه پیشگیری می‌شود. همان طور که همه مردم در اروپا پرونده سلامت دارند و آزمایش‌ها را هر شش ماه یک بار انجام می‌دهند و فرد اگر آگاهی از قندخون بدن خود داشته باشد با ارائه آموزش‌ها، بایدها و نبایدها و رژیم غذایی مناسب دیابت او قابل پیشگیری است.
برای ایفای نقش پرستاران چه مواردی ضروری است؟
در مابقی بخش‌ها هم وضعیت همین طور است و در بحث کرونا هم این قضیه ثابت شد به دلیل اینکه کرونا درمانی نداشت و بیشتر بحث مراقبت و پیشگیری از ابتلاء به این ویروس مدنظر بود و ارائه آموزش‌های لازم به مردم برعهده پرستاران بود و بیشترین بار بیماری کرونا هم بر دوش پرستاران بود به دلیل اینکه بیشترین نیاز مردم در حوزه کرونا مراقبت از بیمار مبتلا بود و پرستاران این کار را انجام می‌دادند. از نظر اینکه پرستاران در اجتماع بتوانند نقش خود را به خوبی ایفا کنند باید از نظر کمیت امکانات و شرایط و تعداد مورد نیاز پرستار در جامعه فراهم باشد تا بتوانند حداقل خدمات را به بیماران ارائه دهند، باید آمار پرستار به اندازه کافی باشد و بعد توجه به کیفیت وجود پرستاران کارآمد، متخصص، با انگیزه در سیستم بهداشت و درمان حائز اهمیت است.
کمبود پرستار چه صدمه‌هایی به مردم وارد می‌کند؟
در کشور ما در همان پله اول مشکل وجود دارد و به اندازه کافی نیروی پرستار نداریم، تعداد پرستار در کشورهای اروپایی به تعداد هر هزار نفر جمعیت ۱۰ پرستار است و متوسط این جمعیت تعداد پرستار مطابق آمار سازمان بهداشت جهانی پنج پرستار است و اگر مردم بخواهند حداقل خدمات متوسط پرستاری را دریافت کنند به ازای هر هزار نفر جمعیت باید سه پرستار وجود داشته باشد و در ایران این ضریب یک و نیم است و نصف حداقل استانداردهای جهانی را دارد. با وجود تلاش‌های همکاران کادر درمان و جامعه پرستاران مردم ما نصف خدمات پرستاری را که باید بگیرند، دریافت نمی‌کنند و این اتفاق موجب خسارت به مردم شده است و شاید بخشی از مرگ و میرهای بیمارستان‌ها به دلیل کمبود کادر پرستاری باشد.
آمار پرستاران مبتلا و فوتی از کرونا چه تعداد بوده است؟
در دوران کرونا کمبود پرستار در کشور بسیار برجسته‌تر از قبل شده بود، همه کادر پرستاری حداقل یک بار به کرونا مبتلا شدند و به مدت دو یا سه هفته برای ایزوله شدن از چرخه کار خارج می‌شدند و این خروج باعث شده بود که کمبود نیروی پرستاران بیشتر از قبل احساس شود. حدود ۵۰۰ پرستار به دلیل ابتلای به کرونا دارای وضعیت بسیار بدی بودند که قادر به ادامه کار نبودند و متأسفانه ۱۵۰ جان باخته در کشور داشتیم و در دنیا با این آمار در رتبه اول قرار داریم، بنابراین کمبود کادر پرستاری یکی از مشکلات و موانع اصلی خدمت پرستاران است و این مشکل همچنان وجود دارد.
هر سال چه تعداد پرستار بازنشسته و چه تعداد جایگزین آنها می‌شوند؟
از سال ۱۳۹۲ دولت طرح «قانون ارتقای بهره‌وری» را مصوب کرد و آن زمان ۲۰ هزار پرستار استخدام شدند، قبلاً آمار پرستاران شرکتی زیاد نبود و افرادی که طرحی، دفتری و یا قراردادی بودند تبدیل وضعیت شدند، اما در سال ۹۲ تمام پرستاران استخدام رسمی بودند و بیکار هم وجود نداشت، به تدریج در دولت قبلی برنامه به این صورت بود که در طول هشت سال حدود ۱۵ هزار استخدام پرستار وجود داشته باشد، اما آمار استخدام‌ها کم بود و سالانه حدود چهار تا پنج هزار نیروی پرستار بازنشسته شدند، علاوه بر آمار خروجی عده‌ای از پرستاران هم مهاجرت می‌کردند در حالی که نیروی جایگزین این تعداد خروجی در کشور نبود، در حال حاضر هم تعدادی نیروی شرکتی جذب کار شدند، مطابق آمار دولت قبلی ۳۵ هزار تخت ایجاد شده بود که هر تخت نیازمند دو نیروی پرستار بود و برای این میزان تخت ایجاد شده نیاز به وجود ۷۰ هزار پرستار اعلام شده بود، بهمن ماه سال گذشته قرار بود ۴۰ هزار نیروی پرستار جذب شوند و در نهایت قریب به ۱۳ هزار پرستار در بیمارستان‌های کشور وجود دارند و این رقم در دریای کمبود کادر نیروی پرستاری بسیار پایین است.
چالش‌های دیگر پرستاران به غیر کمبود نیرو چه مواردی است؟
علاوه بر کمبود نیروی کادر پرستاری، قانون تعرفه گذاری نیز از سال ۱۳۸۶ اعلام شده بود که اجرا شود و سال گذشته هم مقام معظم رهبری تاکید داشتند که این قانون اجرا شود؛ با این حال این قانون همچنان روی زمین مانده و هنوز بودجه‌ای برای اجرای آن در نظر گرفته نشده است و در سال ۱۴۰۱ هم بودجه به مجلس ارائه نشده و دولت پیشنهادی برای این برنامه نداشته است و احتمال اجرا نشدن این قانون در سال آینده هم وجود دارد. بحث فوق العاده خاص با ضریب سه یکی دیگر از خواسته‌های کادر بهداشت درمان و پرستاران است که این برنامه را یک سری از دستگاه‌ها برقرار می‌کنند اما در وزارت بهداشت و درمان برقرار نشده است و این موضوع هم یک از مطالبات اصلی پرستاران است.
در مورد جذب پرستاران در اپیدمی کرونا توضیح دهید؟
ایمنی پرستاران از مطالبات این قشر است با جذب پرستاران ۸۹ روزه در پیک‌های کرونا پرستاران از جان خود گذشته در پیک‌های کرونا شبانه‌روزی ارائه خدمت می‌کند و بعد از طی شدن ۸۹ روز هم در بخش دولتی و هم در بخش تأمین اجتماعی ادامه کار آنها لغو می‌شود و پرستاران از این وضعیت گلایه دارند که مجلس در اواخر شهریورماه برنامه‌ای تحت عنوان ساماندهی استخدام کارکنان دولت را پیش می‌برد و برای این برنامه که ۴۵ روز به دولت فرصت داده است، در حال حاضر بیش از دو ماه و نیم است که این برنامه پیگیری می‌شود و اگر این اتفاق بیفتد پرستاران شرکتی که هشت سال از جذب آنها می‌گذرد می‌توانند به صورت موقت استخدام شوند.
پرستاران برای دریافت پاداش‌های خود گله‌مند هستند، علت این اتفاق چیست؟
یکی از مشکلات موجود در حوزه بهداشت و درمان توزیع منابع بسیار ناعادلانه به اسم جامعه پرستار است، در کرونا بیشترین بار بر دوش پرستاران بوده است و به اسم پرستار بودجه گرفته شد اما مشخص نشد که این بودجه در کدام بخش‌ها هزینه شدند، رقم پاداش‌ها در مقابل این مقدار منابع برای پرستاران که در اپیدمی کرونا که از جان خود گذشتند و سختی کار زیادی را تحمل کردند بسیار ناچیز بوده است، برای نظام سلامت و جامعه پرستاران کمترین پاداش با تأخیرهای چند ماهه پرداخت شده است، متأسفانه در این زمینه در جامعه پرستاری رضایتی وجود ندارد و پرستاران از وضعیت موجود و برخوردهایی که با آنها می‌شود بسیار ناراحت هستند.
در حال حاضر سالانه چه تعداد پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند؟
آمار مهاجرت پرستاران قابل ذکر نیست به دلیل اینکه کانال خروجی پرستاران متفاوت است و کانالی برای شمارش و ارائه آمار مهاجرت‌ها نداریم، عده‌ای از پرستاران برای مهاجرت از نظام پرستاری برگه خروجی می‌گیرند، تعدادی وکیل می‌گیرند، عده‌ای هم خودشان اقدام به مهاجرت می‌کنند، آمار تقریبی مهاجرت پرستاران در قبل حاکی از این است که سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ پرستار با گرفتن گواهی از نظام پرستاری اقدام به خروج از کشور می‌کردند، در حال حاضر آمار مهاجرت تقریباً ۳۰۰ درصد رشد داشته است و حداقل هزار تا ۱۵۰۰ نفر از یک کانال مشخص با گرفتن گواهی از نظام پرستاری اقدام به مهاجرت از کشور می‌کنند،
اما به طور یقین و بر اساس شواهدی که می‌بینیم آمار مهاجرت پرستاران بیش از این موارد است، احتمال دارد در سال ۱۵۰۰ پرستار با گرفتن گواهی اقدام به مهاجرت کنند و آمار صعودی است، علت این امر هم جذابیت مقصد مهاجرت است و در دوران کرونا همان مقصدی که به پرستاران نیاز دارد کار را تسهیل کرده است و پرستاران برای استخدام و جذب بازار کار پشت نوبت باقی نمی‌مانند و حقوق و مزایای آنها نسبت به قبل هم بیشتر شده است و برعکس مبدا یعنی در کشور میزان حقوق پرستاران و امنیت شغلی پایین و برخوردها بسیار نامناسب و از همه بدتر بی‌عدالتی وجود دارد.
بی‌عدالتی‌ها بیشتر در کدام موارد برجسته است؟
در نظام سلامت در کشورهای خارجی اعلام می‌شود که پزشک و پرستار با توجه به ساعت‌های حضور در بیمارستان‌ها تفاوت حقوق شاخص دارند و در بعضی از مکان‌ها پرستاران با حضور بیشتر در بیمارستان از پزشکان حقوق بیشتری می‌گیرند، اما در ایران پنج نفر در یک بخش کار می‌کنند و پنج مدل حقوق دریافت می‌کنند و اختلاف حقوق پرستاری که ۲۴ ساعته در بیمارستان کار می‌کند با پزشکی که تنها حضور او در بیمارستان با مهر او زده می‌شود و عمل بیمار به وسیله ریزیدنت‌ها است و اصلاً بسیاری از متخصصان در بیمارستان عمل جراحی انجام نمی‌دهند و مهر پزشکان برای بیماران زده می‌شود و حقوق بالایی هم دریافت می‌کنند، اما پرستارانی که دائم در بیمارستان هستند حقوق پایین‌تری می‌گیرند و یکی از دلایل مهاجرت همین احساس بی‌عدالتی است.
صحبت پایانی شما با مسئولان و درخواست شما برای جامعه پرستاری چیست؟
جامعه پرستاری بسیار مظلوم و خدمت‌گزار مردم است، در حال حاضر خانه پرستار ایران صدای پرستاری کشور است و از مسئولین و سیاست گذاران عرصه نظام سلامت درخواست داریم که با توجه به فشارهای بی‌اندازه‌ای که بر روی کادر پرستاری است و جامعه پرستاران این فشارها را تحمل می‌کنند و مظلومیت آنها باعث می‌شود به دلیل حساسیت کاری و حجم کار زیادی که دارند این سختی‌ها و فشارهای زیادی را تحمل کنند، از سوی دیگر آمار جان باخته‌های کادر پرستاری بالاترین آمار را دارد به این قشر زحمت کش توجه کنند، پرستاران نسبت به سایر گروه‌ها دچار استرس زیادی هستند و کمتر اعتراض می‌کنند و این گروه نیاز به حمایت و پشتیبانی و انگیزه برای ادامه کار دارد، در حال حاضر پرستاری زمین گیر شده و مردم خدمات در شأن خود را نمی‌گیرند و به خاطر مردم کشور مسئولین مشکلات جامعه پرستاری را حل کنند.
گفتگو از: اکرم کیانی خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما