به گزارش خبرنگار ایمنا، «شفافیت» شعاری بود که نمایندگان مجلس یازدهم، آن را راه اصلی خود برای حل مشکلات کشور می‌دانستند و از طرح شفافیت آرا نیز به عنوان اولین قدم نام می‌بردند؛ این طرح به دوره یازدهم محدود نبوده و نمایندگان پارلمان دهم نیز به دنبال تصویب آن بودند، اما تلاش‌ها برای تصویب این طرح به عمر مجلس دهم قد نداد.
در اسفند ماه ۹۸ و چند روز پیش از برگزاری انتخابات مجلس، حدود ۵۰۰ نفر از کاندیداهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی با امضا تعهدنامه‌ای تحت عنوان «پویش مجلس شفاف و ضد فساد» در ۱۰ بند متعهد شدند تا در صورت نماینده شدن به تک‌تک بندهای مندرج در تعهدنامه وفادار بمانند؛ در بند ۹ این پویش آمده بود که نمایندگان مجلس متعهد می‌شوند در اولین فرصت ممکن، طرح شفافیت آرا نمایندگان و پخش زنده کمیسیون‌های مجلس را ارائه و اگر تصویب نشد، آرا خود را داوطلبانه اعلام و حتی‌المقدور ریز مذاکرات و مصوبات غیر محرمانه کمیسیون‌های مجلس را منتشر کنند.
بنابراین طرح شفافیت آرا نمایندگان مجلس، مهم‌ترین وعده مجلس یازدهم بود که از ابتدای آغاز به کار آن برخی از نمایندگان تلاش داشتند تا آن را به سرانجام برسانند، اما بعد پس از گذشت حدود یک سال و نیم هنوز مجلس یازدهم اقدام عملی دراین‌باره انجام نداده است.
در روزهای ابتدایی پارلمان یازدهم، نمایندگان مجلس طرح شفافیت آرا نمایندگان را با ۱۷۶ امضا تقدیم صحن علنی کردند، اما در جریان بررسی کلیات، این طرح مورد تصویب قرار نگرفت، اما بلافاصله پس از رد این طرح، بیش از صد نماینده مجلس برای بررسی مجدد طرح شفافیت آرا نمایندگان به هیئت‌رئیسه مجلس نامه نوشتند و درنهایت با موافقت مجلس طرح به کمیسیون برگشت.
البته این طرح بندهای جنجالی و مهمی هم دارد؛ الحاق بند سیزدهم به ماده ۲۲ آئین‌نامه داخلی مجلس، وظایف و اختیارات هیئت رئیسه، یکی از بخش‌های مهم و جنجالی طرح شفافیت آرای نمایندگان است. بر اساس این بند، هیئت رئیسه مجلس موظف به دعوت یکی از نمایندگان به جلسات خود شده که البته حق رأی نخواهد داشت.
صوت و تصویر جلسات هیئت رئیسه نیز در اختیار نمایندگان قرار خواهد گرفت و همچنین آرا هیئت رئیسه به تفکیک موافق، مخالف و ممتنع ظرف ۱۰ روز به نمایندگان اعلام خواهد شد. نکته جالبت‌تر استفاده از واژه‌هایی با مفاهیم کلی در این بند است؛ نمایندگان «تشخیص رئیس مجلس» و «موافقت یک سوم حاضران در جلسه هیئت رئیسه» را شرط اعلام نکردن جزئیات آرا به مجلس در نظر گرفته‌اند که مشروط به موارد خاص شده و موارد آن در طرح مشخص نشده است، اما احتمالاً استفاده از این واژه، راهی برای جلب نظر هیئت رئیسه است.
تمامی این اتفاقات نشان می‌دهد که نگاه مجلس یازدهم به مقوله شفافیت یکدست نیست. کاظم دلخوش اباتری، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضائی به خبر آنلاین گفته بود که «این طرح در مجلس تصویب نمی‌شود» اما حسن نوروزی، دیگر عضو این کمیسیون به تسنیم اعلام کرده بود که «مجلس چاره‌ای ندارد جز آغاز شفافیت از خود.» و حسینعلی حاجی دلیگانی نیز در گفت‌وگو با ایمنا گفته بود: «یک‌سری انتقادات و ایراداتی که برخی نمایندگان نسبت به طرح شفافیت آرا داشتند، رفع شده و امیدوارم با ارائه پیشنهادهای جدید برخی دیگر از نمایندگان در صحن علنی، در نهایت رأی مثبت را دریافت کرده و مصوب شود.» همه این‌ها یعنی طرح شفافیت آرا نمایندگان هم همچون ده‌ها طرح دیگر، اسیر کش مکش‌های جناحی نمایندگان است.
اما کدام بندها باعث شده این طرح، به طرحی مشروط تبدیل شود؟ مواد ۹ و ۱۰ این طرح به شفافیت آرای نمایندگان در صحن علنی پرداخته است. بر اساس ماده ۹، در ماده ۱۱۹ قانون، پس از عبارت «نتیجه آرا» عبارت «همراه با نمایش اسامی مخالفان، موافقان، ممتنعان و نمایندگانی که در رأی‌گیری شرکت نکرده‌اند»، اضافه می‌شود.
تبصره این ماده «تشخیص هیئت رئیسه مجلس» در موضوعاتی که «جنبه صنفی یا منطقه‌ای» دارد را شرط لغو اعلام اسامی رأی دهندگان ذکر کرده است. در ماده ۱۰ نیز تبصره‌ای به ماده ۱۲۲ آئین نامه داخلی مجلس اضافه شده که بر اساس آن، با درخواست ۱۵ نماینده و تصویب مجلس رأی‌گیری به صورت مخفی انجام می‌شود.
این ماده همچنین اقناع مجلس توسط یکی از نمایندگان خواستار این مهم در پنج دقیقه را به عنوان یکی از شروط مخفی سازی رأی نمایندگان در نظر گرفته است. ادامه این ماده اما جایی است که احتمالاً نتیجه تجربه تلخ اصولگرایان از لوایح گروه ویژه اقدام مالی و مبارزه با پول‌شویی نشأت می‌گیرد که البته اعضای کمیسیون تدوین آئین نامه این مساله را رد کردند، اما ممنوعیت مخفی سازی رأی نمایندگان در امور مرتبط به عهدنامه‌های بین‌المللی معنای خاص خود را دارد که البته و به احتمال زیاد این بند در صحن علنی تغییر خواهد کرد.
امروز موعد بررسی طرح شفافیت آرا نمایندگان در صحن علنی مجلس شورای اسلامی بوده و قرار است در دستور کار نمایندگان قرار بگیرد. اگرچه با توجه به اصلاحات انجام شده، شفافیت به‌طور کامل بر مجلس حاکم نخواهد شد، اما قطعاً تصویب آن نمایندگان مجلس یازدهم را یک قدم به وعده‌های خود نزدیک‌تر خواهد کرد.
آرا و عملکرد نمایندگان باید شفاف شود
احمد فلاحی، نماینده همدان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: طرح شفافیت آرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی علی‌رغم دوره‌های پیشین با استقبال مجلس یازدهم مواجه شد. نمایندگان در ابتدا با کلیات این طرح موافقت کردند و برای بررسی دقیق‌تر به کمیسیون آئین نامه داخلی ارجاع شد و مورد چکش کاری و اصلاح قرار گرفت.
به گفته وی، با توجه به مطالبات مردمی و در خواست نمایندگان، این طرح در اولویت کمیسیون آئین نامه داخلی مجلس قرار گرفت و نهایتاً پس از تصویب در کمیسیون تخصصی، در نوبت صبح صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد زمانی که در صحن مطرح شود، در خصوص برخی از مواد آن پیشنهاداتی از سوی نمایندگان ارائه شود.
به عقیده این نماینده مجلس، قطعاً شفافیت آرا به همراه عملکرد، موجب افزایش اعتماد مردم می‌شود و لازم است در مابقی نهادها به ویژه اجرایی، مسئله شفافیت عملکرد مدیران مورد توجه قرار بگیرد.
فلاحی خاطرنشان می‌کند: مجلس در خصوص مبحث شفافیت پیشگام شده و انتظار می‌رود دستگاه‌های دیگر نیز در این راستا قدم بردارند؛ شفافیت آرا به تنهایی کافی نبوده و لازم است عملکرد نمایندگان و مدیران نیز شفاف شود.
شفافیت آرا، نمایندگان را از لغزش حفظ می‌کند
محمد تقی نقدعلی عضو کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی نیز ایمنا می‌گوید: نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید اصل را مبنی بر شفافیت قرار دهند، مگر در مواردی خاص که مصالح عمومی مخفی بودن آن را اقتضا می‌کند. قطعاً شفافیت آرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی موجب افزایش اعتماد مردم نسبت به نمایندگان خواهد شد.
به گفته وی، همواره مخفی کاری موجب بدگمانی می‌شود و به همین دلیل رأی مخفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی باعث کاهش اعتماد مردم می‌شود، زیرا حق مردم است که از آرا نمایندگان خود با خبر باشند.
این عضو کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می‌کند: قطعاً شفافیت آرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر اساس عقلانیت بوده و باعث می‌شود که نمایندگان خود را در منظر عموم قرار دهند و از خطا و لغزش مصونیت پیدا کنند؛ زیرا نظارت مردم بر آرای نمایندگان مصونیت ایجاد می‌کند.
نظر شما