مهاجرت خاک

به گزارش خبرنگار ایمنا، با وجود غیرقانونی بودن برداشت خاک، بدون توجه به منع قانونی، خاک حاصلخیز کشور برداشت شده و از کشور خارج می‌شود؛ چرا که این محصول ارزشمند که تولید یک سانتیمتر مربع آن سالیان زیادی زمان می‌برد، در بازار منطقه خاورمیانه مشتریان فراوانی دارد.

در واقع کشورهای حاشیه خلیج فارس از کیفیت خاک کشور آگاه هستند و می‌خواهند به هر نحوی از آن بهره‌مند شوند؛ هر چند که به گفته برخی مسئولان، این فعالیت رسماً غیرقانونی شده است، اما به نظر می‌رسد همچون دیگر پدیده‌های غیر قانونی، این نوع از فعالیت هم ادامه داشته باشد. این در حالی است که گفته می‌شود کشورمان در آینده نزدیک با بحران کمبود خاک نباتی و کشاورزی مواجه می‌شود، اما متأسفانه با سوءبرداشت از قانون، برداشت‌های غیر مجاز خاک حاصلخیز و صادرات خاک به کشورهای حوزه خلیج‌فارس انجام می‌شود.

خاک ایران به کدام کشورها قاچاق می‌شود

در روزهای پایانی سال ۹۸ بود که مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که قاچاق خاک‌های ایران از دهه ۸۰ شروع شده است و همچنان ادامه دارد.

علی مریدی تأیید کرده بود که قاچاق خاک مراتع و مزارع انجام می‌شود، اما در مورد قاچاق خاک‌های معدنی گزارشی دریافت نکرده است.

به گفته وی قاچاق خاک‌های مراتع و مزارع بیشتر از استان‌های جنوبی از جمله استان فارس صورت می‌گیرد و مقصد این خاک‌های قاچاق شده، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به ویژه امارات و قطر است که در امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و در قطر برای خشک کردن دریا استفاده می‌شود.

گفتنی است که رغبت برای انجام این اقدام غیر مجاز به پرسود بودن آن باز می‌گردد؛ زیرا این کالا فاسد شدنی نیست و حمل‌ونقل آسان و بی‌دردسری دارد. بنابراین وقتی فروش آن به‌طور گسترده و حجم‌های سنگین انجام شود، پرسود خواهد شد. علاوه بر اینکه کشورهای خلیج فارس از کیفیت خاک ما آگاه هستند و می‌خواهند از آن بهره‌مند شوند، صادرکنندگان خاک هم به منفعت زیاد خود می‌اندیشند.

اکنون سوال آن است که چه نوع از خاک ایران قاچاق می‌شود و آیا به غیر از کشورهای حاشیه خلیج فارس، خاک ایران مقصد دیگری هم دارد؟

طبق آمارها و نظرهای کارشناسی، کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، مقصد نهایی خاک‌های ایران است. تا آنجا که این کشورها حاضر هستند که برای دست یافتن به خاک ایران به هر میزان هزینه کنند تا بتوانند این خاک ارزشمند را به دست آورند. کشورهایی از جمله امارات و قطر از جدی‌ترین مشتریان خاک ایران هستند.

بنا به گفته کارشناسان، جنس خاک کشورهای عربی به ویژه حاشیه نشینان خلیج‌فارس ماسه‌ای و آهکی است که امکان رویش هیچ گیاه و حتی فضای سبز در آن وجود ندارد. بنابراین آن‌ها همواره به دنبال راهکاری برای ایجاد فضای سبز و تولید محصولات کشاورزی هستند و به این دلیل خواهان خاک غنی از نظر مواد آلی و حاصلخیز برای کشت و زرع ایران هستند.

بهانه‌هایی برای برداشت غیرقانونی خاک

در رابطه با دلایل قاچاق خاک ایران محمد رضایی، استاد کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اگرچه هنوز آمار رسمی از میزان قاچاق خاک ایران وجود ندارد، اما به دلیل اعلام مؤسسات رسمی کشور مبنی بر قاچاق خاک و ابراز نگرانی‌های بسیاری از مسئولان برای این مقوله می‌توان به صحت چنین موضوعی پی برد.

به گفته وی، قاچاق خاک اقدامی غیرمجاز است که با تصویب قانون حفاظت از خاک، صادرات آن ممنوع شده است. اما چون صادرات که شیوه قانونی خروج یک کالا از کشور است با حکم ممنوعیت مواجه شده از روش‌های غیرقانونی قاچاق برای خروج خاک استفاده می‌شود که سودآوری بسیار خوبی را هم به همراه دارد.

این استاد دانشگاه یادآور می‌شود: فروش خاک ایران دلیل دیگری هم دارد که به داخل کشور و تولیدات آجر مربوط می‌شود؛ به دلیل حفاظت از محیط زیست، کارخانه‌های آجر برای استفاده از خاک محدود شده‌اند و مجبور به خرید خاک از دلالانی می‌شود که به طور شبانه خاک‌ها را برداشت کرده و با قیمت گزاف به این فعالان می‌فروشند؛ بنابراین یکی دیگر از عوامل برداشت خاک به این مسئله داخلی بازمی‌گردد.

رضایی اظهار می‌کند: ضرورت دارد هرچه سریع‌تر نسبت به ایجاد دلایل داخلی و خارجی چنین اقدامی رسیدگی شده و سعی بر رفع چنین معضلی شود؛ چرا که ظاهراً تصویب قوانین، ممانعت کننده از این جریان نیست و قطعاً نظارت دقیق‌تر برخوردهای جدی‌تری لازم است.

بحران جدی در راه است

مریم هادیان، کارشناس ارشد توسعه روستایی نیز در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: خاک ایران به خصوص خاک کشاورزی، ارزش بسیار بالایی دارد و تشکیل هر سانتیمتر از آن به هزاران سال زمان نیاز دارد. اصفهان به دلیل خاک مناسبی که برای کشاورزی دارد گاه تحت این ظلم قرارگرفته و از خاک با ارزش آن برای مصارف داخلی و یا خروج از کشور به صورت غیر قانونی برداشت می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: بر اساس قانون، برداشت و خروج هر ماده معدنی اعم از شن و ماسه ممنوع است و چنانچه اقدام به این امر شود جرم محسوب و با شخص متخلف برخورد می‌شود، اما با وجود این قانون، بسیار شنیده می‌شود و خبر می‌رسد که خاک، برداشت غیرقانونی شده و به طور غیرمجاز خارج شده است.

به گفته این کارشناس ارشد توسعه روستایی، از آنجا که ادامه این رویه پیامدهایی چون شدت فرونشست زمین، هجوم گرد و غبار و… را به دنبال دارد و مهم‌تر از همه به از بین رفتن امنیت غذایی یک کشور منجر خواهد شد لازم است تدابیری اندیشیده شود.

هادیان توضیح می‌دهد: کشاورزی نیازمند خاک باکیفیت است و برداشت‌های تدریجی این خاک به تدریج زمین‌های کشاورزی را با تهدید مواجه می‌کند؛ از طرفی نبود آب و برداشت خاک، آسیب شدیدی بر این صنعت وارد می‌آورد و اگر عزمی واقعی برای ممانعت از چنین جرمی نباشد دیری نمی‌پاید که این مشکل هم به بحرانی جدی تبدیل می‌شود.

گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا