لطفی و خدماتی بی‌دریغ به موسیقی کشور

به گزارش خبرنگار ایمنا، محمد رضا لطفی هنرمندی بود که شاید بتوان گفت بیش از همگان دغدغه اصالت و پایبندی به سنت را داشت به همین سبب به نوازندگان قاجاری و سبک آنها اهمیت بسیاری می‌داد. البته لطفی نوازنده‌ای را که با خلاقیت و هنر بداهه بیگانه باشد سرزنش می‌کرد و همواره تاکید داشت خلاقیت باید در چهارچوب سنت و اصالت ظهور پیدا کند.

او نقش آموزش صحیح موسیقی را در شکوفایی هنرمندان بسیار مهم می‌دانست و به همین دلیل همیشه آموخته‌هایش را به شیوه خود به هنرجویان آموزش می‌داد که نتیجه آن ظهور و حضور هنرمندانی توانمند در صحنه موسیقی ایران بوده است.

شیوه آموزشی محمد رضا لطفی

هنگامی که لطفی پس از مهاجرت چندین ساله‌اش به ایران بازگشت، متوجه شد که شیوه آموزش موسیقی در سطح خوبی قرار ندارد و اغلب معلمان توجهی به پرورش توانایی‌های هنرجویان ندارند. لطفی معتقد بود روند آموزشی در گذشته مانند راهی است که در پایان هنرجو در آن به امضای شخصی خود می‌رسد. از این جهت همواره به نشان دادن "راه نوازنده شدن" از طریق رپرتوار موسیقی ایرانی یعنی ردیف‌ها، چهارمضراب‌ها، تصنیف‌ها و غیره تاکید داشت.

آشنایی هر چه بیشتر هنرجو با سبک‌های مختلف تارنوازی و تفاوت آنها در سونوریته، استفاده از داینامیک و جمله‌بندی‌ها بیش از هر چیز مد نظر لطفی بود. البته وی به سبک‌هایی اعتبار می‌داد که از چارچوب سنت و اصالت فراتر نرفته باشند و در مواردی غیر از این لطفی بی محابا نظراتش را ابراز می‌کرد شاید به همین دلیل است که حتی پس از درگذشت وی، همچنان انبوه انتقادات به او از سوی عده‌ای ادامه دارد.

لطفی یکی از هنرمندانی بود که تأثیر زیادی در گسترش روحیه انتقاد کردن و انتقاد پذیری در حوزه موسیقی برجای گذاشت. در آموزش موسیقی هم این خصلت همواره راهگشای او در تفهیم ظرایف نوازندگی و اصلاح شیوه نوازندگی هنرجویان بود.

محمد رضا لطفی به روش آموزش سینه به سینه اعتقاد داشت و زمانی که به ایران بازگشت این شیوه را در مکتب‌خانه میرزا عبدالله در زمینه آموزش موسیقی دنبال کرد. وی در سخنرانی‌های خود تاکید می‌کرد که تحریرها و ریزه‌کاری‌هایی در موسیقی سنتی وجود دارد که توسط نت به خوبی منتقل نمی‌شوند به همین جهت از نظر او بهترین راه آموزش سینه به سینه است که علاوه بر تقویت گوش هنرجو می‌توان بستری را برای درک بهتر ردیف و رسیدن به خلاقیت فراهم آورد.

شاید بتوان گفت به طور کلی لطفی در پی این بود تا نگاهی را که در گذشته و در دوران قاجار نسبت به موسیقی و ردیف وجود داشته حفظ کند و در جهت اشاعه آن تلاش کند.

مکتب خانه میرزا عبدالله

اما آنچه که به عنوان شیوه آموزش لطفی بدان اشاره شد، همه مربوط به مکتب خانه میرزا عبدالله می‌شد. هنرستان آزاد موسیقی-مکتب‌خانه میرزا عبدالله- مؤسسه‌ای آموزشی بود که زیر نظر محمدرضا لطفی در سال ۱۳۷۲ تشکیل شد. این مکتب‌خانه به تعلیم ساز و آواز ایرانی به روش سینه به سینه می‌پرداخت و در کنار آموزش ردیف به پیشرفت تکنیک نوازندگی هنرجویان با اتکا تمرینات وابسته به ردیف توجه می‌شد.

مکتب‌خانه میرزا عبدالله جایی است که هنرجویان بسیاری را به خود دیده و نقش بزرگی در پرورش هنرمندان مختلف داشته است. لطفی در مکتب خانه با تلاش فراوان به پرورش نسل تأثیر گذاری از نوازندگان، خوانندگان و آهنگسازان همت گماشت. روحیه خستگی ناپذیر او در آموزش به هنرجویان بسیار ستایش شده بود.

درب مکتب خانه میرزا عبدالله در واقع به روی همه علاقمندان به موسیقی سنتی گشوده بود. در این سال‌ها محمد رضا لطفی بدون هیچ چشم داشتی اندوخته‌های گران‌بهای خود را تا حد امکان در اختیار هنرجویان، به خصوص جوانان قرار می‌داد. به جرأت می‌توان گفت یکی از ماندگارترین خدمات لطفی به فرهنگ و هنر ایران برگزاری مداوم کلاس‌های مختلف برای شیفتگان هنر ایرانی و وقف کردن بخش بزرگی از انرژی و توانش برای آموزش و میدان دادن به هنرمندان مستعد بود.

در واقع لطفی به نسل جوان پس از خود بسیار امیدوار بود و برخلاف عده‌ای از همکاران خود به جای گله و شکایت از آنها با جدیت دغدغه‌هایشان را می‌شنید و راه و رسم هنر را به آنان آموزش می‌داد.

در مکتب خانه میرزا عبدالله هم کلاس‌های عملی و هم کلاس‌های نظری (تحلیل ردیف) در محیطی صمیمی برگزار می‌شد به همین دلیل این کلاس‌ها نه تنها برای نوازندگان تار بلکه برای دیگر نوازندگان، خوانندگان و آهنگسازان بسیار اهمیت داشت.

محمدرضا لطفی شاگردان بسیاری همچون اردشیر کامکار، حمید متبسم، مجید درخشانی، صدیق تعریف، بیژن کامکار، ارشد طهماسبی، مازیار شاهی، هادی منتظری و زیدالله طلوعی را تربیت کرد و علاوه بر این بستر خوبی برای آموزش به هنرمندان زن و حضور آنها در عرصه موسیقی کشور با تأسیس گروه بانوان شیدا فراهم کرد.

لطفی آلبوم‌های درخور توجهی با همکاری هنرجویان مانند آلبوم "وطنم ایران"، "ای عاشقان" و "سایه جان" منتشر کرده است که بخشی از فعالیت‌های او پس از بازگشتش به ایران است. محمد رضا لطفی سرانجام پس از سال‌ها آموزش بدون وقفه و اشاعه موسیقی سنتی ایران در دوازدهم اردیبهشت ۱۳۹۳ و در سن ۶۷ سالگی دیده از جهان فرو بست.

یادداشت از: ابوالفضل رستگاری، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری ایمنا ‌