به گزارش ایمنا سازمان ثبت احوال ایران جمع‌آوری اطلاعات و آمار جمعیتی کشور ایران را به عهده دارد. این سازمان با وظایف و عملکردی مستقل، از نهادهای زیرمجموعه وزارت کشور است و وظیفه تهیه اطلاعات ثبتی اساسی مانند تولد، فوت، ازدواج و نیز صدور مدارک هویتی مانند شناسنامه را بر عهده دارد.
تاریخ روز ثبت احوال
با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور سوم دی ماه به عنوان روز ثبت احوال در تقویم رسمی کشور وارد شد. در تاریخ ۳ دی ماه ۱۲۹۷ هجری شمسی اولین شناسنامه ایرانی به شماره ۱ صادر شد. پس از انقلاب اسلامی این روز به نام «روز ثبت احوال» نامگذاری شد.
سازمان ثبت احوال چیست؟
سازمان ثبت احوال کشور یکی از سازمان‌های دولتی ایران است که جمع‌آوری اطلاعات و آمار جمعیتی کشور ایران را به عهده دارد. سازمان ثبت احوال با وظایف و عملکردی مستقل، از نهادهای زیرمجموعه وزارت کشور است و به دلیل در اختیار داشتن اسناد هویت و تابعیت فردی و آمارهای حیاتی یکی از ارکان مهم حکومت تلقی می‌شود. ارائه خدمات عمومی به آحاد مردم و اطلاعات ویژه جمعیتی به ارکان حکومت از ویژگی‌های اختصاصی و انحصاری این سازمان است.
وظایف سازمان ثبت احوال
سازمان ثبت احوال وظیفه گردآوری چهار دسته اطلاعات اصلی جمعیتی را برعهده دارد: ثبت تولد (ولادت)، ثبت مرگ، ثبت ازدواج و ثبت طلاق. بر اساس مصوبه سال ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی، وظایف سازمان به شرح زیر است:
- ثبت ولادت و صدور شناسنامه
- ثبت وفات و صدور گواهی فوت
- تعویض شناسنامه‌های موجود در دست مردم
- ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات
- صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه و تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی
- ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیتی و صدور کارت شناسایی ملی
- جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن
- وظایف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است.
تاریخچه ثبت احوال
ثبت احوال به صورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است. در ایران ثبت امور مربوط به ولادت و ازدواج در ایران به صورت سنتی بیشتر با مراجعه به روحانیون، ریش سفیدان محله یا بزرگان قوم انجام می‌شد؛ همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و … تأسیس ثبت احوال در دستور کار قرار گرفت از این رو در جلسه مورخه ۳۰ آذر ماه ۱۲۹۷ هجری شمسی به تصویب هیأت وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ ۳ دیماه ۱۲۹۷ در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.
تا قبل از سال ۱۲۹۵ هجری شمسی ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و مرگ بر اساس اعتقادات مذهبی و سنت‌های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت در پشت جلد کتاب‌های مقدس از جمله قرآن مجید انجام می‌شد و از افراد متوفی نیز جز نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نوشته می‌شد اثری نبود. با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روز افزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی پیشگیری ناپذیر بود. کم کم فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت. ابتدا سندی مشتمل بر ۴۱ ماده در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی به تصویب هیأت وزیران رسید و اداره‌ای تحت عنوان اداره سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد.
از سال ۱۳۰۴ شمسی، بر اساس قانون، دریافت شناسنامه برای کلیه شهروندان ایرانی در مناطقی که در آنها اداره سجل احوال دایر بود الزامی شد. اداره کل احصائیه و سجل احوال بر اساس مصوبه ۲۰ خرداد ۱۳۰۷ با وظایف مستقل و به عنوانی نهادی وابسته به وزارت کشور کار خود را آغاز کرد. با بازنگری وظایف و آئین نامه‌های مربوط به این نهاد، نام آن در سال ۱۳۱۹ به اداره کل آمار و ثبت احوال تغییر یافت. آخرین بار در سال ۱۳۵۵ با تعریف وظایف و ساختار جدید، این نهاد به نام کنونی یعنی سازمان ثبت احوال کشور تغییر نام داد. بعد از انقلاب ایران (۱۳۵۷)، برخی وظایف و آئین نامه‌های این سازمان در سال ۱۳۶۳ مورد بازنگری مجلس شورای اسلامی قرار گرفت.
همزمان با تغییر و تصویب قوانین جدید، تشکیلات ثبت احوال نیز کامل‌تر شد. این سازمان تا سال ۱۳۱۰ تنها دارای ۹۴ اداره در تهران و شهرستان‌ها بود. در سال ۱۳۰۸ ثبت ولادت و صدور شناسنامه برای اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور به سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور محول شد. در سال ۱۳۳۷ نیز قسمت آمار از ثبت احوال منفک و تحت عنوان اداره کل آمار عمومی ادامه فعالیت داد.
تشکیلات جدید ثبت احوال نیز پس از این جدایی به اداره کل ثبت احوال تغییر نام یافت و سرانجام با تصویب قانون تقسیمات کشوری ادارات استانی و شهرستانی این سازمان نیز گسترش یافت و عنوان آن نیز به سازمان ثبت احوال کشور تغییر یافت.
