دلایل قهر کردن کودکان چیست؟

نرگس عطریان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به اینکه قهر کودک یکی از زیر شاخه‌های خشونت است، اظهار کرد: زمانی که کودک عصبانی می‌شود رفتارهای مختلف در وجود او سر می‌زند که یکی از آنها قهر کردن است. قهر کردن به طور عمومی یک رفتار اکتسابی و آموزش پذیر است. یعنی زمانی که در محیط خانواده فرزندان یاد می‌گیرند یکی از راهکارهای برخورد با مسائل قطع ارتباط با دیگران است و متوجه می‌شوند از این طریق می‌توانند حرف خود را به کرسی بنشانند در نتیجه این راه را انتخاب می‌کنند.

وی با بیان اینکه قهر کردن کودک ذاتی نیست و از دیگران الگوبرداری می‌کند، اضافه کرد: کودک این رفتار را در محیط خانواده و از والدین خود یاد می‌گیرد. اگر چه تا زیر سن پنج سالگی قهر کردن کودکان تا حدی اقتضای سن کودکی است برای اینکه بهترین راهکارهای برخورد با مسائل را هنوز یاد نگرفته و قدرت مقابله با محیط و رفتار بزرگ‌ترها را ندارد و معمولاً سعی می‌کنند با قهر کردن از آن شرایط به گونه‌ای استفاده کند.

کودکان قهر کردن را از خانواده می‌آموزند

متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری با تاکید بر اینکه در قهر کردن کودک نوع برخورد والدین بسیار مهم است، تصریح کرد: معمولاً تعداد قهر کردن‌ها در دوره کودکی بیشتر بوده ولی زمان آن کوتاه‌تر و یک رفتار رایج است و زود هم آشتی می‌کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل قهر کردن کودکان به خصوص گروه سنی سه و چهار سال رسیدن به سن جامعه پذیری است که از شیوه قهر کردن برای جلب توجه بیشتر استفاده می‌کنند.

وی در خصوص تأثیر تیپ شخصیت افراد در برخورد با مسائل، بیان کرد: از نظر روانشناسی تیپ شخصیت افراد در برخورد با مسائل به چند دسته تقسیم می‌شود، عده‌ای از افراد بعد از شنیدن موضوعی بلافاصله ناراحت می‌شوند و واکنش نشان داده و با صحبت کردن از خود دفاع می‌کنند و این گروه از اشخاص معمولاً کمتر دچار روحیه قهر کردن می‌شوند. گروه دیگری از افراد درونگراتر بوده و قهر نمی‌کنند و در برخورد سکوت می‌کنند و به دنبال یک فرصت مناسب هستند. این رفتار عاقلانه‌ای است و بعد از مدت زمانی که یک موقعیت مقتضی و مناسب پیدا شد درباره این مسئله شروع به صحبت می‌کنند. یک دسته دیگر از اشخاص هستند که اصلاً دنبال حل مسئله نیستند که بتوانند دیگران را متقاعد کنند و در حقیقت می‌خواهند تسلط بر شرایط را ایجاد کنند. این افراد معمولاً رفتار قهر کردن را انتخاب می‌کنند. شخصیت کودکان در قهر کردن به این صورت است که معمولاً کودکانی که قهر می‌کنند افرادی زود رنج و حساس هستند.

به گفته عطریان؛ کودکانی که در سنین سه تا پنج سالگی قهر می‌کنند، هنوز مهارت‌ها و روش‌های زندگی را یاد نگرفته‌اند و معمولاً تیپ شخصیتی آنها به نوعی بوده که زود آزرده خاطر می‌شوند. این گروه از کودکان از هر روشی برای جلب توجه استفاده می‌کنند. توجه به کودک در زمان انجام کارهای خوب، گوش دادن به صحبت‌ها و تشویق او از سوی پدر و مادر لازم است.

وی تاکید کرد: در این موقعیت‌ها والدین برای جبران خلأهای روحیه کودک اقدام کنند و به طور یقین فرزند یاد می‌گیرد که از این طریق می‌تواند شرایط موردنظر را برای خود فراهم کند. والدینی که توجه بیشتر به کودک را هنگام قهر کردن او دارند در حقیقت برای فرزند ثابت شده که قهر او موجب جلب توجه بیشتر از سوی دیگران و والدین است و در این موقعیت به آرامی یک مسئله کوچک تبدیل به یک عامل بزرگ در خانواده می‌شود.

متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری معتقد است درصد کمی از کودکان اعتماد به نفس پایینی دارند و در عین حال ممکن است فرصت صحبت کردن و آموزش صحیح توضیح دادن در خانواده را نداشته باشند. گاهی اوقات خانواده مسئولیت‌های بیش از اندازه‌ای را بر عهده فرزند می‌گذارد و از او انتظار انجام دادن مهارت‌ها با بهترین کیفیت در ویژگی‌های فردی و کلاس‌های اجتماعی را دارند و همه این موارد باعث گیجی فرزند می‌شود و مواقعی نیز مسلط بودن زیاد والدین بر فرزندان باعث می‌شود او رفتارهای اجتناب پذیرانه داشته و از صحنه زندگی کناره گیری کند.

لزوم وحدت کلام والدین در «نه گفتن» به فرزند

وی تصریح کرد: بهترین حالت رفتار با کودک این است که والدین قبل از «نه گفتن»، آزردن و تسلط زیاد بر فرزندان حتماً دو نفره حرف‌هایشان را با هم یکی کنند که در علوم تربیتی به آن وحدت فرماندهی گفته می‌شود و باید حرف پدر و مادر یکی باشد و یک نفر فرماندهی کند. در واقع برای تربیت کودک یک حرف مطرح شود، نگران قهر کودک نباشند و سریع تسلیم او نشوند، تا حد امکان همه شرایط را برای رسیدن به خواسته‌ها برای فرزند فراهم نکنند و اجازه دهند او بتواند خودش شرایط را تجربه کند.

این استاد دانشگاه، اظهار کرد: قهر کردن راه حل مسائل زندگی نیست وقتی والدین با اقوام قهر می‌کنند فرزندان هم الگوبرداری می‌کنند. گاهی اوقات کودکان از آنجایی که کوچک ترند و یاد نگرفته‌اند و نمی‌توانند حرف خود را به دیگران تفهیم کنند در نتیجه راه حل و گریزی به غیر از قهر کردن ندارند. باید والدین رفتارهای مهرورزانه را جایگزین قهر کردن کنند تا فرزندان هم بیاموزند.

عطریان افزود: وقتی کسی قهر کرد در عمل انباشته‌ای از افکار منفی در ذهن او ایجاد می‌شود که مانند ابر سیاهی در ذهن فرد او را پر از کینه، خشم و تنفر می‌کند. کودکی که قهر کرده مدام در ذهن خود افکار منفی را جمع می‌کند و این افکار باعث رفتارهای خشونت آمیز در بزرگسالی شده و تبدیل به بیماری‌های بسیاری در حد اسکیزوفرنی می‌شود.

وی اظهار کرد: فرزندانی که قهر می‌کنند به دلیل اینکه صحبت نکرده و مسئله آنها حل نشده  است یک ترس نهفته و روحیه انتقام جویی در وجودشان باقی می‌ماند و همه این موارد در بزرگسالی در رفتار آنها منعکس می‌شود، گاهی علت قهر کردن فرزندان خودمحوری است. هنگامی که خانواده‌ای فرزندمحور باشد به طور اتوماتیک این خود برتربینی نسبت به اجتماع در او به وجود می‌آید و بسیاری اوقات آوردن فرزند دوم یا بازی با همبازی‌ها می‌تواند مسائل را تا اندازه‌ای تعدیل کند.

راهکار کاهش قهر کودکان چیست؟

متخصص حوزه مطالعات فرهنگی و علوم رفتاری، خاطرنشان کرد: ورزش کردن و فعالیت در گروه‌های اجتماعی می‌تواند این نوع رفتارها را تعدیل کند. برای اینکه فرد متوجه می‌شود که لذت به دست آوردن فرصت‌ها در تلاش کردن است و موفقیت در گرو تلاش به دست می‌آید نه اینکه دیگران به او رحم کنند یا به نوعی باج بدهند تا او بتواند به موفقیت برسد.

عطریان اظهار کرد: استفاده از داستان‌هایی که شخصیت‌های قوی را به کودک معرفی می‌کند و راه حل توضیح دادن و مذاکره کردن با دیگران را به او یاد می‌دهد بسیار مؤثر است. در عین حال نقاشی کشیدن که باعث تخلیه خشونت‌ها و هیجان‌های مثبت و منفی او بر روی کاغذ است می‌تواند مؤثر باشد.

وی به خانواده‌ها توصیه کرد: یکی از بهترین رفتارهایی که باید به کودکانی که خشونت زیادی دارند آموزش داد، این است که والدین کیسه بوکسی را با دستکش تهیه کرده و درب اتاق و محل رفت و آمد او آویزان کنند تا مواقعی که هیجان‌های منفی زیادی دارد بتواند آن‌ها را تخلیه کند. والدین نباید اجازه دهند که خشونت‌های کودک افزایش پیدا کند اما اگر این مسئله اتفاق افتاد برای قاطع بودن لازم است چند دقیقه‌ای روی حرف خود اصرار داشته باشند.