به گزارش خبرنگار ایمنا، در ایام بحران کرونا بیشترین بار مسئولیت درمانی نظام سلامت کشور بر دوش پرستاران بوده است و در این بین کادر پرستاری فشار مضاعفی را متحمل شده‌اند. جایگاه واقعی پرستاران آنچنان که شایسته آنهاست به ویژه در بحث وضعیت استخدامی دیده نشده است هرچند وضعیت کادر پرستاری پیش از شیوع کرونا هم چندان جالب نبود و با شیوع این ویروس، وضعیت بدتر شد، شیفت‌های کاری هر روز بیشتر از قبل شدند و معوقات حداقلی، کفاف هزینه زندگی روزانه آنان را هم با این وضعیت اقتصادی نمی‌دهد. برای بررسی مشکلات و چالش‌هایی که کادر پرستاری در بحران کرونا با آن روبرو است با محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستاری کشور گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
چه تعداد نیروی پرستاری در کشور در حال فعالیت هستند؟
در وزارت بهداشت کشور حدود ۱۱۸ هزار نفر کادر پرستاری که شامل نیروهای بهیار، اتاق عمل، هوشبری، نیروهای فوریت‌های پزشکی و پرستاران است مشغول فعالیت هستند و کل کادر پرستاری کشور که شامل نیروهای مسلح، تأمین اجتماعی و نیروهای خصوصی می‌شوند حدود ۱۸۰ هزار نفر است و از این تعداد حدود ۸۰ درصد نیروها زن و حدود ۲۰ درصد پرستاران مرد هستند. از مردم می‌خواهیم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به کادر درمان کمک کنند، پرستاران خسته‌اند و توان کافی ندارند و مسئولان مدام می‌گویند کادر درمان خسته شده‌اند این درست است مردم باید دستورات و پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.
ارزیابی شما از زیرساخت‌های نیروی پرستاری کشور در بحران کرونا چیست؟
نیاز اصلی بیماران کرونا مراقبت است و بیشترین بار مراقبت در بیمارستان‌ها بر دوش پرستاران است، طی چند سال گذشته تعداد نیروی پرستاری کشور به یک دوم استاندارد جهانی رسیده است و زیرساخت‌های نیروی انسانی مورد نیاز در رشته پرستاری در کشور آماده نیست، سه پرستار به ازای هر یک هزار نفر استاندارد جهانی است که قبل از بحران کرونا ویروس در کشور ما یک و نیم پرستار به ازای هر یک هزار نفر بود و اکنون قطعاً این عدد کمتر شده و چند سالی است که علیرغم خروجی نیروهای پرستاری از جمله نیروهایی که بازنشسته شده‌اند و مهاجرت کرده‌اند ورودی در این صنف نداشته‌ایم.
نبود زیرساخت‌های مناسب سبب شده تا در دوران کرونا که بیماران مبتلا به کرونا مراقبت بیشتری نسبت به سایر بیماران نیاز دارند با کمبود پرستار روبرو شویم، ما با یک زیرساخت بسیار خراب از گذشته روبرو هستیم این افزایش جمعیت و کاستی تعداد پرستار یک شبه اتفاق نیفتاده است به دلیل بی‌توجهی مسئولان بهداشت و درمان به این مسئله در حالی که تعداد تخت‌های بیمارستانی اضافه شده است، پرستارها بازنشسته شده‌اند و ورودی پرستار جدید نداشتیم، از طرفی نیز پرستاری شغل پراسترسی است چون مسئولیت حفظ جان بیمار با پرستار خواهد بود و فضای بیمارستان نیز استرس‌زاست و بحران کرونا مشکلات روحی و شغلی پرستاران را بیشتر کرده است.
چند نفر از کادر پرستاری کشور به دلایل مختلف از چرخه کار خارج شده‌اند؟
در بحران کرونا حدود شش هزار نفر از کادر پرستار در کشور از چرخه کار خارج شدند و پرستاران مبتلا باید حداقل دو هفته استراحت کنند و در این دو هفته از چرخه کار خارج می‌شوند و نیروها کاهش می‌یابند و از طرفی نیز در بحران کرونا چند هزار پرستار ترک شغل کردند و با وجود این مشکلات و طولانی شدن بحران هیچ استخدامی هم نداشته‌ایم و نیروها با سنگین‌تر و خطرناک‌تر شدن کار و افزایش ساعات کاری بعد از چندین ماه کار فرسوده شده‌اند. سالانه حدود سه هزار کادر پرستاری در کشور بازنشسته می‌شوند که از چرخه کار خارج می‌شوند و برخی نیز ترک شغل می‌کنند و از چرخه کار خارج می‌شوند.
پرستاران با چه مشکلاتی در بحران کرونا روبرو هستند؟
با شیوع کرونا تنیدگی‌های شغلی و استرس جامعه پرستاری بیشتر شده است، استرس روانی جامعه و آمار مبتلایان افزایش یافته است این در حالی است که پرستار با بیمارانی روبروست که نفس‌شان میلیون‌ها ویروس کووید ۱۹ را منتشر می‌کند و با هر سرفه آنها ده‌ها میلیون ویروس به سمتشان پرتاب می‌شود، بیمار کرونایی یک بیمار خاص است و مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد که باعث افزایش کار پرستار می‌شود همچنین علاوه بر استرس و تنیدگی شغلی، مسائل روحی دوری از خانواده نیز مطرح است، طولانی شدن دوران بحران کرونا باعث خستگی‌های مفرط و مزمن در قشر پرستاران شده است و در این بین هم خود آنها و هم خانواده‌هایشان به شدت درگیر هستند زیرا با کمبود کادر پرستاری مواجه هستیم.
علم عفونی به این امر اشاره می‌کند که هر کسی بیشتر با عامل عفونی بیماری‌زای پرخطر مواجه باشد بیشتر در معرض ابتلا است این عامل بیماری‌زا برای پرستاران یک زمانی سل، ایدز و آنفلوآنزا و امروز کروناست که تاکنون نه درمانی و نه واکسنی دارد و تنها از طریق رعایت پروتکل‌های بهداشتی ارائه شده پیشگیری می‌شود و گروه پرستاری جزو گروهی است که بیشترین خدمات بهداشتی را ارائه می‌دهد و بیشترین بار خدمات درمانی کرونا روی دوش پرستاران است. درست است که از همکاران پزشک بیشتر صحبت می‌شود، اما کمترین مداخله با بیماران کرونایی را همکاران پزشک دارند، طی چهار دوره حضور در سازمان نظام پرستاری در دهه هشتاد در رابطه با میزان اضطراب موجود در پرستاران پژوهشی کردیم که به دلیل بالا بودن میزان این آمار، امکان ارائه آن پیش نیامد.
تعداد نیروهای پرستاری کشور با استاندارد جهانی مطابقت دارد؟
کشور ما یک دوم حداقل استانداردهای جهانی پرستار دارد. اگر مردم ما بخواهند حداقل استانداردهای مراقبت‌های پرستاری را دریافت کنند باید جمعیت پرستاری دو برابر شود تا به کف استانداردهای جهانی برسیم، در کشورهای دیگر زیرساخت پرستاری کاملاً متفاوت است برای مثال در اروپا به ازای هر هزار نفر جمعیت ده پرستار وجود دارد یا در کشورهای گرجستان و ارمنستان به ازای همین جمعیت چهار تا پنج پرستار، اما اگر مردم ما بخواهند حداقل و کمترین مراقبت‌های پرستاری را دریافت کنند استاندارد حداقل سه پرستار به ازای هر هزار نفر را باید داشته باشیم که تا قبل از بحران کرونا تنها یک و نیم پرستار ارائه خدمات می‌کردند و قطعاً در حال حاضر این عدد کمتر از یک و نیم پرستار به ازای هر هزار نفر رسیده است.
در سال گذشته به طور بی‌سابقه‌ای یازده هزار تخت بیمارستانی اضافه شده که هر تخت دو و نیم کادر پرستاری لازم دارد، اما در واقع تعداد نیروهای پرستاری ما نه تنها با استاندارد جهانی مطابقت ندارد بلکه حتی از استاندارهای کشوری نیز فاصله دارد و این استاندارد نبودن فشار مضاعفی را بر نیروهای در حال خدمت وارد می‌کند، از نظر سازمان بهداشت جهانی تعداد نیرو با میزان مرگ و میر بیماران ارتباط مستقیم دارد و اگر تعداد نیرو از میزان استاندارد فاصله داشته باشد میزان مرگ و میر بیماران بیشتر خواهد بود و مردم نیز از این نظر آسیب بیشتری می‌بینند، همچنین خطای نیروهای پرستاری و کاهش کیفیت ارائه خدمات به بیماران به دلیل کمبود شدید پرستار بیشتر می‌شود و آمار مرگ و میر بیماران افزایش می‌یابد و قطعاً دود این کمبود کادر درمان در چشم مردم می‌رود.
در سال‌های اخیر میزان افزایش تخت با افزایش نیرو تناسب داشته است؟
طبق آمارهای دولت طی هفت سال گذشته چهل هزار تخت بیمارستانی اضافه شده است که نیازمند جذب ۱۰۰ هزار نیروی پرستار جدید هستیم، در حالی که ما در سال ۹۷ و ۹۸ با وجود اخذ مجوز در زمان وزارت دکتر قاضی‌زاده هاشمی برای استخدام ۱۰ هزار پرستار در سال هیچ استخدامی نداشته‌ایم و در سال ۹۹ و هیاهوی استخدام پرستار در بحران کرونا تنها حدود سه هزار و ۸۰۰ پرستار از ۳۰ هزار نفری که باید در این سال‌ها استخدام می‌شدند به تازگی به کار گرفته شده‌اند.
تشکل‌ها و نهادها هم به دلیل نداشتن اختیارات اجرایی نمی‌توانند کاری بکنند، اما وزارت بهداشت، دولت و سیستم‌های اجرایی باید موانع خدمتی و کمبود کادر پرستاری که مشکلی برای جامعه پرستاری به حساب می‌آید را رفع کنند و عملاً استخدام‌ها که به میزان کافی نبوده است کمبود نیروی انسانی دردی کم نکرده است. در خصوص آزمون استخدامی نیز باید بگوییم در کل چهار هزار نفر قرار است استخدام شوند ما حداقل ۷۰۰ بیمارستان دولتی داریم که به هر بیمارستان ۲۰ نیرو می‌رسد که این عدد رقمی نیست، در اصفهان نیز نسبت پرستار به تخت بیمارستان نه دهم است که باید با توجه به میانگین کشور طبق اعلام وزارت بهداشت باید دو برابر این میزان باشد. تاکنون از نیروهای بازنشسته کادر پرستاری هم بازگشت به کار نداشته‌ایم.
آیا حقوق و مزایای پرستاران به درستی پرداخت می‌شود؟
حقوق و مزایای پرستاران به درستی پرداخت نمی‌شود و در کشور ایتالیا در بحران کرونا هزار پرستار با حقوق تقریباً چهار تا پنج هزار دلار به کار گرفته شدند این در حالی است که پرستاران ما حدود ۱۵۰ دلار حقوق می‌گیرد، بحث اضافه شدن ۵۰ درصد به حقوق پرستاران در بحران کرونا حقیقت ندارد در واقع این افزایش حقوق اجرای فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری بود که برای همه کارمندان دولت قبل از سال ۹۵ اجرایی شد و این مهم برای گروه پرستاری به عنوان آخرین گروه در اسفند ۹۸ لحاظ شد. همکاران از ۲۰ هزار تومان تا ۴۰۰ هزار تومان برای سه ماه پاداش کرونا دریافت کرده‌اند، وظیفه دولت این است که سلامتی مردم را تأمین کند و مهمترین ابزار تأمین سلامتی هم خدمات پرستاران هستند.
دولت هیچ جذابیتی برای پرستاران ایجاد نکرده و کاری نیز برای ایجاد جذابیت و انگیزه در پرستاران نمی‌کند، در این وضعیت کرونا شما در هر اداره‌ای بروید یک سوم کاهش نیرو، کاهش ساعات کاری، تعطیلی و دورکاری لحاظ شده است اما پرستاران علاوه بر اضافه شدن بار کاری و تحمیل شدن اضافه کاری‌های اجباری، نداشتن تعطیلی و نبود تجهیزات مناسب در چنین وضعیتی مشغول فعالیت هستند و مزایا و افزایش حقوق چندانی هم نداشته‌اند و شاید کمتر از ۱۰ درصد از بودجه کارانه کادر درمان به پرستاران اختصاص می‌یابد و بودجه تغذیه کارانه و حمایت‌های مالی به نام پرستاران و به کام دیگران است، پرستاران به حمایت معیشتی، اقتصادی، اجتماعی و روحی نیاز دارند که در حال حاضر در تمام موارد کمبود وجود دارد و دولت باید بیش از این هزینه کند.
چه تعداد از پرستاران کشور در بحران کرونا شهید و چه تعداد مبتلا به کرونا شدند؟
افرادی که بیشتر در تماس با ویروس کرونا هستند احتمال ابتلای آنها بیشتر از سایرین است و تاکنون حدود ۳۵ هزار پرستار در سطح کشور مبتلا به کرونا ویروس شده‌اند و بیش از ۶۵ مدافع شهید سلامت که جزو کادر پرستار بودند داشته‌ایم که پرستاران مبتلا هم حدود دو هفته بعد از ابتلا باید سر کار برگردند و برخی با وجود نداشتن بهبودی کامل مشغول کار می‌شوند.
نظر شما