به گزارش خبرنگار ایمنا، مدیریت در حوزه حمل و نقل پایدار شهرها همواره چالشی پایان‌ناپذیر برای مدیران شهری در کشور ما بوده است؛ پراکندگی تغییرات مداوم در مؤلفه‌های اساسی حمل و نقل در کنار مسائلی همچون سیاست‌های متغیر دولت‌ها، تعدد مؤلفه‌های تأثیرگذار بر روند حمل و نقل، جایگاه اصلی حمل و نقل در روند توسعه نقش تأثیرگذار حمل و نقل در زندگی مردم باعث شده مدیریت حمل و نقل یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های مدیریت شهری لقب گرفته و همواره نیازمند توجه ویژه باشد.
در سال‌های اخیر افزایش مشکلات و چالش‌های شهری همچون مصرف زیاد انرژی، افزایش آلودگی هوا و آلودگی‌های صوتی، افزایش ترافیک و در نتیجه آن اتلاف وقت و کاهش ایمنی در حمل و نقل شهری باعث شده مفهوم حمل و نقل پایدار تبدیل به چشم انداز این بخش در اکثر کشورهای دنیا شود.
بعضی کارشناسان حمل و نقل شهری بر این باور هستند که دستیابی به یک سیستم حمل و نقل پایدار در گرو بکارگیری ترکیبی از سیاست‌ها و راهبردهایی است که استفاده از خودرو را داخل شهر محدود کرده و گسترش شیوه‌های پایدار حمل و نقل هم چون پیاده روی، دوچرخه سواری و حمل و نقل عمومی را در محور توجه قرار دهد؛ آنچه مسلم است برای رفع مشکلات حمل و نقل در شهرها مدیران و برنامه ریزان این حوزه باید جلوتر از زمان حرکت کنند.
محمدرضا رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه یزد در این باره به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: فقدان برنامه‌ریزی راهبردی برای سامانه‌های حمل و نقل شهری علاوه بر اینکه موجب تکرار سرمایه گذاری‌های مشترک در زیرساخت‌های جامعه می‌شود، باعث ناهماهنگی و ناسازگاری این سامانه‌ها با یکدیگر شده است.
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه امروزه یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی کلانشهرهای ایران مسئله ساماندهی حمل و نقل درون شهری است، تصریح می‌کند: از مهمترین دغدغه‌های مدیریت کلان‌شهری در شهر مشهد مدیریت حمل و نقل است در همین ارتباط زمینه ایجاد و توسعه حمل و نقل پایدار در این شهر می‌تواند باعث مؤثرترین ابزار هدایت توسعه شهر، شکل‌دهی به محیط و ارتقای کیفیت زندگی شهری شود.
وی می‌افزاید: بروز یا تشدید برخی اثرات منفی و زیانبار حمل و نقل به عنوان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های کشور در سالیان اخیر، مورد توجه اکثر کارشناسان و برنامه‌ریزان قرار گرفته است، به عنوان نمونه، تراکم فراوان وسایل نقلیه در معابر شهری و مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، معضل نزدیک شدن به آستانه اتمام این منابع غیر جایگزین و انتشار آلاینده‌های مخرب محیط زیست ناشی از آنها را تداعی می‌کند.
رضایی ادامه می‌دهد: آمارها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۵ مصرف انرژی در بخش حمل و نقل و انتشار گازهای گلخانه‌ای نسبت به سال ۲۰۰۰ تا دو برابر افزایش یابد.
وی با بیان اینکه به طور میانگین سالانه حدود ۵۰۰ هزار نفر در کشورهای در حال توسعه دچار مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا ناشی از حمل و نقل می‌شوند، اظهار می‌کند: در برنامه‌ریزی از دیدگاه توسعه پایدار برای شهر، ناگزیر باید سامانه حمل و نقل به گونه‌ای طراحی شود که با ملاک‌های توسعه پایدار هماهنگ باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد تصریح می‌کند: بکارگیری سامانه‌های مدرن و روش‌های جدید حمل و نقل شهری در شهرهایی که ترافیک و آلودگی شدیدی دارند، دارای جایگاهی ویژه و بااهمیت است، بنابراین می‌توان گفت یکی از مهمترین موضوعات مورد نظر در زمینه توسعه پایدار، اتخاذ راهبرد حمل و نقل پایدار است.
وی با تاکید بر اینکه برنامه‌ریزی حمل و نقل پایدار شهری، حوزه مطالعاتی میان رشته‌ای و تقریباً حرفه تخصصی جدیدی است که بنیان‌های نافذ تئوریک، ابزار روش شناسانه و حوضه وسیعی از تداخل فعالیت بخش‌های دولتی و خصوصی را کسب کرده است، می‌گوید: از سویی دیگر اهمیت کاربردی بالای حمل و نقل و تأثیرگذاری آن بر بسیاری از حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، توسعه راهبردی، سیاست گذاری و محیط زیست باعث شده در تمام دنیا، مدیران تلاش کنند حمل و نقل را در قالب مدیریت جامع حمل و نقل سازماندهی کرده و با استفاده از جدیدترین روش‌های طراحی و برنامه‌ریزی و با در اختیار گرفتن تمام ابزارهای ممکن و فراهم آوردن زمینه همکاری بین متخصصان رشته‌های مختلف، راه را برای رسیدن به یک راه حل پایدار و متعادل در زمینه مسائل حمل و نقل شهری هموار کنند.
رضایی ادامه می‌دهد: در کشور ما ساماندهی حمل و نقل یکی از مهمترین دغدغه‌های مدیریت کلان شهری است؛ بدون هیچ گونه اغراقی از ابتدای ورود وسایل نقلیه موتوری به ایران در دوره قاجار و ایجاد توسعه در شهرها، تاکنون مدیریت حمل و نقل در شهرهای ما به دلایل زیادی همچون وارداتی بودن ابزارها و نبود فرهنگ استفاده، ورود مداوم فن آوری های جدید، تغییر عادت‌ها و مطالبات اجتماعی و فرهنگی مردم با چالش‌های بسیاری روبرو بوده است.
وی تاکید می‌کند: در طول این سال‌ها مدیران و برنامه‌ریزان مدیریت شهری تلاش کرده‌اند با بکارگیری متخصصان در بسیاری از زمینه‌های مرتبط با حمل و نقل، نگاهی همه جانبه به مسائل حمل و نقل داشته باشند و با ارائه طرح‌های جامع و برنامه‌های دراز مدت مشکلات را حل کنند همچنین با در نظر گرفتن پایداری در حمل و نقل، ملاک‌ها و شاخص‌های آن در جهت مدیریت بهتر تلاش کنند.
راهبرد حمل و نقل پایدار، دستورالعملی چند بعدی، یکپارچه، پویا و پیوسته
این دانش آموخته دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس تهران با بیان اینکه حمل و نقل پایدار مجموعه‌ای از سیاست‌ها و دستورالعمل‌های یکپارچه، پویا، پیوسته و دربردارنده اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که توزیع عادلانه و استفاده مؤثر از منابع جهت رفع نیازهای حمل و نقل جامعه و نسل‌های آتی را همراه دارد، می‌افزاید: مؤسسه حمل و نقل کانادا هدف از ایجاد سامانه حمل و نقل پایدار را کسب اطمینان از در نظر گرفتن عوامل زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در تصمیم گیری‌های مرتبط با فعالیت‌های حمل و نقل ذکر کرده است.
وی تاکید می‌کند: راهبرد حمل و نقل پایدار، دستورالعملی چند بعدی، یکپارچه، پویا و پیوسته است که تضمین کننده توزیع عادلانه امکانات و احتیاجات در زمان‌ها و مکان‌های مختلف با در نظرگیری عوامل متغیر و مؤثر در شبکه شهری است.
رضایی می‌گوید: مدیریت راهبردی حمل و نقل پایدار شهری، برنامه‌ای هماهنگ، جامع و پیوسته است که استعداد ممتاز سازمان را با محیط پیوند می‌دهد و منظور از آن، تحقق اهداف سازمان در چارچوب اجرای صحیح مدیریت است. مدیریت راهبردی در برگیرنده سه مرحله اصلی شامل تدوین راهبردها، اجرای راهبردها و ارزیابی نتیجه راهبردهاست.
وی با بیان اینکه مدیریت در حوزه حمل و نقل پایدار شهرها همواره چالشی پایان‌ناپذیر برای مدیران شهری در کشور بوده است، اظهار می‌کند: آشفتگی و تغییرات پرشتاب و مداوم در مؤلفه‌های اساسی حمل و نقل در کنار مسائلی مانند سیاست‌های متغیر دولت‌ها، تعدد مؤلفه‌های تأثیرگذار بر روند حمل و نقل، جایگاه اساسی حمل و نقل در روند توسعه، نقش تأثیرگذار حمل و نقل در زندگی مردم باعث شده مدیریت حمل و نقل یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های مدیریت لقب گیرد و همواره نیازمند توجه و عنایت ویژه باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد تصریح می‌کند: آنچه مسلم است برای حل مشکلات حمل و نقل در شهرها، مدیران و برنامه‌ریزان این حوزه باید جلوتر از زمان حال حرکت کنند، زیرا در این حوزه سرشار از بی‌ثباتی و آکنده از نبود قطعیت‌ها، تنها رویکرد و سیاستی که احتمال موفقیت و کام‌روایی دارد تلاش برای شناخت آینده و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن است.
وی تاکید می‌کند: پایداری در یک دیدگاه جامع از سه بخش اقتصاد، اجتماع و محیط زیست تشکیل شده و بر این اساس دستیابی به پایداری در حمل و نقل به معنای ایجاد تعادل بین سه بخش است؛ به عبارتی حمل و نقل پایدار سامانه‌ای در دسترس، امن، دوستدار محیط زیست و قابل استطاعت است که در این مورد شهرهایی چون سنگاپور، سئول، کوریتیبا، منهتن و ردیچ تجربیات ارزنده‌ای دارند.
توجه به ادبیات جهانی برای دستیابی به حمل و نقل پایدار
رضایی با بیان اینکه بررسی سیر تحول تدریجی تفکرات برنامه‌ریزی حمل و نقل در مقیاس جهانی نشان دهنده تغییر رویکرد کشورها از تاکید بر احداث شبکه بزرگراهی به سمت تمرکز بر حمل و نقل عمومی، مدیریت تقاضای سفر، مدیریت سامانه‌ای و مدیریت ترافیکی است، می‌افزاید: این فرآیند در کشور ما متناسب با فرآیند جهانی دنبال نشده و شاهد وجود ضعف جدی در زمینه برنامه‌ریزی حمل و نقل در کشور هستیم، هر چند در سال‌های اخیر اقدامات مثبتی شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: راهکارهای دستیابی به حمل و نقل شهری پایدار با توجه به ادبیات جهانی شامل تغییر دیدگاه مردم و مدیران در ارتباط با مفهوم و کارکرد پایدار در حمل و نقل و همچنین تغییر در ساختار شهری و کاربری اراضی با افزایش تراکم و اختلاط کاربری‌ها، ترویج پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، گسترش حمل و نقل عمومی، ارتقای سطح فرهنگ ترافیک و ترویج فرهنگ کمتر استفاده کردن از اتومبیل شخصی، مدیریت تقاضای سفر است.
عضو هیئت علمی دانشگاه یزد با بیان اینکه ایجاد حمل و نقل پایدار می‌تواند مؤثرترین ابزار هدایت توسعه شهر و ارتقای کیفیت زندگی شهری شود، اظهار می‌کند: زیرساخت‌های بخش حمل و نقل به طور محسوسی با ضعف‌هایی مواجه است که در صورت برنامه‌ریزی صحیح می‌توان از شدت ضعف‌ها و تهدیدها کاسته، نقاط قوت را تثبیت کرده و از فرصت‌های موجود بیشترین بهره برداری را کرد.
وی معتقد است: راهبرد نهایی توسعه حمل و نقل پایدار شهری یک راهبرد تهاجمی بر پایه تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصت‌های موجود تعیین شد و بهترین راهبرد، استفاده صحیح و بهینه از بودجه تخصیصی در خصوص توسعه سامانه‌های حمل و نقل و استفاده از سایر روش‌های تأمین مالی مثل جلب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انتخاب شد.
نظر شما