به گزارش خبرنگار ایمنا، برخی شهرها دارای سیستم‌های تاب آوری پیچیده‌ای هستند که هرکدام از آنها شامل زیرشاخه‌هایی است که در مواقع بحران می‌تواند شهر را بسیار سریع به حالت عادی بازگرداند حال برای بررسی این موضوع باید شناخت درستی نسبت به تاب آوری شهر به دست آورد. تاب آوری شهری را می‌توان شالوده پایدارسازی مطرح کرد و توجه به مزایای شهری در راستای تقویت سیستم‌های شهری پایدار، عاملی حیاتی در دستیابی به آینده مطلوب شهر عنوان کرد.
تحکیم کنندگی توسعه پایدار به کمک تاب آوری
«یاسر قلی پور» دانشجوی دکترا برنامه ریزی شهری با بیان اینکه موضوع تاب آوری شهری نوعی جهش شهرها از شرایط بحران به شرایط عادی است، می‌گوید: امروزه شهرها با بحران‌های طبیعی و مشکلات اقتصادی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند تا بتوانند شهر و محیط زندگی خود را به شرایط ایده آل برای زندگی پس از بحران برسانند، حال کارآیی مفهوم تاب آوری شهری زمانی معنا می‌یابد که مشکلات جدی به وجود می‌آید و شهر در موقعیت بحران قرار می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: تاب آوری در معنای لاتین یعنی جهش به عقب، در واقع می‌توان گفت شهروندان و ساکنان شهری در جایگاهی که بعد از بحران قرار گرفته‌اند در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… باید به کمک تاب‌آوری شهر بشتابند تا با انجام بعضی اقدامات و تمهیدات مدیریتی خسارت‌های وارده را جبران کرده و به جایگاه پیشین و شرایط عادی شهر باز گردد.
این کارشناس برنامه ریزی شهری با اشاره به تأثیرات افزایش تاب آوری در روند پایدارسازی شهر می‌گوید: موضوع تاب آور کردن شهر در شرایط بحران را راحت تر می‌توان به اثبات عمل رساند، اما نمی‌توان به همین آسانی گفت شهر در راستای پایدارسازی به توسعه رسیده است.
وی تصریح می‌کند: شهرها را می‌توان با برنامه‌ریزی و مدیریت درست به صورت یکپارچه در مدت زمان کوتاهی به تاب آوری رساند، اما در معنای کلی‌تر تاب آوری به عنوان یکی از پایه‌های پایدارسازی شهری و زیر شاخه‌های مهم آن مطرح است.
قلی پور می‌افزاید: با در نظر گرفتن تمامی این شرایط می‌توان گفت وقتی یک شهر را به تاب آوری برسانیم مشکلات کمتری می‌تواند در آن شهر و به خصوص در حوزه اقتصاد آن تأثیر بگذارد.
در شرایط بحران تاب آوری به کمک اقتصاد می‌آید
وی می‌افزاید: تاب آوری هنگامی که بخواهد اقتصاد شهری را احیا کند و شرایط شهر یا مکانی که افراد در آن زندگی می‌کنند را به حالت عادی و مطلوب گذشته بازگرداند به طور حتم در پایدارسازی شهری نیز تأثیر خواهد گذاشت؛ برای مثال در زمان جنگ یا زمان‌هایی که بیماری‌های واگیرداری چون ویروس کرونا دامنگیر شهر و اجتماع شده است قطعاً به زیر ساخت‌های اقتصادی یک شهر آسیب خواهد زد پس برای بازگشت به شرایط عادی باید تاب آوری را به لحاظ اقتصادی پایدارتر کرده تا جهشی به پیش از بحران داشته باشد.
این کارشناس برنامه ریزی شهری معتقد است: «توجه به بعضی از زیرساخت‌های شهری در راستای تقویت پایه‌ها و سیستم‌های اقتصاد پایدار هدف مهمی را در بر دارد، مانند ایجاد تنوع اقتصادی شهرهای مختلف که در این راستا باید به توانایی شهرها در توسعه اقتصادی توجه کرد و در بحث تاب آوری نیز باید نوع توانایی و استعداد شهر را در جهت رونق همان توانایی‌ها مشخص کرد تا زیرساخت‌های اجرایی را برای توسعه اقتصاد شهر فراهم کند.»
وی تصریح می‌کند: مثلاً یک شهر گردشگری را مورد بررسی قرار می‌دهیم و برای بازنگری و تاب آور شدن اقتصاد آن از سیستم راه‌های حمل و نقل پرسرعت، مکان‌ها و اسکان مسافری، ترمیم و بازسازی و هوشمند سازی هتل‌ها، تعمیر تأسیسات شهری رونق و زنده کردن چند برابری صنایع دستی و گردشگری تا جایی که امکان دارد توانایی تاب آوری را در اقتصاد این شهر گردشگر نشان می‌دهد.
قلی پور با اشاره به موضوعات دیگر تاب آوری اقتصادی یک شهر گردشگری می‌گوید: از بعد دیگر باید نگاهی تبلیغاتی و بازاریابی به سمت اینگونه شهرها داشته باشیم که با توجه به ارزش‌ها و توانایی‌های شهر بتوانیم به طور کافی و به نحوی که هم برای مسافر و هم برای شهروندان تأثیر گذار باشد جذب گردشگر داشته باشیم.
وی با اشاره به گردشگر پذیر بودن شهرهای شمالی ایران می‌گوید: شهرهای شمالی ایران شهرهایی است که بیشتر اهالی آن کشاورز هستند هنگامی که سیل به مزارع و مراتع آنها آسیب می‌زند و بحرانی ایجاد می‌شود باید در کوتاه‌ترین زمان اقداماتی بشود که این بحران از ایجاد خسارت بیشتر جلوگیری کند و مانع از خرابی و تلفات محصولات کشاورزی و باغ‌ها شود و با توجه به همان توانایی‌های شهر اقتصادی که دچار مشکل شده را با کمک اعمال تاب آور به شرایط مطلوب پیش از سیل بازگردانده شود.
دانشجوی دکترا برنامه ریزی شهری معتقد است: «تاب آوری اقتصادی در شهر تنها زمانی می‌تواند کارساز باشد که شهروندان و مدیران شهری با ابعاد مختلف شهر خود و استعداد و توانایی‌های آن آشنا باشند تا بتوانند در مواقع سختی و بحران با کمترین امکانات و تنها به راه انداختن چرخه‌های اقتصادی شهری، خود شهر و اقتصاد آن را به حالت گذشته بازگردانند.
وی می‌افزاید: شاخصه دیگر تاب آوری اقتصادی مانند از بین بردن موانع برای رفع مشکلات به وجود آمده در موقعیت‌های اضطرار درصد مالکیت خانه‌های مسکونی است یا خانواده‌هایی که خانه‌هایشان آسیب دیده است و شهر تاب‌آور باید به گونه‌ای باشد تا در این مواقع از بعد اقتصادی مشکلی ایجاد نشود البته در اینجا و برای مقابله با این موانع هم یک سیستم مدیریت شهری یک پارچه را می‌طلبد و هم همکاری همه جانبه و منظم شهروندان در شرایط بحرانی همچنین در شرایط نابسامان، رویکرد تاب‌آوری شهری تنها رساندن شهر به شرایط مطلوب نیست بلکه در نظر گرفتن سرانه درآمد خانواده‌ها، اجاره خانه‌ها، نوع خرید و فروش در هر شهر و … نیز می‌پردازد.
قلی پور اظهار می‌کند: برای مثال شخصی به عنوان فرصت مطالعاتی به ژاپن سفر می‌کند و پس از مدتی محل خانه آن شخص در اثر زلزله از بین می‌رود، اما با وجود شهروند نبودن و نداشتن مزایای شهروندی در این کشور بیمه تمام خسارات وارده به شخص را پرداخت می‌کند. این نوع سیستم شهری از لحاظ اقتصادی تاب آور شده، یعنی به شهروند و حتی شهرنشینان خارجی خود این امتیاز را می‌دهد که پس از وقوع هر حادثه یا مشکلی با دریافت بیمه بتواند شرایط خود را ریکاوری و ساختمان‌های خود را بازسازی کند تا هم به رشد دوباره شهر و هم پیشرفت شهروندان کمک شود و هر دو به همان شرایط و زندگی عادی و مطلوب پیش از حادثه باز گردند.
رشد تاب آوری هر شهر با مشارکت‌های یکپارچه شهری
وی می‌افزاید: یکی دیگر از پایه‌های تاب آوری شهری و پیشرفت آن در توسعه پایدار شهر، یکپارچه سازی و آماده سازی سیستم مشارکتی شهر با شهروندان است و تا این سیستم مشارکتی همه جانبه تعیین و تشکیل نشود تمام کلید واژه‌های تاب آوری شهری کاملاً بی نتیجه و صرفاً در راستای سخنوری خواهد بود.
این کارشناس ادامه می‌دهد: امکان ندارد که مشارکت شهری قطع شود یا به هیچ سیستم مشارکتی آشنایی نداشته باشید و اعلام کنید که در یک شهر تاب آور زندگی می‌کنید.
وی خاطرنشان می‌کند: اینکه چگونه می‌توانیم مردم را در مشارکت جمعی و شهری شرکت دهیم به عملکرد مدیریت شهری و ارتقای فرهنگ و سواد شهروندان در این زمینه وابسته است تا با مدیریت و برنامه ریزی دقیق، شهروندان را به آن سطح از دستیابی به این نوع مشارکت‌ها برسانیم تا در تاب آوری شهری و رشد آن سهیم باشند.
قلی‌پور می‌گوید: این نوع سواد آموزی و فرهنگ سازی شهروندان را می‌توان در مدارس به دانش آموزان آموزش داد و همچنین توسط مسئولان مربوطه در این زمینه به شهروندان میانسال اطلاع رسانی کرد البته تنها فقط آموزش استاندارد و کامل مطرح نیست بلکه مدیریت شهری با برنامه ریزی‌های بموقع و جامع می‌تواند پایه‌های تاب آوری شهری به خصوص تاب آوری اقتصادی را رونق و افزایش دهد.
رشد تاب آوری همزمان با آموزش و اطلاع رسانی
وی در باره نحوه عملکرد آموزش‌ها می‌گوید: در این آموزش‌ها باید مشارکت‌های مردمی، عدالت اجتماعی، سرمایه‌های اجتماعی، بهداشت و خدمات را در نظر بگیریم تا در ادامه این آموزش‌ها یک سیستم اطلاع رسانی سریع و هوشمند داشته باشیم که در مواقع بحران راحت و سریع بتوانیم تمام شهروندان را از وقوع هر نوع بحران مطلع سازیم.
این دانشجوی دکترا برای مثال در سیستم‌های اطلاع رسانی مواقع بحرانی، ژاپن بر روی کنتورهای برق خود به تمامی زبان‌های زنده دنیا و قابل فهم دستور العمل های موارد اضطراری درشرایط بحران و راهکار استفاده از آن کنتوریا آن جعبه هوشمندی که در حال استفاده است ثبت کرده اند تا همه با هر زبانی در شرایط بحران بهره مند شوند.
تاب آوری اهرمی از اهرم‌های توسعه پایدار
قلی پور تاکید می‌کند: هنگامی که از توسعه پایدار صحبت می‌کنید نمی‌توانید آن را با تاب آوری شهری یکسان بدانید بلکه توسعه پایدار در بازه زمانی زیادی محقق می‌شود چراکه باید طی سالیان طولانی یک شهر یا محیط اجتماعی را به طور پایدار و مداوم به آن دست پیدا کند.
وی با بیان اینکه تاب آوری یکی از پایه‌ها و زیر شاخه‌های توسعه پایدار است، اظهار می‌کند: حال با بررسی‌های علمی مشخص شده که توسعه پایدار بسیار وسیع‌تر از تاب آوری است زیرا نه تنها فقط بحران بلکه تمام ابعاد شهری را در بردارد برای مثال از لحاظ کاربری ساختمانی و استانداردهای سازه‌های شهری و دارا بودن تمام پارامترهای شهری و ایمن بودن آنها در زمان‌های بحران می‌توانیم بگوییم شهری با معماری و ساختمان سازی‌های تاب آور داریم، اما عملاً نمی‌توان این اصطلاح را به کاربرد که شهر دارای توسعه پایدار فیزیکی است.
وی تصریح می‌کند: برای مثال یک شهر، ساختمان‌های پرکاربرد و استانداردی دارد، اما رشد و توسعه آن درست و کامل نیست یا سازه‌ها در اراضی کشاورزی و زمین‌های زراعی ساخته شده است که این خود نوعی مانع در برابر توسعه شهر در رسیدن به پایداری است، این شهر به لحاظ تاب آوری و ایمن سازی ساختمان‌ها به خوبی اقدام کرده است، اما از نظر توسعه پایدار نمی‌توان گفت رشد شهری و توسعه پایدار بوده است، زیرا برخلاف شعار توسعه پایدار وضعیت و توانایی زندگی نسل آینده را با اشغال مراتع کشاورزی برای ساختمان سازی کاهش داده است در این وضعیت می‌توانیم بگوییم شهر تاب آور است، اما از نظر پایداری هنوز به توسعه نرسیده در اینجا تفاوت توسعه پایدار و تاب آوری شهری را می‌توان دریافت و گفت که پایداری شهری بسیار وسیع‌تر و جامع تراز تاب آوری شهر است.
تاب آوری در حوزه حمل و نقل
قلی‌پور ادامه می‌دهد: همه روزه حمل و نقل‌های عمومی با مشکلات ترافیکی و شهری مانند خرابی خیابان‌ها، آب‌گرفتگی معابر، مناسب نبودن راه‌ها برای تردد و ایجاد ترافیک سنگین رو به رو می‌شود که ممکن است در مواقعی خطر و شرایط اضطراری ایجاد کند و به راحتی جان انسان‌ها و مهم‌ترین پایه‌های تاب آوری شهری که همان سرمایه‌های انسانی است را به خطر بیندازد، اما اگر تاب آوری را در جهت ترمیم و تصحیح این نوع مشکلات در شبکه ارتباطات شهری به کار بگیریم و تردد شهری و راه‌های کمک رسانی با وسایل نقلیه را ساماندهی کنیم می‌توانیم بگوییم شهر به لحاظ حمل و نقل نیز در مواقع بحران تاب آور شده است.
وی با بیان اینکه در تاب آوری نمی‌توان مردم را از یکدیگر تفکیک کرد، می‌گوید: در این زمینه تمامی شهروندان مورد بررسی قرار می‌گیرند و اگر اینگونه نباشد همان عدالت اجتماعی که یکی از شرایط توسعه پایدار است زیر سوال می‌رود همچنین جان انسان‌ها در تاب آوری از مهم‌ترین ارکان است چرا که در بحران‌ها بتوان جان و مال همه مردم را نجات داد و به شرایط عادی باز گرداند.
وی خاطر نشان می‌کند: باید این نکته را نیز در نظر گرفت که هرچند زیر ساخت‌های شهری ایران برای پیشرفت چشمگیر تاب آوری اقتصادی و …کامل و جامع نیست، اما با آموزش‌های جامع، اطلاع رسانی و با کمک مدیریت سازماندهی شده شهری و مشارکت‌های مردمی می‌توان این زیرساخت‌ها را فراهم کرد تا با گذر زمان به شهرهای مفید و تاب آور تبدیل شود.
نظر شما