به گزارش خبرنگار ایمنا، چندی پیش خبری با این تیتر منتشر شد: "زنجان کلانشهر شد! " آیا به معنا بود که شهری دیگر به جمع کلان‌شهرهای کشور افزوده شده است؟ زنجانی‌ها از طرفداران پر و پا قرص کلانشهر شدن این شهر هستند؛ آخر آن‌ها هم می‌خواهند از مزایای اقتصادی و اداری کلان‌شهری برخوردار شوند، اما گویا تا رسیدن به این هدف راه طولانی در پیش است، زیرا آنچه تا حالا اتفاق افتاده، پیوستن زنجان به مجمع کلان‌شهرهای کشور است؛ رویدادی که به قول شهردار زنجان چیزی نبود که به دست شهردار یا دیگر مسئولان رقم خورده باشد، بلکه ناشی از افزایش جمعیت این شهر تا مرز ۵۰۰ هزار نفر است.
ارتقای دانش مدیریت شهری
حبیب‌الله یگانه، شهردار زنجان با اشاره به موافقت هیئت وزیران دولت تدبیر و امید مبنی بر عضویت شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفر در مجمع کلان‌شهرهای کشور، این اقدام را گامی در راستای ارتقای دانش مدیران شهری و بهبود ارائه خدمات شهری می‌داند.
او می‌گوید: مجمع کلان‌شهرهای ایران در راستای پیشبرد اهداف و تقویت مدیریت شهری تشکیل شده و عضویت شهرداری زنجان در این مجمع می‌تواند به ارتقای کیفیت خدمات رسانی به شهروندان زنجانی منجر شود.
شهردار زنجان شهروندان را مالکان اصلی شهر می‌داند و با اشاره به اهمیت چابک سازی مجموعه مدیریت شهری و افزایش سطح رضایت شهروندان از اقدامات شهرداری، خاطرنشان می‌کند: شهروندان باید شهرداری را در ارائه خدماتی با هدف ارتقای سطح زندگی شهری یاری کنند.
یگانه، حفظ سلامت شهروندان و حفاظت از محیط زیست شهری را از مهم‌ترین نیازهای توسعه پایدار شهری عنوان می‌کند و می‌گوید: با ارتقای کیفیت خدمات، می‌توانیم شهری شاداب و سالم داشته باشیم.
اما به راستی مزایای کلانشهر شدن چیست؟ اگر زنجان کلانشهر شود چه تغییری در مدیریت آن رخ می‌دهد و آیا اساساً عضویت این شهر در مجمع کلان‌شهرهای کشور، مقدمه‌ای برای کلانشهر شدن آن است؟
او با بیان اینکه بر اساس مصوبه شورای عالی معماری شهرسازی و اعلام مرکز آمار ایران، زنجان به آستانه جمعیتی ۵۰۰ هزار نفر رسیده است، تاکید می‌کند: تبادل تجربیات با شهرداری‌های موفق در مدیریت شهری و افزایش توان علمی و تخصصی در اجرای پروژه‌های عمرانی، خدماتی، فرهنگی و ترافیکی از اهداف عالیه شهرداری زنجان از پیوستن به این مجمع است.
شهردار زنجان با رد این ادعا که عضویت در مجمع کلان‌شهرهای کشور به افزایش اخذ عوارض شهری منجر می‌شود، تصریح می‌کند: این دو موضوع ارتباطی به یکدیگر ندارد.
یگانه در توضیح اینکه در شهر زنجان ایجاد مترو و مونوریل توجیه اقتصادی ندارد می‌گوید: هدف ما از پیوستن به مجمع کلانشهرها تنها استفاده از تجربیات، توان فنی و تخصصی شهرداری‌های موفق و ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات شهری به شهروندان است.
او کارکرد کمیسیون‌های تخصصی مجمع کلان‌شهرهای کشور مانند کمیسیون‌های برنامه‌ریزی، حقوقی، خدمات شهری، سرمایه‌گذاری و مشارکت شهرسازی و معماری، فرهنگی در پیگیری حقوق شهرداری‌ها را موفق ارزیابی می‌کند و پیوستن زنجان به این مجمع‌ها را بی ارتباط با کلانشهر شدن آن می‌داند.
شهردار زنجان افزایش جمعیت شهر زنجان به بیش از ۵۰۰ هزار نفر را یک پتانسیل برای توسعه این شهر می‌داند و با اشاره به عضویت ۱۸ شهرداری در مجمع کلان‌شهرهای کشور، تصریح می‌کند: حضور در مجمع کلانشهرها در حوزه مطالعاتی و همچنین از منظر کارایی پیگیری مطالبات شهرداری‌ها از قوای سه گانه مفید خواهد بود.
کلان‌شهری زنجان زیر ذره‌بین تئوری‌های علمی
اما روی دیگر سکه کلان‌شهری نقدها و تحلیل‌هایی است که اساتید علم شهرسازی در خصوص آن مطرح می‌کنند. مهران فرامرزی، عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه زنجان با بیان اینکه تعیین شاخص جمعیتی به عنوان تنها شاخص تبدیل شهرها به کلانشهر، منتقدان بسیار دارد، می‌گوید: در گذشته حد نصاب جمعیت کلان‌شهری یک میلیون نفر بود که در دهه ۸۰ این شاخص به ۵۰۰ هزار نفر تقلیل پیدا کرد، از این رو شهرهایی مانند اهواز و رشت نیز جزو کلانشهرها محسوب شدند.
او بهره‌مندی از بودجه‌های دولتی و استفاده از برخی بندهای برنامه‌های پنج ساله توسعه و همچنین اخذ مقادیر بیشتری از ردیف درآمدی مالیات بر ارزش افزوده را از اهداف شهرداران برای تلاش در جهت کلانشهر شدن می‌داند و تصریح می‌کند: کلان‌شهری نباید ملاک برخورداری از بودجه و امکانات دولتی بیشتر باشد، باید ملاک اصلی تخصیص بودجه و امکانات دولتی، ارائه طرح‌های آمایش سرزمینی و ایجاد زیرساخت‌های توسعه شهری باشد.
از نظر این استاد شهرسازی دانشگاه زنجان منابع دولتی باید متناسب با پتانسیل‌های هر فضایی هر شهر اختصاص یابد، چنانچه ممکن است یک شهر کوچک دارای پتانسیل‌های فراوان باشد، اما تخصیص نیافتن بودجه‌های دولتی سبب مهاجرت سکنه آن شود و در مقابل برخی کلانشهرها هزینه‌های زیادی برای دولت‌ها دارند و همواره بودجه‌های کلان را می‌بلعند بدون آنکه خروجی مثبتی داشته باشند.
فرامرزی بر این باور است که تعلق عنوان کلان‌شهری الزاماً نشان دهنده توسعه یافتگی نیست و اختصاص این پیشوند به برخی شهرها به معنای انباشت و تراکم جمعیت و سرمایه است.
آیا با کلانشهر شدن مشکلات شهروندان کاهش می‌یابد؟
البته او خاطرنشان می‌کند: در دنیا شاخص کلانشهرها علاوه بر جمعیت، وجود زیرساخت‌های هوشمند، سرانه کاربری‌ها از جمله فضاهای آموزشی گردشگری، تفریحی، تأمین زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی، مشارکت‌های شهروندی، جایگاه سازمان‌های مردم نهاد و میزان رفاه عمومی مردم است.
استاد شهرسازی دانشگاه زنجان با بیان این که هیچ تضمینی بر رفع مشکلات شهروندان با تبدیل شهر به کلانشهر وجود ندارد، می‌افزاید: اساساً هیچ ارتباطی بین کلانشهر شدن و رفع مشکلات شهروندان وجود ندارد؛ ساکنان کلانشهرها نیز با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند.
فرامرزی مهم‌ترین دلیل و انگیزه حضور شهروندان در کلانشهرها را انباشت سرمایه و دستیابی به موقعیت اشتغال بهتر می‌داند و تصریح می‌کند: هزینه‌های مالی، آلودگی، گرانی انرژی و سرانه هزینه خانوار در کلانشهرها بسیار زیاد است.
او با بیان اینکه عضویت زنجان در مجمع کلانشهرها دلیل کلانشهر شدن این شهر نیست، می‌گوید: فارغ از مشکلات و هزینه‌های مختلف کلانشهرها، اگر کلانشهر بودن را یک برتری مکانی_فضایی تلقی کنیم، بر این اساس این مکان باید جاذب سرمایه‌گذاران، گردشگران، نخبگان علمی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی متضمن تامین رفاه عمومی شهروندان و اعتماد شهروندان به مدیریت شهری باشد، اما آیا واقعاً چنین است؟ کدام یک از کلانشهرها اینگونه است؟
نظر شما