به گزارش خبرنگار ایمنا، با توجه به اینکه الگوی پنج دهه اخیر برنامه جامع به نوعی منسوخ شده، کارشناسان و صاحب‌نظران تاکید دارند که این طرح برای ارائه خدمات مطلوب به شهروندان در ابعاد مختلف نیازمند بازنگری است.
در برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین استفاده از نظرات نخبگان، احزاب و گروه‌ها، تشکل‌های صنفی، سمن‌ها، دستگاه‌های مدیریت شهری و شهروندان مورد توجه قرار گرفته تا دیگر شاهد افزایش شکاف طبقاتی، کاهش توانایی اداره شهر، افزایش حجم ضایعات شهری، افزایش انرژی مصرفی و بروز ساختار اجتماعی نامتعادل نباشیم.
برای رویکرد نوین تهیه برنامه جامع شهر اصفهان چهار گام اصلی تحت عناوین شناخت، تحلیل، آینده نگاری و تجویز برداشته شده که دستاورد کلیدی آن، تحقق بیش از پیش اراده شهروندان و مردم‌سالاری در مدیریت شهری است.
تدوین چشم‌انداز شهر اصفهان در ساختار برنامه جامع جدید
«سید احمد حسینی‌نیا» معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در این باره می‌گوید: اصفهان نخستین شهری است که قرارداد برنامه جامع آن با رویکرد جدید منعقد شده و تدوین این برنامه به بهترین نحو ممکن، مشارکت جدی شهروندان را می‌طلبد.
وی با بیان اینکه تاکنون سه طرح جامع شهری برای اصفهان تهیه شده که آخرین طرح مربوط به اواخر دهه ۶۰ بوده است، تصریح می‌کند: برنامه جامع جدید شهر با رویکردی نوین در قالب تفاهم‌نامه همکاری بین شهرداری، شورای شهر و اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان در سال ۹۷ در دستورکار قرار گرفت.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان تاکید می‌کند: مهمترین ویژگی این طرح که آن را از طرح‌های قبلی متمایز می‌کند، همکاری تمامی دستگاه‌های مرتبط و ذی‌نفعان، با تاکید بر مشارکت حداکثری مردم است.
وی با اشاره به مجموعه اقدامات برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین، اظهار می‌کند: تشکیل جلسات بررسی امکان تحقق تهیه سند آمایش شهری در شورای اسلامی شهر اصفهان با حضور نمایندگان معاونت شهرسازی و معماری، انعقاد تفاهم‌نامه تهیه طرح جامع اصفهان با رویکرد مساله محور و منطبق بر اسناد فرادست، آمایش شهری و مبتنی بر مشارکت ذی‌نفعان، تشکیل جلسات مشخص کردن روند کار و مراحل ضروری انتخاب مشاور و انعقاد قرارداد در استانداری از جمله این اقدامات به شمار می‌آید.
حسینی با تاکید بر لزوم ایجاد بستر مشارکت ذی‌نفعان از سوی مدیریت شهری، خاطرنشان می‌کند: تهیه اسامی ذی‌نفعان و گزارش تحلیل ذی‌نفعان در فرایند تهیه برنامه جامع شهری و مطالعه و اظهار نظر در خصوص شیوه‌نامه مشارکت ذی‌نفعان در فرایندهای تصمیم‌گیری مطالعه و معرفی روش تعیین قلمروهای تصمیم‌گیری (عرصه‌های سیاست‌گذاری) و بکارگیری آن در شهر اصفهان در این راستا انجام شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان اینکه به منظور تدوین چشم‌انداز جدید شهر اصفهان در ساختار برنامه جامع جدید با معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع انسانی مذاکره شده است، ادامه می‌دهد: تدوین تکنیک‌های مشارکت ذی‌نفعان (شهروندان) در تهیه طرح‌های شهری از دیگر اقدامات به شمار می‌رود.
وی از تدوین مدل‌های تحلیل ذی‌نفعان در تهیه طرح‌های شهری خبر می‌دهد و می‌گوید: فرآیند و گام‌های مدیریت، ذی‌نفعان و روش‌های شناسایی، مدل‌های طبقه‌بندی، مؤلفه‌ها و معیارهای طبقه‌بندی و جمع‌بندی معیارهای طبقه بندی آنها از جمله این موارد است.
حسینی‌نیا با اشاره به حضور در جلسه هماهنگی تهیه برنامه جامع شهر اصفهان در وزارت راه و شهرسازی استان، اظهار می‌کند: در این راستا هماهنگی جهت برگزاری همایش اعلان عمومی برنامه جامع شهر اصفهان از طریق تهیه متن میثاق‌نامه مراسم اعلان عمومی آغاز فرآیند تهیه طرح، مشارکت در تهیه ویژه‌نامه و پیگیری تأمین هزینه‌های مراسم اعلان عمومی شروع فرآیند تهیه طرح جامع شهر اصفهان انجام شد.
وی با بیان اینکه مسائل و اهداف کلیدی توسعه شهری اصفهان در فرایند تهیه برنامه جامع شهر شناسایی و پیشنهادها از تمامی معاونت‌ها، مناطق و سازمان‌های تابع شهرداری در یافت شده است، می‌گوید: ۲۲ جلسه شورای راهبری با ۱۷ عضو و ۳۵ جلسه موضوعی (کانونی) با موضوعات کشاورزی، آب، هوا، بهداشت و سلامت، حمل‌ونقل، فناوری اطلاعات، انرژی، آب و فاضلاب، انسان‌شناسی شهری، جمعیت شهری، مسائل اجتماعی، شهروندی، کیفیت محیط شهری، الگوی توسعه شهر، ضوابط و رویه‌های شهرسازی، سیما و منظر شهری، نقش و جایگاه منطقه‌ای اصفهان، فضای کسب‌وکار، گردشگری، فقر شهری، مالیه شهری، صنعت، بازرگانی، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد مسکن، اقتصاد دانش‌بنیان در راستای برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین برگزار شده است.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان خاطرنشان می‌کند: برگزاری ۲۸ جلسه مردمی با اقشار مختلف از جمله زنان، سالمندان، جوانان، مهاجران، کارگران، نظامیان، کشاورزان، مهندسان، کارمندان، وکلا، کسبه، هنرمندان، حوزویان و دانشگاهیان، اصحاب رسانه، معلمان، تجار و کارآفرینان، برگزاری ۳۰ جلسه در قالب کارگروه‌های مختلف مشارکت، مطالعات و پژوهش، مستندسازی و روش‌شناسی، برگزاری هشت جلسه کمیسیون‌های محیط زیست و سلامت، کالبدی و کاربری زمین، فرهنگی‌اجتماعی، زیرساخت، حکمروایی شهری و اقتصاد شهری و پنج جلسه کمیته اجرایی برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین انجام شده است.
وی با بیان اینکه جلسات مجازی در قالب «یک شهر، گفت و گو» برگزار شده است، می‌افزاید: از دیگر اقدامات انجام شده برای تهیه برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین شامل برگزاری برنامه‌های مربوط به هفته فرهنگی، برگزاری جلسه جهان‌نما، برپایی جلسات محلی (محلات شهر اصفهان) برنامه جامع شهر اصفهان و سلسله نشست‌ها و جلسات آینده پژوهی برنامه جامع شهر اصفهان بوده است.
حسینی‌نیا ادامه می‌دهد: تدوین شیوه‌نامه برگزاری جلسات کانونی و موضوعی، تهیه فیلم‌های آموزشی، تدوین پروپوزال فیلم مستند برنامه، تشکیل جلسات فرایند ارزیابی کیفی جهت انتخاب مشاور در اداره کل راه و شهرسازی استان در مرحله دوم برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین و برگزاری جلسات اصلاح گزارش‌های مرحله تشخیص با اساتید و متخصصان مربوطه از دیگر اقدامات انجام شده در راستای تدوین برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین بوده است.
اصفهان پایلوت ملی تغییر رویکرد برنامه‌های جامع
«احسان مالکی‌پور» نماینده مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در کمیته اجرایی برنامه جامع شهری در این باره می‌گوید: از اوایل قرن بیستم برنامه‌های مدرن شروع شد و به مرور تکامل پیدا کرد، اما سیستم برنامه‌ریزی کشور ما که مبتنی بر طرح‌های جامع است، حدود نیم قرن از آنچه دنیا به خصوص کشورهای پیشرفته از تحولات برنامه‌ریزی تجربه کرده‌اند، عقب مانده است.
وی تصریح می‌کند: از جمله این تحولات که جزو ویژگی‌های برنامه جدید شهر اصفهان محسوب می‌شود، مشارکت شهروندان و فضایی بودن برنامه است.
نماینده مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در کمیته اجرایی برنامه جامع شهری ادامه می‌دهد: از دهه ۱۹۸۰ میلادی در برنامه‌های تهیه شده سایر کشورها، مشارکت شهروندان بسیار مهم و مورد توجه بود زیرا قبل از این دوران فرض بر این بود که بشر با عقل خود می‌تواند به تمام مشکلات فائق آید، از این رو کمتر به نقش مردم توجه می‌شد.
وی می‌افزاید: بر اساس تجربیات، کشورها به این نتیجه رسیدند حضور مردم، دانش ذهنی و نظرت آنها بسیار مهم است، بنابراین تهیه برنامه‌های شهری به سمت و سوی استفاده از نظرات مردم در سطوح مختلف رفت.
مالکی‌پور با بیان اینکه از نظرات مردم می‌توان در فرایند شناسایی نیازها و مشکلات شهر و در مرحله تجویز و یا ارائه راهکارها استفاده کرد، می‌گوید: با توجه به اینکه مدیران شهری برای مردم شهر برنامه‌ریزی می‌کنند، باید نیازها و مشکلات آنها را بشنوند؛ وقتی مردم (نخبگان، بخش خصوصی و جامعه مدنی) در جریان برنامه‌ها و مسائل قرار می‌گیرند، خود حامیان برنامه خواهند بود و اگر برنامه در اجرا به خطا رود، از این روند جلوگیری کرده یا حمایت می‌کنند تا هم‌افزایی در مسیر مثبت ایجاد شود.
وی ویژگی دوم را فضایی بودن برنامه‌های جدید در برابر کالبدی بودن برنامه‌های سنتی جامعه دانسته و تصریح می‌کند: فضایی بودن، شهر را از منظر ابعاد گوناگون فضای شهری مانند اقتصاد، اجتماع، محیط زیست مورد بررسی قرار داده و راهکارهایی که ارائه می‌کند تمام این موارد را در بر می‌گیرد، این در حالی است که در طرح‌های جامع و تفصیلی قدیم راهکارها بیشتر کالبدی بود و به تراکم، ارتفاع و کاربری زمین مرتبط می‌شد.
نماینده مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در کمیته اجرایی برنامه جامع شهری با بیان اینکه ویژگی دیگر برنامه جامع شهر با رویکرد نوین این است که شهر را در منطقه پیرامون خود در نظر می‌گیرد، می‌افزاید: مشکل سو بودن یا مسئله محور بودن دیگر ویژگی این برنامه است، اینکه به مسائل واقعی شهر توجه می‌کند و برخلاف برنامه‌های قبلی که بیشتر جنبه آرمان گرایانه داشت، واقع باورانه است.
وی تاکید می‌کند: برای تحقق برنامه‌ای با این ویژگی‌ها باید بعضی از اقدامات انجام شود که در مرحله نخست برنامه که به شناسایی و تحلیل مشکلات، مطلوبیت‌ها و ظرفیت‌های شهر اختصاص داشت، فرایندهای مشارکتی طراحی شد.
مالکی‌پور اظهار می‌کند: برای شناسایی و تحلیل مشکلات چهار مسیر بررسی اسناد مرتبط، مصاحبه با شهروندان، برگزاری جلسات پیرامون موضوعاتی مانند آب، هوا، سلامت، بازرگانی، گردشگری، صنعت، حکمرانی با حضور نمایندگان سمن‌ها به عنوان جامعه مدنی و بخش عمومی و بخش خصوصی، اتاق اصناف، بازرگانی و غیره و برگزاری جلساتی در تابستان سال گذشته با اقشار مختلف شهروندان اعم از کارگر، معلم، دانشجو، جوان، زنان، نظامی، تاجر، کاسب و غیره برای شناسایی مشکلات شهر سپری شد و این مسیر چهارگانه فهرستی از مشکلات شهر را نمایان کرد که این مسائل در پنل‌های تخصصی با حضور نخبگان ریشه‌یابی و تحقیق شد.
وی با بیان اینکه پویش "یک شهر گفتگو" اردیبهشت ماه سال‌جاری در هفته فرهنگی اصفهان برگزار شد، می‌افزاید: قرار بود در ۲۰۰ محله شهر با شش هزار نفر از شهروندان تعامل برقرار کنیم که به دلیل شیوع کرونا این امکان میسر نشد، اما با استفاده از ابزار فضای مجازی در ۴۵ جلسه مجازی با ۵۵۰ نفر از شهروندان گفت و گو کردیم که خروجی این جلسات حول ۱۱ محور با ابعاد مبتنی بر اقتصاد شهر، امنیت محیط زیست، گردشگری، فرهنگ شهروندی، زیبایی شهر و مواردی از این دست تنظیم و تلاش کردیم این خروجی را از طریق نظرسنجی به کل شهر تعمیم بدهیم.
نماینده مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در کمیته اجرایی برنامه جامع شهری با تاکید بر اینکه چهار اولویت شهروندان اقتصاد شهر، محیط زیست، مدیریت کارآمد و امنیت شهر بوده است، اظهار می‌کند: مشکلات، مطلوبیت‌ها و ظرفیت‌ها گزارش تشخیص برنامه جامع را تشکیل داد که این گزارش برای شورای راهبری برنامه ارسال و نظرات دریافت شد ه و تا یک هفته آینده این گزارش تصویب نهایی شود.
وی ادامه می‌دهد: مرحله دوم برنامه به ارائه راهکارها یا تجویز باز می‌گردد که برای حل مشکلات شهر و رسیدن به مطلوبیت‌های مورد نظر شهروندان است؛ البته نخستین بخش آن چشم‌انداز است که از شهروندان دعوت می‌شود در چشم‌انداز برنامه نیز حضور داشته باشند تا در اواسط شهریور ماه این کار به سرانجام برسانیم.
مالکی‌پور با بیان اینکه بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، برنامه جامع شهر با رویکرد نوین تا پایان این دوره مدیریت شهری به اتمام خواهد رسید، خاطرنشان می‌کند: اصفهان پایلوت ملی تغییر رویکرد برنامه‌های جامع است، بدان معنا که تجربه موفق اصفهان بررسی و به کل کشور تعمیم داده خواهد شد.
گزارش از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس کلانشهر خبرگزاری ایمنا
نظر شما