به گزارش خبرنگار ایمنا، با توجه به تجربه جهانی در مدیریت بحران باید به دنبال مدیریت بحران اجتماع محور بود، درگیر ساختن نیروهای بومی محلی در برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، هماهنگی، کنترل و سازماندهی مدیریت بحران با هدایت دولت و اولویت پرداخت بسیاری از کمک‌های بلاعوض به سازمان‌های اجتماع محور یا همان سازمان‌های مردم نهاد از راه‌های موفقیت یک دولت است.
سازمان‌های مردم نهاد به مثابه تشکل‌های یاری رسان، به واسطه برخورداری از مولفه‌هایی چون تخصص، چابکی و سازمان یافتگی می‌توانند در مواقع بحران، دوشادوش دولت در مسیر خدمت‌رسانی به جامعه گام بردارند.
قوانین پیچیده سد راه فعالیت سمن‌ها است
مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاری ایران در خصوص سازمان‌های مردم‌نهاد و نقش آنها به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: در دنیا دو نمونه فرهنگی از مشارکت را مشاهده می‌کنیم که یکی از آنها در کشورهای سنتی مانند ایران است که مردم مشارکت بسیاری در امور جامعه دارند حتی گاهی وظایف دولت‌ها را هم انجام می‌دهند و این از گذشته دور وجود داشته که با اختصاص مبالغی چون خمس بدون توقع از دولت‌ها به انجام امور خیر و رفع حاجت نیازمندان می‌پرداختند.
وی با اشاره به اینکه مردم و سازمان‌های مردمی در تمام بحران‌ها جلوتر از دولت‌ها هستند، می‌افزاید: حتی گاهی دولت‌ها سد راه این سازمان‌های مردمی هستند و قوانین دست و پاگیری وضع می‌کنند که ادامه راه را ناممکن کنند حتی همان سازمانی که به آنها مجوز داده است هم از توان این سمن‌ها استفاده نمی‌کند و اختیارات لازم را به آنها نمی‌دهند.
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران تصریح می‌کند: بزرگترین مشکل این سازمان‌های مردمی همین قوانین پیچیده و دست و پاگیر و نبود حمایت است و تنها در مواقع محدود در بحران‌هایی که سازمان‌های دولتی توان کنترل و مدیریت آن را ندارند اجازه فعالیت بدون قوانین دست و پاگیر به این سازمان‌ها داده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در دیگر کشورهای دنیا شیوه برخورد و فعالیت این سازمان‌های مردمی به نحو دیگری است، اظهار می‌کند: در دیگر کشورهای دنیا سازمان‌های مردم نهاد به دولتی‌ها ایده می‌دهند و خودشان هیچ گونه کمک مالی نمی‌کنند بلکه کمک‌های آنها فکری است و هر انجمن یا خیریه تخصصی ایده و نظرات راهگشای خود را به سازمان‌های دولتی‌ها می‌دهند.
اقلیما با بیان اینکه سازمان‌های مردمی در ایران مشکلات مختلفی دارند، می‌افزاید: انجمن‌ها و خیریه‌های بسیاری ایجاد می‌شوند که به دلیل نبود زیرساخت قادر به ادامه فعالیت نیستند، باید توجه داشت که تعداد اندکی از این مؤسسات اهداف منفعت طلبانه‌ای دارند، در بحران‌ها بیشتر مردم هستند که کمک می‌کنند و این سازمان‌ها واسطه جمع‌آوری کمک مالی مردم هستند و به نوعی کمک‌های مردم را جمع کرده و در امور مختلف آن بحران هزینه می‌کنند.
وی می‌افزاید: حتی گاهی نگاه‌ها و قضاوت‌های سیاسی ادامه راه را بر این انجمن‌ها یا سمن‌ها سخت می‌کند و از هر حرکت یا فعالیت آنها برداشت سیاسی می‌کنند چرا که در کشورهای جهان سوم هنوز فعالیت این سمن‌ها به شکل درستی درک نشده است هر چند در گذشته تاریخی ایران افراد خیرخواه بسیاری بدون اهمیت به دولت‌ها مشکل‌گشای افراد جامعه بودند و این امر سبقه فرهنگی طولانی در کشور ما دارد.
پدر علم مددکاری ایران تصریح می‌کند: ثبت خیریه‌ها، گزارش مالی، مالیات و بسیاری مسائل دیگر در قانون برای این سمن‌ها مشخص شده که بازهم به نوعی وابستگی یا دولتی بودن یا حتی سخت کردن فعالیت را تداعی می‌کند در حالی که سمن‌های مردمی درآمد خاصی ندارند که تا این حد وابستگی یا تعیین امور و اصول داشته باشند، اساسنامه هر سازمان مردم نهادی مشخص است و هر کدام پایبند به اجرای آن هستند اما همین موارد دست و پاگیر و گذراندن مراحل قانونی فعالیت این سمن‌ها را سخت کرده است.
وی با بیان اینکه سمن‌های مردمی تنها واسطه‌ای در اجرای کمک‌ها هستند، می‌گوید: در بحران کرونا دولت کمک خاصی به مردم نکرد در حالی که مردم همکاری بسیار خوبی داشتند از بخشیدن اجاره‌ها تا پرداخت هزینه سبد غذایی و بسته‌های بهداشتی کمک‌های ارزشمندی داشتند اما سمن‌ها به عنوان یک واسطه کمک‌های مردمی را سازماندهی کردند.
خیران مدرسه‌ساز نمونه خوبی برای یک سمن تخصصی است
اقلیما با اشاره به سیره مولا علی (ع) می‌گوید: کمک‌ها باید به نحو مخفیانه‌ای انجام شود اما به رعایت این شیوه در کشور ما توجهی نمی‌شود اگر چه این کمک‌های مالی مردمی ارزشمند است اما شیوه رساندن آنها به دست نیازمندان به این شکل درست نیست و کرامت خانواده‌های نیازمند را نشانه گرفته است در حالی که می‌توان کمک‌ها به صورت مالی و کاملاً مخفیانه باشد.
وی با اشاره به لزوم تخصصی شدن سمن‌های مردمی می‌گوید: انجمن خیران مدرسه ساز نمونه بسیار خوبی برای یک سمن یا انجمن تخصصی است چرا که در طول این سال‌ها کمک‌های بسیار خوبی را به دولت و امر مدرسه سازی داشته است و اساس این انجمن تخصصی است و افرادی هم که به این انجمن کمک می‌کنند نتیجه کمک‌های خود را به وضوح می‌بینند که لازم است دیگر انجمن‌ها یا سمن‌ها از این انجمن الگوبرداری کنند.
پدر علم مددکاری ایران با بیان اینکه برخی آسیب‌ها تنها با فعالیت سمن‌ها از بین نمی‌روند، تصریح می‌کند: برای کودکان خیابانی یا کودکان کار صدها خیریه و انجمن در ایران وجود دارد اما تا به حال نتیجه مهمی از فعالیت این نوع سمن‌ها حاصل نشده و علت آن هم همین موضوع عدم رسیدگی جدی و ریشه‌یابی مشکلات آنهاست موضوعاتی مانند ارائه غذا و لباس به این کودکان در مراحل بعدی اولویت هستند چرا که در مرحله اول توانمندسازی یک خانواده، ایجاد اشتغال برای آنها می‌تواند مشکلات آنها را به شکل ریشه‌ای حل کند.
وی در خصوص دلایل عدم استفاده دولت از توان انجمن‌ها و سمن‌ها، اظهار می‌کند: متأسفانه در برخی موارد افرادی که در رأس کار هستند تخصص لازم را ندارند، در برخی موارد حتی سمن‌ها را مزاحم می‌دانند و با قوانین دست و پاگیر یا غیراصولی سعی بر سخت کردن روند این فرآیند دارند که نمونه‌های این موضوعات غیراصولی در سازمان‌های مختلف دولتی مشهود است.
اقلیما در خصوص لزوم توجه سازمان‌های دولتی به سمن‌ها اظهار می‌کند: یک سازمان دولتی باید خودش بداند چه کمبودهایی دارد و کمبودهای خود را از انجمن‌ها یا سمن‌ها درخواست کند در آن صورت کمک‌ها مثمر ثمر خواهد بود و نمونه آن وزارت آموزش و پرورش و انجمن خیران مدرسه‌ساز است که نمونه یک خیریه یا سمن مردمی مثبت است، اگر کار از ابتدا درست باشد قطعاً تا انتها نتیجه درست خواهد بود پس لازم است سازمان‌های دولتی ما برنامه‌ریزی درستی برای فعالیت سمن‌ها داشته باشند تا وقت، انرژی و بودجه آنها هدر نرود.
ایران در داشتن سازمان‌های مردمی تاریخی سه هزار ساله دارد
امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص سازمان‌های مردم نهاد، اظهار می‌کند: در ایران از گذشته‌های دور موضوع مددکاری سازمان نیافته و سازمان یافته مطرح بوده است که مددکاری از ابتدا موضوعی مردمی یا به اصطلاح سازمان نیافته بود یعنی خود مردم بودند که هنگام مشکل یا مسئله‌ای به کمک یکدیگر می‌رفتند.
وی با اشاره به اینکه در اواخر قرن هجدهم به بعد بر اثر گسترش نظام بروکراسی در دنیا سازمان‌ها به وجود می‌آیند، می‌گوید: در ایران هم در ابتدا سازمان تأمین و رفاه اجتماعی ایجاد می‌شود اما کمک‌های مردمی خود نوعی از تأمین اجتماعی بوده است یعنی برای تأمین امنیت جامعه به شکل خودجوش انجام می‌شد.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه در ایران همواره معتمدان محلی مورد اعتماد افراد جامعه بوده‌اند، تصریح می‌کند: این افراد محلی به شکل غیر سازمان یافته همواره سعی می‌کردند به افراد نیازمند کمک کنند و به نوعی مشکل گشا باشند که نقش آنها در کنترل بحران‌ها بسیار مهم بوده است.
وی در تشریح این موضوع می‌گوید: سمن‌ها یا همان سازمان‌های مردمی در مسئله کرونا و یا در جنگ عراق و همه موضوعات جامعه کمک‌های بسیاری داشتند که این کمک‌ها در پایداری جامعه و تأمین رفاه اجتماعی مردم نقش بسیار بارزی دارند.
قرایی مقدم با اشاره به کاهش اعتماد اجتماعی در خصوص ریشه‌های شکل‌گیری سازمان‌های مردم نهاد می‌افزاید: مردم نسبت به مسئولان و حاکمان بی‌اعتماد شده‌اند که البته این ریشه تاریخی دارد اما در حال حاضر بیشتر تشدید شده است، مردم ما هیچ گاه به حکومت‌ها اعتماد نداشتند چرا که چون حکومت‌ها بر دوش مردم سوار شدند چه در دوران ساسانی، خوارزمشاه، قاجار، صفویه و غیره وضعیت اینگونه بوده است در نتیجه مردم احساس کردند کسی جز خودشان به داد آنها نمی‌رسد.
تلاش سمن‌ها در بحران کرونا ارزشمند است
وی در تشریح نمونه‌هایی از کمک‌های مردمی می‌گوید: در بسیاری از حوادث همچون زلزله، سیل و غیره دیدیم که مردم به برخی سلبریتی ها کمک‌های خود را واریز کردند چرا که این از همان نبود اعتمادشان به دولت‌ها یا حکومت‌ها نشأت گرفته است.
این جامعه‌شناس تلاش‌های مردم و سمن‌ها را در بحران کرونا ارزشمند دانسته و اظهار می‌کند: مردم با کمک‌های خود در تأمین مایحتاج نیازمندان نشان دادند که نقش بسیار بارزی در مدیریت بحران جامعه دارند شما سبدهای غذایی یا بسته‌های بهداشتی برای مناطق محروم را دیدید اینها همه کمک‌های مردمی بود که حکومت نتوانست به دلیل موفق نبودن در جلب اعتماد مردم این کار را انجام دهد اما مردم به راحتی این کمک‌های وسیع را خودشان انجام دادند.
وی در خصوص لزوم توجه به سمن‌های مردمی می‌افزاید: باید به این سازمان‌ها استقلال لازم را بدهند همچنین یکی از مهمترین مسائل این است که شوراهای محلی و منطقه‌ای تقویت شوند چرا که نظرات مردمی بدین طریق به دولتمردان می‌رسید و به دلیل اینکه این شوراها از مردم بودند مردم به آنها اعتماد داشتند و در گذشته ایران این شوراها بسیار موفق عمل می‌کردند چرا که دستوری و حکومتی نبودند.
قرایی مقدم با تاکید بر اینکه نهادهای مردمی باید تقویت شوند، تصریح می‌کند: باید قانون از این نهادها حمایت کند و کار مردم را به دست خود مردم بسپارد و باید به شدت برای بقا و دوام جامعه، برای اینکه فرزندان‌مان کار گروهی را یاد بگیرند، به این فعالیت‌های خودجوش مردمی بها داد.
سازمان‌های مردم نهاد بازویی قوی برای دولت‌ها هستند
سید محسن سجاد مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص نقش سازمان‌های مردم نهاد می‌گوید: هدف از تشکیل سازمان‌های مردم نهاد ماهیتاً داوطلبانه و پرداختن به امور خیر است.
وی با اشاره به اینکه این سرلوحه و رویکرد برگرفته از فرهنگ غنی ایرانی اسلامی است، می‌افزاید: صد البته پرداختن به امور خیر در همه ادیان اشاره شده است، بنابراین بخش عمده‌ای از فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد آموزش موضوعات برخورد با حوادث غیرمترقبه است.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان با بیان اینکه کمک به برطرف کردن بحران‌ها یک اصل انسانی است، تصریح می‌کند: تشکل‌های مردمی به لحاظ وظیفه انسانی در ابعاد مختلف به کمک مردم و دولتمردان می‌پردازند چرا که در اقدامات بشردوستانه سازمان‌های مردم نهاد، مبنای خدمات غیرسیاسی و غیر دولتی و غیر منفعت طلبانه است و نقش دولت‌ها تسهیل گری و فراهم نمودن بستر فعالیت آنهاست و بدیهی است بازوی قوی برای دولت‌ها در شرایط بحرانی و رسیدن به اهداف نهایی آنها هستند.
وی با اشاره به لزوم ارتباط تنگاتنگ بین سازمان‌های مردم نهاد، اظهار می‌کند: این سازمان‌های مردمی، دولت‌ها را پشتیبان و حامی خود بدانند و لازم است با ارائه و به هنگام سازی آموزش‌ها در مواقع لزوم یا بحران متناسب با پیشرفت و تکنولوژی جدید گام بردارند و دولت هم باید در توسعه و حمایت از تشکل‌ها اهتمام جدی به عمل آورد و زمینه هر چه بهتر فعالیت آنها را فراهم سازند.
سجاد با تاکید بر اینکه نقش بارز سازمان‌های مردم نهاد کمک به مردم در حوادث و بحران‌هاست، می‌گوید: نیاز به تخصص‌های فراگیر در این موضوع لازم است و قطعاً نوع پدیده‌های اجتماعی متفاوت و متنوع است که برخورد با آنها نیازمند آموزش و تخصصی شدن خاص آنهاست.
توسعه پایدار با مشارکت مردم و سمن‌ها نتیجه‌بخش خواهد بود
فریده روشن نایب رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان، در این زمینه به ایمنا، می‌گوید: توسعه پایدار مسیر ناهمواری است که با مشارکت مردم و همیاری در زمینه‌های مختلف هموارتر می‌شود، زمانی به توسعه پایدار دست خواهیم یافت که حضور مردم در قالب نهادهای مدنی سامان پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه حضور مردم در مدیریت جامعه سبب پویایی و کاهش مشکلات جامعه می‌شود، می‌افزاید: وقتی مردم و سمن‌ها حضور پیدا می‌کنند تمام راه‌هایی که در بخش‌های دولتی و نیمه دولتی به سرانجام نمی‌رسد به راحتی با حضور سمن‌ها حل و فصل می‌شود و در حقیقت اهداف بلند دولت‌ها تنها با حضور مردم، سمن‌ها، خیریه‌ها و هیئت‌ها به انجام می‌رسد.
این عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه سمن‌ها چشم بینای یک جامعه هستند، تصریح کرد: حضور نهادهای مردمی در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی سبب افزایش سرمایه‌های اجتماعی و دستیابی به اهداف والا می‌شود.
وی حمایت از سازمان‌های مردم نهاد را جزء اولویت‌های شورای پنجم دانسته و تصریح می‌کند: داشتن شهری که آسیب‌های اجتماعی آن کم و عدالت اجتماعی در آن برقرار باشد، شهری که به مسائل زیست محیطی توجه بیشتری داشته و امن باشد، در صورتی میسر است که سمن‌ها همکاری لازم را داشته باشند و حضور آنها در شهر و مشارکت اجتماعی‌شان پررنگ‌تر باشد.
روشن ضمن ابراز خرسندی از وجود بیش از چهار هزار سمن در استان اصفهان، اظهار می‌کند: سمن‌های اجتماعی ما در مناطق آسیب دیده و محروم در حمایت از مردم فعال هستند و تلاش آنها برای کاهش مشکلات تحصیلی و فرهنگی قابل تحسین است.
روشن با بیان اینکه سمن‌ها نقش مهمی در کنترل بحران‌ها از جمله بحران شیوع بیماری کرونا داشتند، می‌گوید: علاوه بر همه این تلاش‌ها مطالبه گری یکی از ارکان کلی است که نهادهای مردمی آن را به خوبی انجام می‌دهند و این مطالبه گری مسئولان را برای انجام وظایفشان هوشیار می‌کند.
نظر شما