به گزارش خبرنگار ایمنا، مالچ پاشی در کویر ابوزیدآباد اصفهان در راستای اجرای طرح کشوری بیابان زدایی در ۹ استان درگیر با پدیده گرد و غبار است که مجلس شورای اسلامی خرداد ماه امسال از محل قانون بودجه ۶۶۰ میلیارد تومان برای آن تصویب کرد.
بنابر گفته خسرو شهبازی سرپرست سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، ۷۲ هزار هکتار از اراضی کشور در مناطق فوق بحرانی و بحرانی به مالچ پاشی نیاز دارد که در سال جاری عملیات مالچ نفتی مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست در سطح ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار با هدف تثبیت شن‌های روان در استان‌های اصفهان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، ایلام، جنوب کرمان و هزمزگان به عنوان کانون‌های بحرانی اجرا می‌شود.
بیش از سه میلیون هکتار، معادل ۳۰ درصد از سطح استان اصفهان اراضی بیابانی و شن زار است که به طور عمده در مناطق شمالی و شرقی این استان قرار دارد؛ در این اراضی ۱۶ کانون بحرانی فرسایش بادی در سطح بیش از ۱۰ هزار هکتار شناسایی شده و دولت برای اجرای طرح‌های بیابان زدایی، نهال کاری و مالچ پاشی ۴۰ میلیارد تومان در سال جاری برای این استان اختصاص داده است.
طبق برنامه ریزی ها عملیات مالچ پاشی در کویر ابوزیدآباد از توابع شهرستان آران و بیدگل در شمالی ترین نقطه استان اصفهان تا قبل از پایان سال ۹۸ با هدف توقف حرکت شن‌های روان اجرا می‌شود اما این تصمیم سبب نگرانی برخی از دغدغه مندان محیط زیست برای حیات وحش و تنوع زیستی منطقه به ویژه پناهگاه حیات وحش یخاب شده است زیرا استفاده از مالچ نفتی موجودات زنده، خاک و آب و پوشش گیاهی را از بین می‌برد.
منطقه شکار ممنوع و پناهگاه حیات وحش یخاب در شمال شرقی شهر ابوزیدآباد زیستگاه گونه‌های جانوری از جمله کاراکال، گربه شنی، گربه وحشی، کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گرگ، انواع خزندگان کم نظیر و پرندگانی چون عقاب طلایی، هوبره، شاهین و سارگپه است؛ همچنین طبق یافته‌های میدانی یوزپلنگ آسیایی که یکی از گونه‌های با ارزش در جهان شناخته می‌شود نیز به احتمال زیاد در این منطقه زندگی می‌کند.
مالچ پاشی منطقه را از تنوع زیستی خالی می‌کند
در این پیوند ایمان ابراهیمی فعال محیط زیست و مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم به خبرنگار ایمنا می‌گوید: منطقه‌ای که قرار است به زودی با مالچ نفتی پوشانده شود ۱۰-۱۴ کیلومتری جنوب پناهگاه حیات وحش یخاب است، این منطقه یکی از با ارزش ترین مناطق حیات وحش در استان اصفهان و کشور به شمار می‌رود.
وی می‌افزاید: این منطقه زیستگاه گونه‌های ارزشمند از جمله گربه شنی و هوبره است که در فهرست قرمز گونه‌های در خطر انقراض سازمان ملل قرار دارند؛ بنابراین اگر برخی ادعا می‌کنند که در آن منطقه پوشش جانوری وجود ندارد کذب محض است و باید براساس گفته‌های خود مستندات ارائه کنند.
ابراهیمی با بیان اینکه تصاویر موجود از گونه‌های زیستی منطقه از ارزش اکولوژیک آن حکایت دارد، خاطرنشان می‌کند: مالچ پاشی این منطقه را از تنوع زیستی خالی می‌کند.
این فعال محیط زیست می‌گوید: وقتی مالچ نفتی روی زمین ریخته می‌شود از همان ساعات اولیه تا یک ماه بعد دمای هوا در منطقه ۱۰ تا ۱۵ درجه افزایش پیدا می‌کند ودر نتیجه بسیاری از جانداران در آن وضعیت گرما می‌میرند.
احتمال وجود گونه‌های اندمیک و ناشناخته در منطقه ابوزیدآباد
وی می‌افزاید: جاندارانی که در مناطق بیابانی و کویری زندگی می‌کنند از سوسک‌ها و حشرات گرفته تا خزندگان و جوندگان، در طول روز که هوا گرم است زیر ماسه خود را پنهان می‌کنند از این رو وقتی مالچ پاشی شود خاک سفت شده و تمام این حیوانات که برای فرار از گرما خود را پنهان کرده اند زنده زنده زیر خاک دفن می‌شوند.
مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم خاطرنشان می‌کند: این جانداران در زنجیره غذایی بسیاری از گونه‌های پرندگان و پستانداران هستند در نتیجه مالچ نفتی یک منطقه را از هر گونه تنوع جانوری تهی می‌کند؛ از لحظه‌ای که مالچ پاشی شروع می‌شود حشرات و خزندگانی را می‌بینید که به جسمشان نفت چسبیده و بعد مدتی زجر کشیدن، تلف می‌شوند؛ صحنه‌ای غمبار از مرگ تنوع زیستی!
ابراهیمی با بیان اینکه تاکنون درباره تنوع زیستی منطقه ابوزیدآباد و پناهگاه حیات وحش یخاب پژوهش کاملی نشده است، می‌گوید: در جلسه هفته گذشته منابع طبیعی با سمن‌های محیط زیست از مسئولان درخواست کردیم تا در یک فرجه سه ماهه بدون دریافت هیچ هزینه‌ای تنوع زیستی منطقه را بررسی کنیم اما این اجازه نیز به ما داده نشد این در حالی است که
احتمال زیست گونه‌های اندمیک و ناشناخته در منطقه‌ای که قرار است مالچ پاشی شود، وجود دارد. گونه‌هایی که شاید هیچ کجای دنیا نباشد و ممکن است گونه ارزشمندی را قبل از اینکه بشناسیم از دست بدهیم.
وی با بیان اینکه مالچ پاشی یک مشکل قدیمی بین منابع طبیعی و دوستداران محیط زیست است، اظهار می‌کند: از سال‌ها پیش قرار بود که دیگر مالچ نفتی استفاده نشود و مالچ های محیط زیستی جایگزین کنند که متأسفانه بعد از این همه سال موفق به تولیدش نشدیم و به دلیل تحریم‌ها نیز نمی‌توانیم وارد کنیم از سوی دیگر اداره منابع طبیعی نیز از ۲ سال پیش تاکنون رویکرد خود را تغییر داد و بی خیال مالچ محیط زیستی شد و مالچ نفتی استفاده می‌کند.
عملیات مالچ نفتی با تأیید سازمان محیط زیست اجرا می‌شود
اما حسینعلی نریمانی رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با بیان اینکه مالچ نفتی منسوخ نشده وهنوز هم مورد استفاده است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مالچ نفتی خاک را سفت نمی‌کند بلکه رطوبت تپه‌های ماسه‌ای را حفظ و از حرکت آن در زمان وزش باد جلوگیری می‌کند؛ حشره و خزنده ای در خاک دفن نمی‌شود.
وی می‌افزاید: تصوری اشتباه بین دغدغه مندان محیط زیست به وجود امده بود مبنی بر اینکه مالچ پاشی، حیات وحش منطقه و گونه‌های زیستی ساکن تپه‌های شنی را تهدید می‌کند در حالیکه منطقه‌ای که قرار است مالچ پاشی شود با پناهگاه حیات وحش ۱۵ کیلومتر فاصله دارد و از سوی دیگر معیشت ساکنان روستای حسین آباد بر پایه دامداری است و روزانه هزاران دام در این منطقه عبور می‌کند تا به مزارع برسد از این رو حیات وحش در منطقه‌ای ناامن زندگی نمی‌کند.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با بیان اینکه پروژه مالچ پاشی مصوبه مجلس شورای اسلامی است، تصریح می‌کند: براساس مصوبه سازمان جنگل‌ها و مراتع عملیات مالچ پاشی در ۸۰۰ هکتار از منطقه حسین آباد بخش کویر شهرستان آران و بیدگل اجرا می‌شود؛ این منطقه در ابوزیدآباد براساس مطالعات مکان یابی مالچ در کشور برای جلوگیری از خیزش ریزگرد و توقف حرکت شن‌های روان به عنوان اولویت مالچ پاشی در کل استان اصفهان اعلام شده است.
نریمانی می‌افزاید: امسال ۵۰۰ هکتار از این منطقه مالچ پاشی می‌شود و حدود ۴۰۰ هکتار نیز زیر همین مالچ نهال کاری خواهد شد که پس از ۳ سال این نهال‌ها رشد می کرده و تپه‌های شنی را حفظ می‌کند.
مالچ نفتی، شیمی درمانی تپه‌های شنی
وی با بیان اینکه در کل کشور نزدیک به پنج میلیون هکتار تپه شنی وجود دارد، می‌گوید: سازمان جنگل‌ها تاکنون نزدیک به پنج درصد این تپه‌های شنی را مالچ پاشی و نزدیک به ۱۵ درصد نهال کاری کرده است؛ این نشان می‌دهد که رویکرد ما مالچ پاشی نیست مگر در مناطقی که حساس باشد، مالچ پاشی را مانند شیمی درمانی می‌دانیم.
نریمانی با بیان اینکه این پروژه کشوری است واز سوی دیگر خطری برای حیات وحش ندارد، خاطرنشان می‌کند: در بخش محیط زیست ما متولی نیستیم و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به همراه سایر مسئولان طبق قانون سازمان برنامه و بودجه مجوز مالچ پاشی را صادر کرده است بنابراین دلیلی برای توقف پروژه وجود ندارد.
تحریم‌ها تأثیری بر تأمین مالچ ندارد
وی با اشاره به اینکه شن‌های روان ۲۰ درصد گردوغبار ایجاد می‌کند، می‌افزاید: رسوبات بیابانی در حال حاضر روستای حسین آباد را تهدید می‌کند که مالچ پاشی اجرا خواهد شد.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با بیان اینکه مالچ نفتی در حال حاضر مورد تأیید سازمان محیط زیست است و جایگزینی ندارد، تصریح می‌کند: تاکنون هیچ نوع مالچ غیرنفتی در کشور حتی در استان اصفهان که پیشرو موضوع مالچ های غیرنفتی و زیست محیطی است برای استفاده در عرصه‌ها تأیید نشده است زیرا این نوع مالچ ها در سطح کم جواب می‌دهد.
وی با بیان اینکه تحریم‌ها هیچ تأثیری بر تأمین مالچ ندارد، می‌افزاید: به تازگی نوعی مالچ رسی در کشور معرفی شده است که بیشتر برای ریزگردها و کفه های رسی و تالاب‌ها مناسب است اما در تپه‌های شنی جواب نداده است؛ این مالچ را در کفه های رسی ابوزیدآباد به عنوان پایلوت استفاده می‌کنیم تا در صورت موفقیت در سال‌های آینده جایگزین مالچ نفتی شود.
از تیرماه سال ۹۷ طرح " مالچ ریگی" پروفسور پرویز کردوانی به صورت پایلوت در ۵۰ هکتار از عرصه‌های بیابانی گرمسار سمنان برای نخستین بار اجرا شد که پس از یکسال آزمایش موفقیت آمیز بود و مورد تأیید سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار گرفت و به نظر می‌رسد از نظر زیست محیطی و اقتصادی جایگزین مناسبی برای مالچ نفتی باشد.
مالچ ریگی شن‌های روان را تثبیت می‌کند
پروفسور کردوانی پدر کویرشناسی ایران معتقد است: مالچ نفتی، خیانت به کشور است.
وی در همین ارتباط به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هزینه هرهکتار مالچ نفتی نزدیک به ۵۳۰ میلیون ریال و هزینه هر هکتار مالچ ریگی حدود ۷۰ میلیون ریال است؛ مالچ پاشی در چنین وضعیت اقتصادی نه تنها فایده ندارد بلکه سراسر زیان است.
این استاد دانشگاه می‌افزاید: سال گذشته که ریزگردها نفس خوزستان را گرفته بود مجلس شورای اسلامی تصویب کرد که وزارت نفت چندین میلیون تن مالچ مجانی در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست بگذارد تا کانون‌های ریزگرد را با مالچ پاشی کند در حالی که وزیر نفت هم حاضر به ارائه نفت مجانی نیست.
کردوانی با بیان اینکه سازمان ملل متحد قدرت و ثروت کشورها را در گرو نوآوری در علم و اختراع می‌داند نه براساس ذخایر نفت و گاز و تسلیحات نظامی، می‌افزاید: مالچ نفتی از سال ۱۳۴۲ از لبیبی به ایران آمد و برای اولین بار در بوئین زهرا و سپس چندین بار قبل از انقلاب در خوزستان و یزد نیز اجرا شد.
پدر کویرشناسی ایران با تاکید بر اینکه امروز نباید طرح سال ۱۳۴۲ را اجرا کنیم، به طرح " مالچ ریگی" اشاره و اظهار می‌کند: پوشش طبیعی خاک درطبیعت یا سنگی است یا قلوه سنگی و ریگ Gravel است و هر منطقه‌ای که پوشش خاک ریگی است شدیدترین باد و باران نمی‌تواند فرسایش ایجاد کند و خاک تثبیت شده است؛ منطقه اردکان به انارک سمت جندق یا از یزد به بافق پوشش ریگی دارد و خاک بلند نمی‌شود.
کردوانی می‌گوید: براساس اعلام سازمان ملل برای مقابله با بیابان زایی Désertification چهار اصل باید رعایت شود از جمله اینکه مواد مورد نیاز در محل وجود داشته باشد، هزینه زیادی نداشته باشد و بوی نامطبوع و مسائل زیست محیطی ایجاد نکند و یکبار برای همیشه اجرا شود؛ این ویژگی‌ها در ریگ وجود دارد و از سوی دیگر با توجه به شرایط اقلیمی کشور به آب نیز نیاز ندارد.
وی با اشاره به مشکلات زیست محیطی و اقتصادی مالچ نفتی، خاطرنشان می‌کند: نفتی که گران است برای تولید مالچ باید به قیر تبدیل شود و نیاز به کارخانه‌های مختلف دارد؛ برای تولید مالچ از ۵۰ درصد آب، ۴۸ درصد قیر و ۲ درصد ماده ممزوج کننده مانند انیون، کاتئیون یا رس استفاده می‌شود تا قیر شل به وجود آید؛ همچنین برای پاشیدن مالچ به ماشین مخصوص نیاز است.
کردوانی می‌افزاید: مالچ پاشی منظره زشتی برجا خواهد گذاشت و محیط زیست به شدت مخالف است از سوی دیگر وقتی مالچ دمای هوا منطقه را بالا می بردو حیواناتی که زیر این مالچ هستند مانند سوسک، هزارپا، خرخاکی و سایر جانداران می‌میرند. حتی بعضی از گیاهان در همین کاشان و آران و بیدگل گیاهی مانند دم گاوی گیاهان را هم از بین می‌برد.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: مالچ نفتی دارای فلزات سنگین سمی دارد، بارندگی شود باران و آب در زمین نفوذ نمی‌کند؛ همچنین نباید هیچ حیوانی در سطح منطقه‌ای که مالچ پاشی شده حرکت کند زیرا به زمین می چسبد. با وجود هزینه، بی نامطبوع و آلودگی‌ها پس از سه سال اثرات مالچ از بین می‌رود و باید دومرتبه منطقه مالچ پاشی شود؛ به این دلیل است که از قبل انقلاب در خوزستان بارها حمیدیه و سوسنگرد مالچ پاشی کردند و هنوز هم ادامه دارد.
پدرکویر شناسی ایران تاکید می‌کند: مالچ ریگی برای کنترل ریزگرد و مالچ رسی- ماسه‌ای برای تثبیت شن‌های روان مورد استفاده قرار گیرد.
وی می‌افزاید: بتن ماسه‌ای که با ۵۰ درصد آب، ۳۵ درصد رس خالص و ۱۵ درصد ماسه تولید شود شن‌های روان را تثبیت می‌کند و از سوی دیگر مشکلات زیست محیطی مانند ایجاد بوی نامطبوع و یا از بین رفتن تنوع زیستی را به دنبال نخواهد داشت و هوا را نیز خنک می‌کند؛ ماسه ماده‌ای ارزان و در دسترس است.
کردوانی معتقد است اگر سالانه یک تا دو هزار هکتار مالچ ریگی برای تثبیت شن‌های روان در مناطق بحرانی اجرا شود، مقابله با بیابان زایی و ریزگرد یک بار برای همیشه انجام می‌شود و هزینه‌های اقتصادی و زیست محیطی کمتری در مقایسه با مالچ نفتی دارد.
گزارش از: نداسپاهی خبرنگار ایمنا
نظر شما