به گزارش ایمنا، حضور کتابدار بالینی در همایش‌ها، کنفرانس‌ها، محیط‌های بالینی وبیمارستان ها در کنار تیم درمان، سرعت بازیابی اطلاعات و تشخیص درست پزشکان را بالا می‌برد و نقش مهمی در کاهش هزینه‌های درمان و دغدغه متخصصان پزشکی برای داشتن اطلاعات به روز هنگام حضور بر بالین بیماران دارد. برای نخستین بار در کشور، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برای گسترش این رشته قدم‌هایی برداشته است. در همین راستا گفتگویی را با " علیرضا رحیمی"، استادیار گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و متخصص انفورماتیک پزشکی، انجام داده‌ایم که شروح آن را در ادامه می‌خوانید:
رشته دستیاری اطلاعات بالینی دقیقاً چیست؟
این رشته پیرامون اتفاقاتی در حوزه اطلاع‌رسانی پزشکی به منظور ارتقای درمان بوده که برای تیم بالینی و مؤسسات درمانی مفید است. بستر عملیاتی این رشته برای اولین بار در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مهیا شده و تا به حال چندین فارغ التحصیل ارشد و سه دانشجوی دکترا در حوزه دستیاری اطلاعات بالینی داشته‌ایم.
رشته کتابدار پزشکی و دستیار اطلاعات بالینی چه تفاوتی با هم دارد؟
در واقع دستیار اطلاعات بالینی، شکل روزآمد کتابدار پزشکی قدیم است؛ به بیانی دیگر کتابداران پزشکی قبل، امروزه نقش دستیاران اطلاعات بالینی گرفته‌اند، نه اینکه صرفاً نام آنها عوض شده باشد، بلکه نقش آنها ارتقاء یافته است. دستیاران اطلاعات بالینی امروزه کار با شواهد مبتنی بر تجربه را بیشتر درک کرده و با نحوه نوشتار و شکل‌گیری انواع این شواهد آشناتر هستند. همچنین این افراد سواد و مهارت‌های انفورماتیکی بالاتری در حوزه‌های طراحی و تحلیل سیستم‌های اطلاعاتی پزشکی نسبت به کتابداران پزشکی دارند، به صورتی که خود آنها قادر به راه انداختن اینگونه سیستم‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در حوزه بالینی، پزشکی و بهداشت هستند.
دستیار اطلاعات بالینی چه نقشی در آموزش بیماران دارد؟
از تفاوت‌های دیگر این رشته با کتابدار پزشکی، می‌توان به ورود دستیاران اطلاعات بالینی به حوزه آموزش بیماران اشاره کرد؛ این افراد با تکنیک‌های مختلف و در حوزه‌های گوناگون مثلاً درباره بیماری و مراقبت از خود زیر نظر پزشک، به بیماران اطلاع‌رسانی می‌کنند. دستیاران اطلاعات بالینی با روش‌های مختلف در ایجاد درگاه‌های اطلاعاتی برای بیمار وخانواده و تولید جزوات آموزشی زیر نظر بیمارستان و متخصصان، برای بیماران در سنین و قشرهای مختلف نقش دارند؛ این متخصصان درگاه‌هایی را برای اطلاع‌رسانی افراد در حوزه بیماری و برای سنین و اقشار مختلف ایجاد کرده‌اند.
در زمینه آموزش دستیار اطلاعات بالینی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پرورش دستیار اطلاعات بالینی کار بسیار مشکلی است؛ اولین شاخصه‌ای که این افراد باید پیدا کنند، فهم زبان بالینی است که متاسفانه در مقطع کارشناسی، دروس کافی برای آشنایی آنها با موارد بالینی نداریم. البته بنابر کارهایی که گروه کتابداری پزشکی در چند سال اخیر انجام داده است، پس از سال‌ها از مهرماه سال ۱۳۹۷ رسماً در گروه‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی طرح درس جدید برای مقطع کارشناسی ارائه شد. در واقع اهداف این رشته با اهداف رشته کتابداری پزشکی بسیار متفاوت است؛ در دروس بالینی تعدادی دروس مانند بیوشیمی، بیماری‌شناسی، داروشناسی، آناتومی و فیزیولوژی اضافه شده است. از طرفی تعدادی دروس تخصصی مثل طراحی پایگاه‌های اطلاعاتی، آشنایی با بانک‌های اطلاعاتی، برنامه نویسی، طراحی وب سایت و رابط‌های کاربری که توان فنی افراد را در نظام‌های اطلاعاتی بالینی بالا می‌برد نیز اضافه شده است.
وضعیت این رشته در ایران و خارج از کشور چگونه است؟
در دنیا رشته‌هایی مثل انفورماتیک پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت، کتابداری پزشکی و مدیریت اطلاعات بهداشتی که همگی به عنوان "medical informatic" شناخته می‌شود، با هم یکی شده است، اما متاسفانه در داخل کشور برای آنها مرزهایی وجود دارد. رسالت این رشته‌ها در موضوع سلامت عمدتاً در حوزه مدیریت، سازمان‌دهی و تولید بسترهایی برای دسترس پذیر کردن سلامت به جامعه شامل پزشکان، بیمارستان، بیماران و محققان حوزه سلامت است. در کشورهای اتحادیه اروپا، استرالیا و آمریکای شمالی شغل‌هایی با عنوان دستیار اطلاعات بالینی در مؤسسات بالینی وجود دارد. اخیراً در وزارت بهداشت ایران نیز کارگروهی تشکیل شده و شروع به تغییر جایگاه شغلی برای کتابداران بالینی در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها علوم پزشکی کرده‌اند.
افرادی که قصد ورود به این رشته را دارند، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
افرادی که قصد ورود به این رشته در مقطع فوق لیسانس را دارند باید زبان بالینی را به خوبی بشناسند؛ در این راستا ورود از رشته‌های بالینی مانند رشته‌های پزشکی عمومی، پرستاری، فیزیوتراپی و ... به این رشته امکان‌پذیر است. از وی‍ژگی‌های مهم دیگر می‌توان به توانمندی آنها در زبان انگلیسی اشاره کرد؛ چون این افراد به طور مداوم در حال تحلیل، کار، کاوش و بازیابی متون انگلیسی زبان هستند. همچنین متخصصان این رشته باید مهارت‌های رایانه‌ای و انفورماتیکی بالایی نیز داشته باشند.
آیا در کشور زیرساخت‌های لازم برای گسترش این رشته مهیا است؟
زمانی که یک رشته نوپا شروع به کار می‌کند، پایه‌ای قوی ندارد. عمر این رشته در ایران به طور غیر رسمی چهار سال است، اما دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مسیر آموزش‌های رسمی و غیر رسمی این رشته را آغاز کرده و با وزارتخانه برای دوره‌های غیر رسمی پرورش دستیار اطلاعات بالینی هماهنگ شده و از ۱۰ قطب کتابداری پزشکی کشور، پذیرای آنها خواهد بود؛ وزارتخانه و دانشگاه‌های علوم پزشکی، کتابداران پزشکی منتخب را به اصفهان ارسال کرده تا پرورش دیده، دوره ببینند و دوره‌های کارآموزی طی کنند. طبیعتاً این روند نیاز به زمان دارد.
درحال حاضر چه چالش‌هایی بر سر راه این رشته وجود دارد؟
اولین چالش این است که باید تغییرات لازم در آموزش و پژوهش گروه‌های آموزشی کتابداری پزشکی ایجاد شود. چالش دیگر معرفی این کارشناسان و خدمات آنها به تیم بالینی است. باید کاری کنیم که تیم بالینی علاقه‌مند کار کردن با این گروه‌ها شوند. در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هسته تحقیقاتی دستیاری اطلاعات بالینی در راستای شناساندن این رشته و برگزاری کارگاه‌ها و جلسات آموزشی تشکیل شده است؛ نتیجه اینکه در حال حاضر این رشته در اصفهان به تیم‌های بالینی شناسانده شده و در بیمارستان الزهرا (س)، گروه داخلی به این افراد اعلام نیاز کرده‌اند. دغدغه مهم دیگر تشکیل درگاه مالی مناسب برای فارغ التحصیلان این رشته است که اقداماتی نیز برای حل این چالش انجام شده است.
نظر شما