به گزارش خبرنگار ایمنا، نی انبان از سازهای زبانه دار ترکیبی است و یکی از قدیمی‌ترین سازهایی است که در کشورهای زیادی آن را به عنوان ساز اصیل می‌شناسند ولی شکل ظاهری آن مقداری با هم تفاوت دارد و امروز ۱۹ اسفند مصادف با ۱۰ مارس را به نام این ساز نام گذاری کرده اند.
نی انبان را در کشورهای مختلف به نام‌های متفاوت خوانده می‌شود؛ در ایران به آن نی انبان، نی همونه، نی مشکی و خیکنای می‌گویند و تنها قربه بحرین و نی انبان بوشهر هم از نظر صدا و هم از نظر شکل هیچ تفاوتی با هم ندارند و به احتمال زیاد بحرینی‌ها نی انبان را از ایران به دیار خود برده‌اند در حال حاضر نیز از کشورهای عربی جهت تهیهٔ ساز نی انبان به بوشهر سفارش می‌دهند.
در یونان تسامیونا که یک دستهٔ نی با انبان است و در ترکیه تولومکه شبیه تسامبونای یونان می‌باشد ولی شیپورک آن به صورت زاویهٔ ۴۵ درجه نسبت به نی‌ها تعبیه شده‌است در هند مورلیکه انبان یا مخزن هوای آن از یک کدو قلیانی تو خالی ساخته شده و در مراکش زَمرکه مانند نی جفتی می‌باشد و دو شیپورک به صورت زاویه ۴۵ درجه یا در بعضی یک شیپورک مانند تسامبونا تعبیه شده است.
این ساز کمی بزرگتر از دوزله معمولی (و گاه با هفت سوراخ) که انتهای قمیش دار آن به کیسه‌ای به نام «انبان» متصل و دقیقاً «هواگیری» شده‌است که از این نقطه اتصال هوا خارج و داخل نشود، در نزدیکی محل وصل دوزله لوله دیگری به طول نامعین خارج شده که نوازنده آن را به دهان می‌گذارد و از این طریق کیسه را پر باد می‌کند و در نتیجه فشاربازو آرنج بر روی کیسه که هنگام نواختن آن را زیر بغل گرفته‌است؛ هوا را به داخل لوله دوزله می‌فرستند و با انگشتان خود سوراخها را باز و بسته می‌کند.
نی انبان سازی به بلندای تاریخ
گفته شده‌است که بابِلی‌ها در سال دوهزار قبل از میلاد نی انبان داشته‌اند. در واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد دوم به قلم آقای مهدی ستایشگر چنین آمده‌است: نویسندگان یونانی اختراع انواع نای را به مردم آسیا نسبت داده‌اند، زیرا آثار باقی مانده از نخستین آثار کهن (در خرابه‌های آشور) بازگو کنندهٔ اختراع نای، دونای و چندنای است که به روایت متون یونانی این سازها ابتدا از آسیا به اروپا رفته و کم‌کم به‌صورت فلوت و اقسام آن درآمده‌است. بدیهی است با این استدلال، یونانی‌ها آشنایی با نی و طریقهٔ نواختن آن را از مردم خاورمیانه آموخته‌اند.
از این ساز در ادبیات نیز استفاده شده است و نشان از تاریخی بودن آن دارد چناچه امیر خسرو دهلوی آورده است:
بادبندی سرورنای مشکک را ببین/ هر زمان آن را باد بندی سرگیرد همی
نی‌انبان به دلیل فراگیری‌اش در گسترهٔ ملی در سطح کشور و جزایر خلیج‌فارس دارد، با تلاش یک پژوهشگر حوزه موسیقی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ۲۲ مهر ۱۳۹۴ با عنوان «مهارت ساختن و نواختن نی‌انبان در گسترهٔ ملی» با شماره ۷۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. ساز پس از ثبت در فهرست میراث ناملموس ایران، در تلاش برای رسیدن به فهرست میراث جهانی یونسکو است.
نظر شما