به گزارش خبرگزاری ایمنا، شوراهای اسلامی شهر بر اساس اصول ۶، ۷ و ۱۰۰ تا ۱۰۶ قانون اساسی، یکی از ارکان تمرکززدایی و مشارکت مردم در اداره امور محلی محسوب میشوند.
این جایگاه قانونی در شهرهای کوچک اهمیتی دوچندان دارد، چراکه تصمیمات شوراها در این شهرها تأثیر مستقیمتری بر کیفیت زندگی شهروندان بر جای میگذارد و امکان رصد و مطالبهگری عمومی نیز فراهم است.
با این حال، بررسیها و مطالعات انجامشده نشان میدهد شوراهای شهر در بسیاری از شهرهای کوچک، هنوز نتوانستهاند نقش واقعی خود را در مسیر توسعه پایدار شهری ایفا کنند و تمرکز غالب فعالیتها بر حوزههای کالبدی و عمرانی، بهویژه پروژههایی با نمود عینی و زودبازده همچون آسفالتریزی و بهسازی معابر، موجب شده است ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی توسعه شهری به حاشیه رانده شود.
مزیت شوراها در شهرهای کوچک
در همین زمینه، ماشاالله سعادتمند، رئیس شورای اسلامی استان قم در گفتوگو با خبرنگار ایمنا در قم با اشاره به مزیت نسبی شوراها در شهرهای کوچک میگوید: شورا در شهر کوچک بیش از هر جای دیگری میتواند صدای مردم باشد، چون فاصلهای میان عضو شورا و شهروند وجود ندارد. اما این مزیت زمانی به نقطه ضعف تبدیل میشود که تصمیمگیریها تحت تأثیر روابط محلی، ملاحظات شخصی یا فشارهای غیرکارشناسی قرار بگیرد.
او معتقد است: بخشی از ناکارآمدی شوراها ناشی از تلقی نادرست از وظایف این نهاد است و میافزاید: در بسیاری از موارد، شوراها خود را مجری پروژهها میدانند، نه سیاستگذار و ناظر. در حالی که شورا اگر بر نقش هدایتگر و نظارتی خود تمرکز کند، میتواند شهرداری را در مسیر نیازهای واقعی شهر قرار دهد.
کارشناسان همچنین بر این نکته تأکید دارند که یکی از پیامدهای مستقیم ناکارآمدی شوراها در شهرهای کوچک، تضعیف اعتماد عمومی و کاهش مشارکت شهروندان در فرآیندهای مدیریتی است.
به باور آنها زمانی که مردم شورا را نهادی تنها برای پیگیری پروژههای محدود عمرانی میبینند، انگیزه خود را برای مشارکت در تصمیمسازیهای محلی از دست میدهند.
این روند در بلندمدت میتواند به بیتفاوتی اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی منجر شود، مسئلهای که خود یکی از موانع اصلی تحقق توسعه پایدار شهری به شمار میرود.
اهمیت تصمیمگیری فرایندمحور
رضا محبی، استاد برنامهریزی شهری در گفتوگو با خبرنگار ایمنا میگوید: شوراها در شهرهای کوچک باید نقش «تسهیلگر مشارکت» را بهطور جدیتری دنبال کنند.
وی میافزاید: مطالعات نشان میدهد توسعه پایدار بدون مشارکت مؤثر شهروندان امکانپذیر نیست و شوراها میتوانند با ایجاد سازوکارهای گفتوگوی محلی، تشکیل نشستهای منظم با گروههای اجتماعی و استفاده از ظرفیت نخبگان بومی، تصمیمگیریها را از حالت فردمحور خارج و به فرایندی جمعی تبدیل کنند.
این کارشناس برنامهریزی شهری عنوان میکند: این امر نهتنها کیفیت تصمیمات را ارتقا میدهد، بلکه مشروعیت شوراها را نیز تقویت میکند.
الهام نظری، پژوهشگر مدیریت شهری نیز با تأکید بر ضرورت تغییر رویکرد شوراها به خبرنگار ایمنا میگوید: شوراهای شهر در شهرهای کوچک باید از نگاه کوتاهمدت و پروژهمحور فاصله بگیرند؛ توسعه پایدار نیازمند برنامهریزی اجتماعی، اقتصادی و نهادی است و این موضوع بدون توجه به سرمایه اجتماعی شهر و مشارکت شهروندان محقق نمیشود.
به اعتقاد او، یکی از ضعفهای جدی شوراها، نبود نگاه برنامهای است «وقتی شورا فاقد برنامه مشخص باشد، تصمیمها مقطعی و واکنشی میشوند. این در حالی است که شورا میتواند با تعریف چشمانداز توسعه شهری و تدوین سیاستهای میانمدت و بلندمدت، نقش تعیینکنندهای در آینده شهرهای کوچک ایفا کند.»
این پژوهشگر معتقد است با وجود جایگاه قانونی شوراهای اسلامی شهر در تحقق مردمسالاری محلی، شواهد میدانی و یافتههای پژوهشی نشان میدهد که این نهادها در بسیاری از شهرهای کوچک کشور، بهدلیل ضعف تخصصی، غلبه نگاه عمرانی و کمرنگ بودن مشارکت اجتماعی، از ایفای نقش مؤثر خود در مسیر توسعه پایدار شهری بازماندهاند.
از تقویت قانونمداری تا آموزش تخصصی
این دیدگاهها همراستا با یافتههای پژوهشهای علمی نشان میدهد که فعالسازی ظرفیت واقعی شوراها در شهرهای کوچک، نیازمند بازنگری در سازوکارهای قانونی، تقویت آموزشهای تخصصی و بازتعریف نقش شورا از یک نهاد صرفاً عمرانی به نهادی سیاستگذار و تسهیلگر مشارکت مردمی است.
اگر نگاهی دوباره به قانون اساسی داشته باشیم، متوجه میشویم شوراهای شهر و روستا هنوز به بلوغ خود از نظر جایگاه قانونی نرسیدهاند و این نهاد میتواند در صورت تحقق قانون، بسیار اثرگذارتر وارد میدان شود.
بر اساس اصل ۱۰۳ قانون اساسی، مقامات اجرایی محلی موظف به اجرای مصوبات شوراها هستند، ظرفیتی که در صورت تقویت توان کارشناسی شوراها، میتواند به افزایش شفافیت، پاسخگویی و اعتماد عمومی در مدیریت شهری منجر شود.
به گزارش ایمنا، شوراهای اسلامی شهر در شهرهای کوچک، اگرچه با چالشهای ساختاری و عملکردی روبهرو هستند اما همچنان یکی از مهمترین ابزارهای تحقق مردمسالاری محلی و توسعه پایدار به شمار میروند و کارشناسان بر این باورند که آینده مدیریت شهری در شهرهای کوچک، بیش از هر چیز به میزان اصلاح نگاه به شوراها و سرمایهگذاری بر توانمندسازی آنها وابسته است.
نظر شما