به گزارش خبرگزاری ایمنا، گاهی ممکن است افراد با مصرف مواد مخدر و محرک در ابتدا تجربهای نادرست و کوتاه مدت از انرژی یا آرامش داشته باشند، اما این احساس زودگذر به سرعت جای خود را به آسیبهای جدی جسمانی و روانی میدهد، سیستم ایمنی بدن ضعیف میشود و فرد بیشتر در معرض بیماریهای عفونی قرار میگیرد. قلب و عروق تحت فشار قرار میگیرند و احتمال سکته یا بیماریهای قلبی افزایش مییابد و کبد و کلیهها که وظیفه پاکسازی بدن را دارند، به مرور توانایی خود را از دست میدهند و دچار نارسایی میشوند. مغز نیز با تغییرات شیمیایی شدید مواجه میشود که حافظه، تمرکز و توانایی تصمیمگیری را مختل میکند و این آسیبها نه تنها سلامت فرد را تهدید میکنند، بلکه کیفیت زندگی روزمره او را به شدت کاهش میدهند.
اعتیاد به مواد، ذهن و روان فرد را به شدت درگیر میکند و در ابتدا ممکن است مصرف مواد به عنوان راهی نادرست برای کاهش اضطراب یا فرار از مشکلات روزمره تلقی شود، اما در ادامه افسردگی، بیخوابی، توهم و اضطرابهای شدید جایگزین آن میشوند. فرد به تدریج توانایی کنترل هیجانها و تصمیمگیری منطقی را از دست میدهد و احساس بیارزشی و ناامیدی بر زندگی او سایه میاندازد و این چرخه روانی، وابستگی را عمیقتر میکند و ترک را دشوارتر میسازد. روانشناسان تأکید میکنند که این پیامدها میتوانند حتی پس از ترک جسمانی ادامه یابند و نیازمند درمان روانی طولانی مدت باشند.
اعتیاد تنها فرد مصرفکننده را تحت تأثیر قرار نمیدهد، بلکه خانواده و جامعه نیز آسیبهای جدی میبینند، روابط خانوادگی دچار تنش، بیاعتمادی و گاهی حتی فروپاشی میشود، بسیاری از افراد شغل خود را از دست میدهند و جایگاه اجتماعی آنها فرو میریزد و این وضعیت باعث انزوای فرد و افزایش مشکلات اجتماعی مانند بزهکاری، خشونت و حتی بیخانمانی میشود و خانوادهها نیز با فشار روانی و اقتصادی سنگینی مواجه میشوند و چرخهای از آسیبها شکل میگیرد که جامعه را درگیر میکند.
مصرف مواد هزینههای سنگینی بر دوش فرد و خانواده میگذارد، بسیاری از افراد برای تأمین هزینه مواد دچار مشکلات مالی جدی میشوند و حتی به رفتارهای غیرقانونی مانند سرقت روی میآورند و از سوی دیگر، جامعه نیز با هزینههای درمانی سنگین، کاهش بهرهوری نیروی کار و افزایش آسیبهای اجتماعی مواجه میشود.
اعتیاد برخلاف باور بسیاری افراد، تنها وابستگی جسمی نیست و وابستگی روانشناختی را نیز شامل میشود
محمدرضا شعربافچی، متخصص روانپزشکی و فلوشیپ بیماریهای روانتنی با اشاره به اینکه مصرف مواد خاص شامل دو دسته اصلی مواد مخدر و مواد محرک است، به خبرنگار ایمنا میگوید: مواد مخدر شامل تریاک و مشتقات آن و مواد محرک شامل شیشه، گل، حشیش و مواد مشابه میشوند که تمام این مواد میتوانند اعتیادآور باشند و حتی مصرف یک بار آنها میتواند عوارضی جدی در فرد ایجاد کند که جبرانناپذیر است.
وی با تاکید بر اینکه تصور اینکه مصرف گاهبهگاه یا تفریحی این مواد خاص بدون خطر است، اشتباه است و همیشه خطر بروز اعتیاد و آسیبهای جسمی و روانی وجود دارد، میافزاید: باید توجه داشت که اعتیاد برخلاف باور عمومی، تنها وابستگی جسمی نیست و وابستگی روانشناختی را نیز شامل میشود که میتواند پیامدهای بسیاری به همراه داشته باشد.
متخصص روانپزشکی و فلوشیپ بیماریهای روانتنی تصریح میکند: در واقع بسیاری تصور میکنند که اعتیاد تنها زمانی اتفاق میافتد که فرد هنگام ترک ماده دچار علائم جسمی شدید شود، اما در واقع اعتیاد بیشتر یک وابستگی روانشناختی است و فرد معتاد حاضر است به هر قیمتی، حتی از دست دادن شغل، روابط خانوادگی و سلامت خود، به مصرف ادامه دهد و نمیتواند حتی زمانی که آثار و پیامدهای منفی مصرف را مشاهده میکند، از آن دست بکشد.
چه عواملی مانع ترک اعتیاد میشود؟
شعربافچی با بیان اینکه این وابستگی روانی ممکن است به شکل هفتگی، روزانه یا به شکلهای دیگر بروز کند، ادامه میدهد: حتی در شرایطی که قطع مصرف علائم جسمانی واضح ندارد، زندگی، سلامت جسمانی و روانی، روابط اجتماعی و شغلی فرد تحت تأثیر قرار میگیرد و مصرف ادامه پیدا میکند.
وی با بیان اینکه علائم ترک در مواد مختلف متفاوت است، میگوید: در موادی مانند تریاک یا هروئین، علائم جسمانی ترک واضح و شناخته شده هستند و افراد هنگام قطع مصرف دچار درد، تهوع، تعریق و سایر نشانهها میشوند، اما در مواد محرک، مانند گل، حشیش یا شیشه، قطع مصرف ممکن است علائم جسمانی شدید ایجاد نکند و افراد به طور آشکار تغییرات خود را نشان ندهند.
متخصص روانپزشکی و فلوشیپ بیماریهای روانتنی با بیان اینکه در این شرایط نیز وسوسه ذهنی و نیاز روانی به مصرف همچنان وجود دارد و عامل اصلی اعتیاد است، اضافه میکند: حتی اگر دیگر افراد متوجه نشوند که فرد مدتی ماده مصرف نکرده است، احساس ناآرامی، اضطراب و نیاز به مصرف همچنان فرد را درگیر میکند و مانع ترک کامل میشود.
مصرف مواد مخدر و محرک پدیدهای چندوجهی است
ریحانه صادقی، روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور با بیان اینکه مصرف مواد مخدر و محرک پدیدهای چندوجهی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل فردی و محیطی شکل میگیرد، به خبرنگار ایمنا میگوید: فشارهای روانی و هیجانی مانند اضطراب، افسردگی یا احساس ناکامی، افراد را به سمت مصرف مواد سوق میدهد تا به طور موقت از دردهای روانی رهایی یابند و این راه حل کوتاه مدت، در بلند مدت خود به منبعی از مشکلات جدی جسمی و روانی تبدیل میشود.
وی با بیان اینکه در کنار عوامل فردی، محیط اجتماعی و گروه همسالان نقش پررنگی در آغاز مصرف دارند، میافزاید: بسیاری از نوجوانان و جوانان تحت فشار دوستان یا برای پذیرش در گروههای اجتماعی، مصرف مواد را تجربه میکنند و در جوامعی که مصرف مواد عادیسازی شده یا به عنوان نشانهای از استقلال و جسارت تلقی میشود، احتمال گرایش به مصرف افزایش مییابد.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور با بیان اینکه ترک مواد مخدر و محرک فرایندی دشوار است که با موانع جسمانی و روانی همراه میشود، تصریح میکند: وابستگی جسمانی باعث بروز علائمی مانند لرزش، درد، بیخوابی و خستگی میشود که فرد را به سمت بازگشت به مصرف سوق میدهد و در کنار آن، وابستگی روانی نیز چالش بزرگی است؛ فرد تصور میکند بدون مواد قادر به مدیریت احساسات یا مشکلات نیست و همین امر خطر بازگشت را حتی پس از گذر از مرحله جسمانی بالا نگه میدارد.
چه عواملی میتواند ترک اعتیاد را تسهیل کند؟
صادقی با بیان اینکه درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین راهکارها برای ترک است، ادامه میدهد: این روش به فرد کمک میکند الگوهای فکری ناسالم و باورهای غلط درباره مواد را شناسایی و اصلاح کند، همچنین آموزش مهارتهای مقابلهای مانند مدیریت استرس، کنترل هیجانها و حل مسئله، فرد را توانمند میسازد تا بدون نیاز به مواد با چالشهای زندگی روبهرو شود.
وی با بیان اینکه حمایت اجتماعی و گروهدرمانی نقش حیاتی در موفقیت ترک دارند، اضافه میکند: حضور در جلسات مشاوره جمعی یا گروههای ترک اعتیاد، احساس همدلی و تعلق ایجاد میکند و انگیزه فرد را برای ادامه مسیر افزایش میدهد و ترکیب درمانهای روانشناختی با حمایت خانواده و جامعه، بهترین شانس برای بازگشت به زندگی سالم و پایدار را فراهم میآورد.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور با بیان اینکه افزون بر همه این عوامل و راهکارها، باید به اهمیت پیشگیری و آموزش عمومی توجه داشت، میگوید: آگاهیبخشی میتواند نقش کلیدی در کاهش گرایش به مصرف مواد داشته باشد و وقتی افراد از سنین پایین با مهارتهای زندگی، مدیریت هیجانها و شیوههای سالم مقابله با فشارهای روانی آشنا شوند، احتمال اینکه در آینده به سمت مواد مخدر و محرک کشیده شوند بسیار کمتر خواهد بود.
وقتی فرد تصمیم به ترک اعتیاد میگیرد، نخستین مانع وابستگی جسمانی است؛ بدن پس از مدتی مصرف به ماده عادت میکند و قطع آن باعث بروز علائمی مانند لرزش، درد، بیخوابی، خستگی و حتی تهوع میشود. این علائم جسمانی فشار زیادی بر فرد وارد میکنند و او را به سمت بازگشت به مصرف سوق میدهند، بسیاری از افراد در همین مرحله شکست میخورند، زیرا شدت علائم جسمانی به قدری زیاد است که تحمل آن بدون حمایت پزشکی و روانی دشوار میشود.
وابستگی روانی حتی از وابستگی جسمانی دشوارتر است، فرد بهطور ذهنی و هیجانی به مواد وابسته میشود و تصور میکند بدون آن قادر به مدیریت احساسات یا مشکلات نیست و همین وابستگی روانی، حتی پس از گذر از مرحله جسمانی، خطر بازگشت به مصرف را بالا نگه میدارد. فرد ممکن است در مواجهه با کوچکترین فشار روانی یا اجتماعی دوباره به مصرف روی آورد و روانشناسان تأکید میکنند که درمان روانی و آموزش مهارتهای مقابلهای برای غلبه بر این وابستگی ضروری است.
روانشناسی بر اهمیت درمان شناختی-رفتاری (CBT) تأکید دارد، چراکه این روش به فرد کمک میکند الگوهای فکری ناسالم و باورهای غلط درباره مواد را شناسایی و اصلاح کند، همچنین آموزش مهارتهای مقابلهای مانند مدیریت استرس، کنترل هیجانها و حل مسئله، فرد را توانمند میسازد تا بدون نیاز به مواد با چالشهای زندگی روبهرو شود و توصیه میشود فرد با تمرین روزانه این مهارتها، توانایی مقابله با وسوسهها را افزایش دهد و مسیر ترک را پایدارتر کند.
ترک مواد مخدر و مواد محرک، فرصتی برای بازسازی زندگی است و حضور در گروههای حمایتی، جلسات مشاوره جمعی و دریافت حمایت خانواده و دوستان، انگیزه فرد را برای ادامه مسیر افزایش میدهد. نگاه مثبت به فرایند ترک باعث میشود فرد آن را نه به عنوان محرومیت، بلکه به عنوان آزادی و آغاز راهی تازه برای زندگی سالم و پرانرژی تجربه کند و بازگشت به تحصیل، کار یا روابط خانوادگی و اجتماعی سالم، کیفیت زندگی را بهبود میبخشد و احساس ارزشمندی را در فرد تقویت میکند و ترکیب امید، حمایت اجتماعی و آموزش روانی بهترین شانس برای موفقیت در ترک و بازگشت به زندگی سالم را فراهم میآورد.
نظر شما