به گزارش خبرگزاری ایمنا، هوش مصنوعی در سالهای اخیر به یکی از مهمترین ابزارهای تحول در زندگی بشر تبدیل شده است، از کاربردهای ساده در تلفنهای همراه گرفته تا تصمیمگیریهای پیچیده در حوزههای پزشکی، حقوقی و اقتصادی، این فناوری توانسته مرزهای سنتی را جابهجا کند، اما هرچه دامنه استفاده از آن گستردهتر میشود، پرسشهای تازهای درباره نحوه مدیریت و کنترل آن مطرح میشود. هوش مصنوعی دیگر یک موضوع تنها فناورانه نیست، بلکه به مسئلهای حقوقی و اجتماعی بدل شده است که نیازمند چارچوبهای مشخص است.
حقوقدانان بر این باورند که هر فناوری جدید، خواه خودرو باشد یا اینترنت، دیر یا زود وارد عرصه قانونگذاری میشود و دلیل این امر روشن است، چراکه فناوری بدون قانون میتواند به بینظمی و تضییع حقوق افراد منجر شود. هوش مصنوعی نیز از این قاعده مستثنی نیست و همانطور که قوانین راهنمایی و رانندگی برای خودروها تدوین شد تا امنیت عمومی حفظ شود، امروز نیز باید قوانینی برای هوش مصنوعی وضع شود تا استفاده از آن با نظم، شفافیت و عدالت همراه باشد.
یکی از مسائل کلیدی در حوزه هوش مصنوعی، تعیین مسئولیت در صورت بروز خطا است، فرض کنید یک الگوریتم پزشکی تشخیص اشتباهی بدهد یا یک سیستم حقوقی تصمیمی نادرست اتخاذ کند؛ در چنین شرایطی چه کسی باید پاسخگو باشد؟ توسعهدهنده، کاربر یا نهادی که از این فناوری بهره برده است؟ بدون قوانین روشن، این مسئولیتها مبهم باقی میمانند و عدالت حقوقی به خطر میافتد و قانونگذاری میتواند این ابهام را برطرف کند و مسیر پاسخگویی را شفاف سازد.
هوش مصنوعی برای عملکرد خود نیازمند دادههای گسترده است و این دادهها اغلب شامل اطلاعات شخصی شهروندان میشوند، بنابراین حفظ حریم خصوصی و حقوق فردی اهمیت ویژهای پیدا میکند. اگر چارچوب قانونی مشخصی وجود نداشته باشد، خطر سوءاستفاده از دادهها یا نقض حریم خصوصی افزایش مییابد و قوانین میتوانند تضمین کنند دادهها تنها در چارچوبهای اخلاقی و قانونی مورد استفاده قرار گیرند و اعتماد عمومی به فناوری حفظ شود.
مطرح شدن پرسشهایی تازه در حوزه حقوق بینالملل / یکی از مهمترین حوزهها، تأثیر هوش مصنوعی بر حقوق بشر است
محمدمتین توانگر، حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بینالملل با بیان اینکه هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری نوظهور، در بسیاری از حوزههای اجتماعی، اقتصادی و امنیتی تأثیرگذار شده است، به خبرنگار ایمنا میگوید: این تحول باعث شده حقوق بینالملل با پرسشهای تازهای روبهرو شود از جمله اینکه قواعد سنتی چگونه باید با فناوریهای نوین هماهنگ شوند و چه چارچوبهایی برای تنظیم روابط میان دولتها و بازیگران غیردولتی لازم است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر، بسیاری از کشورها مقررات داخلی برای استفاده از هوش مصنوعی دارند، اما نبود یک چارچوب جهانی میتواند منجر به اختلافات و سوءاستفاده شود، میافزاید: حقوق بینالملل در این زمینه نیازمند قواعدی است که هماهنگی میان دولتها را تضمین و از بروز تعارضهای حقوقی جلوگیری کند.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بینالملل با بیان اینکه یکی از مهمترین حوزهها، تأثیر هوش مصنوعی بر حقوق بشر است، تصریح میکند: فناوریهای مبتنی بر داده میتوانند هم فرصتهایی برای بهبود خدمات عمومی ایجاد کنند و هم خطراتی مانند نقض حریم خصوصی یا تبعیض الگوریتمی به همراه داشته باشند و حقوق بینالملل باید این دو جنبه را در نظر بگیرد و تعادلی میان نوآوری و حفاظت از حقوق فردی برقرار کند.
حقوق بینالملل باید قواعدی روشن برای تعیین مسئولیت و جبران خسارت تدوین کند / ضرورت توجه به حملات سایبری مبتنی بر AI
توانگر با بیان اینکه پرسش مهم این است که در صورت بروز خطا یا آسیب ناشی از تصمیمات هوش مصنوعی، مسئولیت بر عهده چه نهادی خواهد بود؟، ادامه میدهد: حقوق بینالملل باید قواعدی روشن برای تعیین مسئولیت و جبران خسارت تدوین کند تا از خلأهای حقوقی جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه کاربرد هوش مصنوعی در حوزه نظامی، به ویژه در سلاحهای خودکار، نگرانیهای زیادی ایجاد کرده است، میگوید: این فناوری میتواند قواعد جنگهای بینالمللی و حقوق بشردوستانه را تحت تأثیر قرار دهد و بحثهای بینالمللی درباره محدودیت یا ممنوعیت استفاده از چنین سلاحهایی همچنان ادامه دارد.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حقوق بینالملل با بیان اینکه هوش مصنوعی میتواند مرزهای سنتی را به چالش بکشد، اضافه میکند: حملات سایبری مبتنی بر AI نمونهای از تهدیداتی است که باید مد نظر قرار گیرند و حقوق بینالملل باید راهکارهایی برای مقابله با این تهدیدات ارائه دهد.
یکی از مسائل اساسی در حوزه هوش مصنوعی، تعیین مسئولیت در صورت بروز خطا یا تصمیم نادرست است / بدون چارچوب قانونی، خطر نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از دادهها افزایش مییابد
سید محمد هادی حسینی مرام، حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق خصوصی با بیان اینکه هوش مصنوعی با سرعتی بیسابقه در حال پیشرفت است و بسیاری از اصول سنتی حقوقی را زیر سوال برده است، به خبرنگار ایمنا میگوید: اگر قوانین مشخصی برای استفاده از این فناوری تدوین نشود، نظام حقوقی با خلأهای جدی مواجه خواهد شد و ضرورت تعیین مسئولیت حقوقی بیش از پیش احساس میشود.
وی با بیان اینکه یکی از مسائل اساسی در حوزه هوش مصنوعی، تعیین مسئولیت در صورت بروز خطا یا تصمیم نادرست است، میافزاید: الگوریتمها میتوانند در زمینههای حساس مانند پزشکی، قضاوت یا امنیت تصمیمگیری کنند، اما پرسش این است که در صورت خطا چه کسی پاسخگو خواهد بود و بدون قوانین شفاف، مسئولیت مدنی و کیفری میان توسعهدهندگان، کاربران و نهادهای مختلف مبهم باقی میماند.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق خصوصی با بیان اینکه هوش مصنوعی حجم عظیمی از دادههای شخصی را پردازش میکند، تصریح میکند: بدون چارچوب قانونی، خطر نقض حریم خصوصی و سوءاستفاده از دادهها افزایش مییابد و قوانین باید تضمین کنند که دادههای شهروندان تنها در چارچوبهای مشخص و با رعایت اصول اخلاقی و حقوقی استفاده شوند.
قانونگذاری باید بر شفافیت الگوریتمها و امکان نظارت مستقل تمرکز کند / تدوین قوانین استفاده از هوش مصنوعی نه تنها برای پیشگیری از آسیبها، بلکه برای بهرهبرداری پایدار از فرصتهای این فناوری ضروری است
حسینی مرام با بیان اینکه الگوریتمهای هوش مصنوعی میتوانند ناخواسته تبعیضهای ساختاری ایجاد کنند، ادامه میدهد: تدوین قوانین میتواند مانع از تثبیت این تبعیضها شود و عدالت اجتماعی را حفظ کند و قانونگذاری باید بر شفافیت الگوریتمها و امکان نظارت مستقل تمرکز کند.
وی با بیان اینکه اسناد راهبردی مانند سند ملی هوش مصنوعی تدوین شده است، اما نبود هماهنگی میان نهادهای مختلف باعث موازیکاری و تعارض وظایف میشود، میگوید: ایجاد نهادهای تنظیمگر تخصصی و تدوین قوانین جامع میتواند این پراکندگی را کاهش دهد و مسیر توسعه مسئولانه هوش مصنوعی را هموار کند.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق خصوصی با بیان اینکه تدوین قوانین استفاده از هوش مصنوعی نه تنها برای پیشگیری از آسیبها، بلکه برای بهرهبرداری پایدار از فرصتهای این فناوری ضروری است، اضافه میکند: قوانین باید به گونهای طراحی شوند که هم امنیت ملی و حقوق شهروندی را حفظ کنند و هم زمینهساز نوآوری و رشد اقتصادی باشند و این تعادل تنها با قانونگذاری هوشمند و آیندهنگر امکانپذیر است.
الگوریتمهای هوش مصنوعی ممکن است ناخواسته تبعیضهای اجتماعی را بازتولید کنند و اگر قوانین نظارت و شفافیت وجود نداشته باشند، این تبعیضها میتوانند به شکل ساختاری تثبیت شوند. قانونگذاری میتواند سپری در برابر این خطر پنهان باشد و عدالت اجتماعی را حفظ کند و شفافیت الگوریتمها و امکان نظارت مستقل، از جمله اصولی هستند که باید در قوانین آینده گنجانده شوند.
در بسیاری از کشورها، نهادهای مختلف در زمینه هوش مصنوعی فعالیت میکنند و نبود هماهنگی میان آنها باعث پراکندگی و موازیکاری میشود و ضرورت ایجاد قوانین جامع و هماهنگ باید مد نظر قرار گیرد تا مسیر توسعه مسئولانه و پایدار هوش مصنوعی هموار و از تعارض وظایف جلوگیری شود.
قوانین هوش مصنوعی تنها برای پیشگیری از مشکلات نیستند، بلکه میتوانند زمینهساز بهرهبرداری بهتر از فرصتهای این فناوری باشند و اگر چارچوبهای قانونی روشن وجود داشته باشند، نوآوری و رشد اقتصادی نیز با امنیت و اعتماد بیشتری همراه خواهد شد و قانونگذاری هوشمند میتواند هم حقوق شهروندی را حفظ کند و هم مسیر توسعه پایدار را هموار سازد.
هوش مصنوعی پدیدهای است که هم فرصتها و هم چالشهای تازهای به همراه دارد و نگاه حقوقی به این فناوری میتواند به جامعه کمک کند تا از مزایای آن بهرهمند شود و در عین حال از آسیبهای احتمالی پیشگیری کند. تدوین قوانین، گامی ضروری برای مدیریت مسئولانه و پایدار این فناوری نوین است که میتواند اعتماد عمومی را تقویت کند و مسیر آینده را روشنتر سازد.
به طور کلی، هوش مصنوعی امروز به بخشی جداییناپذیر از ساختارهای اجتماعی و اقتصادی بدل شده است و همین حضور گسترده، ضرورت تدوین قوانین مشخص را دوچندان میکند. قوانین میتوانند نقش راهنما داشته باشند و نگاه حقوقی به هوش مصنوعی در واقع تلاشی برای ایجاد تعادل میان نوآوری و امنیت است تا جامعه بتواند هم از فرصتهای این فناوری بهرهمند شود و هم در برابر چالشهای احتمالی آن مصون بماند.
نظر شما