به گزارش خبرگزاری ایمنا، موفقیت تحصیلی دانشآموزان همواره یکی از اصلیترین شاخصهای ارزیابی کارآمدی نظام آموزشی به شمار میآید؛ شاخصی که تنها به نمره، معدل یا رتبه در آزمونها محدود نمیشود، بلکه بازتابی از کیفیت آموزش، عدالت آموزشی، دسترسی به امکانات و میزان توجه به نیازهای واقعی دانشآموزان است.
در سالهای اخیر، همزمان با افزایش رقابتهای تحصیلی و برگزاری آزمونهای متعدد، دغدغهها و گلایههای دانشآموزان درباره دشواری سوالات، فشارهای روانی ناشی از امتحانات و نابرابریهای آموزشی در مناطق مختلف کشور شنیده میشود؛ دغدغههایی که اگر بهدرستی واکاوی نشوند، میتوانند به تضعیف انگیزه یادگیری و کاهش اعتماد دانشآموزان به نظام آموزشی منجر شود.
بخش قابل توجهی از این نگرانیها ریشه در احساس ناعدالتی آموزشی دارد. دانشآموزان مناطق برخوردار و کمبرخوردار، اگرچه در یک چارچوب آموزشی و آزمونی واحد سنجیده میشوند، اما شرایط یادگیری یکسانی را تجربه نمیکنند.
تفاوت در کیفیت مدارس، دسترسی به معلمان مجرب، امکانات آموزشی، منابع کمکآموزشی و حتی فضای فیزیکی کلاسها سبب شده است برخی دانشآموزان مسیر دشوارتری را برای رسیدن به موفقیت تحصیلی طی کنند. این نابرابریها، بهویژه در زمان برگزاری آزمونهای استاندارد و سراسری، بیش از پیش خود را نشان میدهد و پرسشهایی جدی درباره میزان عدالت در سنجش دانشآموزان مطرح میسازد.
در کنار این مسئله، دشواری و ماهیت سوالات آزمونها نیز به یکی از محورهای اصلی انتقاد دانشآموزان و خانوادهها تبدیل شده است. برخی از دانشآموزان معتقدند سوالات بعضی از آزمونها فراتر از محتوای آموزشی تدریسشده در کلاسهاست یا بهگونهای طراحی میشود که بیش از سنجش میزان یادگیری، توانایی تستزنی یا دسترسی به آموزشهای مکمل را محک میزند.
این نگاه، نگرانیهایی را درباره فاصله میان اهداف آموزشی مدارس و شیوههای ارزیابی تحصیلی ایجاد کرده و این پرسش را به میان آورده است که آیا نظام سنجش فعلی، بهدرستی تواناییها و استعدادهای متنوع دانشآموزان را منعکس میکند؟
از سوی دیگر، فشارهای روانی ناشی از انتظارات بالا، رقابت شدید و ترس از شکست تحصیلی، بهویژه در مقاطع حساس آموزشی، به عاملی تأثیرگذار در کاهش عملکرد تحصیلی برخی دانشآموزان تبدیل شده است. در چنین شرایطی، موفقیت تحصیلی دیگر تنها نتیجه تلاش فردی دانشآموز نیست، بلکه حاصل برهمکنش مجموعهای از عوامل آموزشی، روانی، اجتماعی و اقتصادی است که هر یک میتواند مسیر یادگیری را هموار یا دشوار کنند.
با توجه به این چالشها، بررسی همهجانبه عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی دانشآموزان و شنیدن صدای آنها، ضرورتی انکارناپذیر به نظر میرسد و گفتوگو با کارشناسان و مشاوران آموزشی میتواند به روشنتر شدن ابعاد پنهان این مسئله کمک کند؛ از همین رو گفتوگویی داشتیم با علیرضا فروتن، روانشناس و کارشناس ارشد مشاوره مسیر شغلی و این دغدغهها و چالشها را با او در میان گذاشتیم و از راهکارها و پیشنهادات سخن به میان آوردیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید:
ایمنا: محیط مدرسه، امکانات آموزشی، کیفیت آموزش و سوالات به نسبت دشوار آزمون نهایی به چه میزان در موفقیت تحصیلی دانشآموزان مؤثر است؟
فروتن: در این پرسش به چند مؤلفه کلیدی، شامل محیط مدرسه، امکانات آموزشی، کیفیت آموزش و دشواری سوالات آزمون نهایی اشاره شده است. منظور از محیط مدرسه، مجموعهای از فضای فیزیکی، فرهنگ مدرسه و روابط اجتماعی در چارچوب مدرسه است؛ یک محیط مثبت و حمایتی، در مقابل یک جو نامناسب، میتواند انگیزه و تمایل دانشآموزان به یادگیری را افزایش دهد.
وجود محیط فیزیکی مناسب، برخوردار از تجهیزات لازم، بههمراه برنامههای آموزشی و تفریحی که حس تعلق و مشارکت را در دانشآموزان تقویت کند، نشاندهنده یک محیط مدرسهای مطلوب است که تأثیر مستقیمی بر موفقیت تحصیلی دانشآموزان دارد، همچنین امکانات آموزشی نقش بسیار مهمی در موفقیت تحصیلی دانشآموزان ایفا میکنند.
در راستای بهبود امکانات به هدف موفقیت تحصیلی دانشآموزان به نظر میرسد بهبود زیرساختها و فضاهای آموزشی همچون طراحی کلاسهای مدرن با تجهیزات مناسب، نور کافی و فضای لازم برای یادگیری گروهی یا طراحی فضاهای باز و آرام بهمنظور مطالعه و یادگیری غیررسمی میتواند مؤثر باشد.
ایمنا: ارزیابی شما از وضعیت فعلی امکانات آموزشی و کیفیت آموزش در مدارس چیست و این عوامل چه تأثیری بر فرایند یادگیری دانشآموزان دارد؟
فروتن: امکانات آموزشی شامل منابع آموزشی، تجهیزات فناوری و زیرساختهای فیزیکی مدرسه است و وجود منابع آموزشی باکیفیت میتواند به دانشآموزان در درک عمیقتر مباحث درسی و تقویت مهارتهای تحصیلی کمک کند، در حالی که نبود این منابع ممکن است مانعی در مسیر یادگیری مؤثر باشد، همچنین در سالهای اخیر، دسترسی به فناوریها و نرمافزارهای آموزشی نقش مهمی در تسهیل و جذابتر شدن فرایند یادگیری ایفا کرده است و تأثیر آن در نظام آموزشی کنونی غیرقابل انکار است.
کیفیت آموزش نیز عامل حیاتی دیگری در موفقیت تحصیلی به شمار میآید. این مؤلفه به روشهای تدریس، مهارتهای معلمان و محتوای آموزشی مرتبط است. از سری راهکارها و پیشنهادها در این عرصه میتوان به تأمین کتابها و منابع علمی جدید و بهروز برای کتابخانههای مدارس، ایجاد و تأمین منابع آموزشی جدید و متنوع و بررسی و بهروزرسانی محتوای آموزشی با هدف متناسبسازی آن با نیازهای روز جامعه و بازار کار اشاره کرد.
علاوه بر اهمیت و لزوم تقویت اثربخشی منابع و محتوای آموزشی، با توجه به گسترش استفاده از فناوری و ابزارهای دیجیتال در تدریس و آموزش میطلبد برنامهریزیها و اقداماتی در راستای تأمین تجهیزات آموزشی از جمله ارائه رایانهها و دستگاههای الکترونیکی به دانشآموزان بهویژه در مناطق محروم، بهرهگیری از بسترهای مجازی مناسب و بهروز برای دانشآموزان و استفاده از ابزارهای دیجیتال و نرمافزارهای آموزشی بهمنظور جذابتر کردن فرآیند یادگیری انجام شود.
ایمنا: نقش معلمان و مهارتهای حرفهای آنها تا چه اندازه میتواند در افزایش انگیزه، مشارکت و بهبود یادگیری دانشآموزان مؤثر باشد؟
فروتن: بهکارگیری روشهای تدریس فعال و متنوع متناسب با نیازهای دانشآموزان میتواند انگیزه و میزان مشارکت آنها را افزایش دهد، چرا که روشهای سنتی در بسیاری از موارد قادر به پاسخگویی به نیازهای متفاوت یادگیری نیست، ازاینرو معلمانی که از مهارتهای بالای تدریس، مدیریت کلاس و ارتباط مؤثر برخوردارند و با روشهای نوین آموزشی آشنایی دارند، میتوانند نقش مؤثری در بهبود فرایند یادگیری دانشآموزان ایفا کنند.
از سوی دیگر، محتوای درسی باکیفیت و بهروز به دانشآموزان کمک میکند مفاهیم را بهتر درک کنند و علاقه بیشتری به یادگیری داشته باشند، نه اینکه مطالب آموزشی را غیرکاربردی و فاقد فایده تلقی کنند.
مهم است به هدف توانمندسازی و توسعه حرفهای معلمان فعالیتهای همچون ایجاد کارگاهها و دورههای آموزشی مؤثر با هدف بهروزرسانی مهارتهای تدریس معلمان، تشویق معلمان به شرکت در کنفرانسها و سمینارها بهمنظور آشنایی با روشهای نوین آموزشی و برگزاری دورهها و کلاسهای آموزشی کاربردی برای معلمان و دانشآموزان در زمینه استفاده از نرمافزارها و ابزارهای دیجیتال اجرایی شود.
ایمنا: چه راهکار دیگری برای تقویت و بهبود عوامل مؤثر بر موفقیت تحصیلی دانشآموزان مدنظر دارید که مهم است به آن توجه شود؟
فروتن: به راهکارهای دیگری در زمینههای مختلف اعم از بهبود روشها و رویکردهای نوین آموزشی، تنوعبخشی به برنامههای آموزشی و فعالیتهای فرهنگی و حتی ارزشیابی، بازخورد و خودارزیابی میتوان اشاره کرد.
استفاده از تدریس مبتنی بر پروژه، از جمله پروژههای گروهی و یادگیری تجربی میتواند مشارکت دانشآموزان را افزایش دهد، همچنین ارائه دورههای متنوع در زمینههای علمی، هنری و ورزشی میتواند تأثیر بسزایی در این عرصه داشته باشد؛ این تنوع و تناسب با زندگی روزمره دانشآموزان از اهمیت ویژهای برخوردار است، همچنین ایجاد فرصتهای گوناگون برای حضور دانشآموزان در فعالیتهای فرهنگی و هنری مدرسه میتواند به شکوفایی استعدادها کمک کند.
برگزاری آزمونهای دورهای و ارائه بازخورد مستمر به دانشآموزان و آموزش دانشآموزان برای ارزیابی عملکرد خود و شناسایی نقاط قوت و ضعفشان نیز از راهکارهای ساده اما مؤثر دیگری است که باید مدنظر داشت.
نظر شما