به گزارش خبرگزاری ایمنا، هر روز در گوشهوکنار شهر، ساختمانهایی قد میکشند و ساختمانهایی دیگر فرو میریزند، اما آنچه کمتر دیده میشود، کوه خاموشی از نخالهها، آوارها و پسماندهای ساختمانی است که بیصدا بر دوش شهر سنگینی میکند و پسماندهایی که اگر رها شوند، به زخمی بر پیکره طبیعت و سیمای شهری بدل میشوند و اگر درست مدیریت شوند، میتوانند به منبعی ارزشمند برای توسعه پایدار، اقتصاد چرخشی و حفظ منابع طبیعی تبدیل شوند.
پسماندهای ساختمانی شامل خاک، بتن، آجر، گچ، فلزات، چوب و مصالحی هستند که در فرایند ساختوساز، تخریب و نوسازی شهری تولید میشوند که با رشد شتابان شهرنشینی و نوسازی بافتهای فرسوده، حجم این پسماندها بهطور چشمگیری افزایش یافته است؛ بهگونهای که در بسیاری از کلانشهرها، نخالههای ساختمانی سهمی قابل توجه از کل پسماندهای تولیدی را به خود اختصاص میدهند.
انباشت غیرمجاز این پسماندها در حاشیه شهرها، بستر رودخانهها و زمینهای بایر، نهتنها چهره شهر را مخدوش میکند، بلکه به تخریب خاک، آلودگی منابع آب و افزایش گردوغبار دامن میزند.
در سالهای گذشته، مدیریت سنتی پسماندهای ساختمانی اغلب بر انتقال و دفن متمرکز بوده است؛ رویکردی پرهزینه و ناپایدار که نهتنها منابع طبیعی را هدر میدهد، بلکه فشار مضاعفی بر محیطزیست وارد میکند؛ در حالی که بسیاری از این پسماندها، بهویژه بتن، آجر و فلزات، قابلیت بازیافت و بازگشت به چرخه تولید را دارند و میتوانند جایگزین بخشی از مصالح خام در پروژههای عمرانی شوند.
بازیافت پسماندهای ساختمانی یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش مصرف منابع طبیعی، کاهش هزینههای ساختوساز و مدیریت هوشمند پسماند است و فرایند بازیافت با جداسازی مصالح قابل استفاده، خردایش نخالهها و تولید مصالح ثانویه مانند شن و ماسه بازیافتی آغاز میشود؛ مصالحی که میتوانند در زیرسازی راهها، پروژههای عمرانی و حتی تولید بتنهای خاص مورد استفاده قرار گیرند که این رویکرد، ضمن کاهش استخراج بیرویه از معادن، به کاهش آلودگی هوا و مصرف انرژی نیز کمک میکند.
از منظر اقتصادی، بازیافت پسماندهای ساختمانی میتواند به ایجاد زنجیرهای از فرصتهای شغلی، کاهش هزینههای حملونقل و افزایش بهرهوری پروژههای عمرانی منجر شود و شهرهایی که به سمت اقتصاد چرخشی حرکت کردهاند، نشان دادهاند که نخالههای ساختمانی نه یک هزینه اضافی، بلکه سرمایهای پنهان در دل شهر هستند که با مدیریت صحیح، ارزشآفرین خواهند بود.
موفقیت در مدیریت و بازیافت پسماندهای ساختمانی بدون نقشآفرینی جدی مدیریت شهری ممکن نیست و تدوین ضوابط دقیق برای تفکیک پسماند در مبدأ، ایجاد مراکز مجاز بازیافت، نظارت بر حمل و دفع نخالهها و استفاده از فناوریهای نوین در پایش تخلفات، از جمله اقداماتی است که میتواند نظم تازهای به این حوزه ببخشد.
در بسیاری از شهرهای پیشرو، استفاده از سامانههای هوشمند برای ردیابی خودروهای حمل نخاله و ثبت دیجیتال فرایند دفع یا بازیافت، توانسته است از تخلیه غیرمجاز جلوگیری کند و شفافیت را افزایش دهد.
از سوی دیگر، مشارکت سازندگان، پیمانکاران و شهروندان نقشی کلیدی در موفقیت این سیاستها دارد و زمانی که سازندگان به ارزش اقتصادی بازیافت پی ببرند و شهروندان نسبت به پیامدهای زیستمحیطی رهاسازی نخالهها آگاه شوند، مدیریت پسماندهای ساختمانی از یک وظیفه تحمیلی به یک مسئولیت جمعی تبدیل خواهد شد.
آینده شهرهای پایدار، در گرو نگاه نو به پسماندهای ساختمانی است؛ نگاهی که نخالهها را نه پایان یک پروژه، بلکه آغاز چرخهای تازه میبیند و حرکت به سمت ساختمانهای سبز، طراحی قابل بازیافت، استفاده از مصالح پایدار و توسعه مراکز بازیافت پیشرفته، میتواند شهرها را از زیر بار آوارهای خاموش رها کند که در چنین شهری، هر آجر فرو ریخته فرصتی برای ساخت دوباره است و هر نخاله ساختمانی، گامی در مسیر توسعهای هوشمند و دوستدار محیطزیست است.
تجمع نخالههای ساختمانی در شرق اصفهان ریزگردها را تشدید میکند
احمد شریعتی، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به یکی از معضلات جدی فعلی شهر، اظهار میکند: یکی از مشکلات اساسی اصفهان، تجمع گسترده نخالههای ساختمانی ناشی از آواربرداریها و فعالیتهای ساختوساز است که عمدتاً در حاشیه شرقی شهر و در محدوده بلوار رضوان انباشته شده و سالهاست ادامه دارد.
وی با بیان اینکه این نخالهها در ورودی بلوار رضوان و روبهروی کارخانه پسماند و بازیافت شهرداری اصفهان قابل مشاهده است، ادامه میدهد: در مسیر منتهی به باغ رضوان، در دو سوی خیابان و بلوار، تلنبارهای گستردهای از خاکروبهها دیده میشود که حاصل یک رویه قدیمی و ادامهدار در ساماندهی نادرست نخالههای ساختمانی است.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر پیامدهای زیستمحیطی این وضعیت تاکید میکند: با توجه به جهت وزش بادهای موسمی از شرق به غرب، این تلنبارها به یکی از منابع اصلی تولید ریزگرد تبدیل شده و آلایندگی هوای اصفهان را بهطور مضاعف افزایش میدهد.
شریعتی با اشاره به شرایط خاص آلودگی هوای اصفهان میگوید: شهر اصفهان علاوه بر آلودگیهای ناشی از حملونقل و گازهای آلاینده، با معضل ریزگردها نیز مواجه است و انباشت خاکهای مرده و نخالههای ساختمانی، فشار مضاعفی بر کیفیت هوای شهر وارد میکند.
وی با بیان اینکه در طول دورههای مختلف عضویت خود در شورای شهر این موضوع را پیگیری کرده است، اضافه میکند: از دوره چهارم تا دوره ششم شورا، بارها در کمیسیونهای تخصصی، تلفیق و حتی صحن علنی شورا پیشنهاد دادهام که سایت تجمع نخالههای ساختمانی باید از شرق اصفهان جابهجا شود.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان میکند: این محدوده در مجاورت نمایشگاه بینالمللی اصفهان قرار دارد و از سوی دیگر مسیر تردد شهروندان به باغ رضوان است که بهویژه در روزهای پنجشنبه و جمعه با حجم بالای رفتوآمد برای زیارت اهل قبور همراه است.
شریعتی میگوید: علاوه بر این، شهر رویاها، میادین میوه و ترهبار، باغ بزرگ تندرستی با وسعت حدود ۷۰ هکتار که بهزودی افتتاح میشود و همچنین باغ گل و گیاه ارغوان که یکی از بزرگترین باغهای بینالمللی کشور محسوب میشود، در همین محدوده قرار دارند.
وی ادامه میدهد: با وجود چنین ظرفیتهای گردشگری، تفریحی و خدماتی، وجود سایت تجمع نخالههای ساختمانی در این نقطه از شهر بههیچوجه قابل توجیه نیست و چهره ورودی شرقی اصفهان را بهشدت مخدوش کرده است.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر وجود گزینههای جایگزین تاکید میکند: شهرداری اصفهان هکتارها زمین در سایت سجزی در اختیار دارد که اساساً فلسفه و برنامهریزی اولیه آن برای مدیریت پسماند بوده و انتقال نخالههای ساختمانی به این محدوده کاملاً امکانپذیر است.
شریعتی با اشاره به ضرورت بازآوری نخالههای ساختمانی، میگوید: علاوه بر جابهجایی سایت، باید به استفاده مجدد از نخالهها، خاکروبهها و احیای آنها در چرخه ساختوساز توجه جدی شود، اما متأسفانه هنوز عزم جدی و تصمیم قاطع در مدیریت شهری برای این موضوع دیده نمیشود.
وی اضافه میکند: بارها مطالبهگری کردهام و دفاع کردهام که شرق اصفهان نباید محل انباشت خاکهای مرده باشد، چراکه این تلنبارها هر سال بیشتر میشود و آثار منفی آن مستقیماً متوجه شهروندان خواهد بود.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان میکند: در کنار بحث انتقال سایت، موضوع مدیریت فضای باقیمانده نیز اهمیت دارد و حداقل باید با ایجاد فضای سبز، کاشت درخت و تثبیت خاک، از پراکندگی ریزگردها در اثر وزش باد جلوگیری شود.
شریعتی میگوید: از سالهای گذشته این رویکرد آغاز شده و سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان اقدام به کاشت گونههای کمآببر کرده است که ریشهدوانی مناسبی دارند و میتوانند در تثبیت خاک و کاهش آثار منفی زیستمحیطی مؤثر باشند.
وی ادامه میدهد: این اقدامات تا حدی موفق بوده، اما مشکل اصلی همچنان باقی است، زیرا همزمان با اجرای فضای سبز، ورود و انباشت مجدد خاکروبهها ادامه دارد و اگر برای این روند فکری اساسی نشود، تمام اقدامات مقطعی خواهد بود.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر ضعف کشور در حوزه بازیافت نخالههای ساختمانی تاکید میکند: در سطح ملی هنوز زیرساخت مناسبی برای بازیافت بتن، آسفالت و نخالههای ساختمانی وجود ندارد و این موضوع باعث هدررفت منابع و تشدید مشکلات زیستمحیطی شده است.
شریعتی با اشاره به تجربههای ناموفق گذشته میگوید: در سالهای اخیر مناقصههایی برگزار شد و حتی با یک شرکت قرارداد بسته شد و افتتاحیه هم انجام گرفت، اما در عمل آن شرکت نتوانست به تعهدات خود عمل کند و پروژه به نتیجه نرسید.
وی اضافه میکند: اخیراً در هیئتمدیره سازمان مدیریت پسماند که عضو آن هستم، این موضوع مجدداً مطرح شد و مزایده جدیدی برگزار شد که چند شرکت توانمند اعلام آمادگی کردند تا در حوزه بازآوری و استفاده مجدد از پسماندهای ساختمانی فعالیت کنند.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان میکند: هدف این است که با مشارکت شهرداری و سرمایهگذاری بخش خصوصی، چرخه بازیافت نخالههای ساختمانی فعال شود و این پسماندها دوباره به چرخه تولید و ساختوساز بازگردند.
شریعتی میگوید: در حوزه مدیریت فعلی نیز اقداماتی انجام شده و مسیر دسترسی سایت گردنه زینل و بلوار رضوان اصلاح، دو باند و خروجی سایت مشخص شده تا ساماندهی موقت بهتری برای تمرکز نخالهها ایجاد شود.
وی ادامه میدهد: در حال حاضر، کنترل و نظارت بر خاکبرداریها و تخریبها از طریق صدور بارنامه انجام میشود و هر خودروی حمل نخاله باید مجوزهای لازم از شهرسازی و خدمات شهری را دریافت کند و در ساعات مشخص اقدام به فعالیت کند.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر نظارت هوشمند تاکید میکند: ثبت خودروهای خاکبردار در سامانه، ثبت پلاکها و رصد مسیر حمل نخالهها باعث شده در صورت تخلیه غیرمجاز، تخلف شناسایی، جریمه و پیگیری قانونی انجام شود.
شریعتی میگوید: با وجود این نظارتها، باید صریح گفت که مکان فعلی، محل مناسبی برای تجمع نخالههای ساختمانی نیست و راهکار نهایی، انتقال سایت و فعالسازی چرخه بازآوری پسماندهای ساختمانی است که برای آن مناقصه جدید برگزار شده و امیدواریم شرکتهای توانمند این مسئولیت را بر عهده بگیرند.
از مبدأ تا مقصد؛ هوشمندسازی نخالههای ساختمانی، گام بلند اصفهان در مدیریت پایدار پسماند
غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه فاز نخست واحد بازیافت پسماندهای ساختمانی یکی از پروژههای مهم این سازمان به شمار میرود، به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: در کنار این پروژه، موضوع مهم دیگری با عنوان شهرک بازیافت یا بهدرستی شهرک جمعآوری پسماند خشک در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه جمعآوری غیررسمی پسماند خشک به یکی از معضلات بزرگ کشور تبدیل شده است، ادامه میدهد: این پدیده در واقع مقدمه و بستری برای زبالهگردی در سطح شهر فراهم کرده که توسط گروههای مختلفی از جمله اتباع، کودکان، معتادان متجاهر و افراد کارتنخواب به شکلهای مختلف انجام میشود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با تأکید بر اینکه وجود انبارهای غیرمجاز خرید پسماند خشک چالشهای متعددی ایجاد کرده است، تاکید میکند: این انبارها بهصورت غیرقانونی در سطح شهر شکل گرفتهاند و باعث بروز مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حتی امنیتی شدهاند.
ساکتی با اشاره به ابعاد امنیتی این مسئله میگوید: فعالیت این مراکز غیرمجاز تا حدی گسترده شده که حتی دستگاههای امنیتی را نیز درگیر کرده و کارگروههای مرتبط با سرقت در سطح استان برای مقابله با این موضوع تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه برخی از این انبارها اقدام به خرید اجناس مسروقه میکنند، اضافه میکند: این موضوع خود به یک چالش جدی تبدیل شده و در مواردی گزارشهایی وجود دارد که مبادله کالا بهصورت پایاپای با معتادان انجام میشود و در ازای پسماند خشک یا ضایعات، مواد مخدر تحویل داده میشود.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: در برخی موارد، این فرایند به سرقت تجهیزات شهری از جمله تابلوها، دریچهها و تأسیسات شهری منجر شده است که آسیبهای جدی به زیرساختهای شهری وارد میکند.
ساکتی با اشاره به اقدامات انجامشده برای مقابله با این وضعیت میگوید: تمام این مراکز شناسایی شدهاند، پروندههای قضائی برای آنها تشکیل و به مراجع ذیصلاح ارجاع داده شده و بهصورت هفتگی شاهد پلمپ این انبارهای غیرمجاز هستیم.
وی ادامه میدهد: با وجود این اقدامات، تجربه نشان داده است که صرف پلمپ و تعطیلی این مراکز کافی نیست، چراکه پس از مدتی مجدد در نقاط دیگر فعالیت خود را از سر میگیرند و این چرخه معیوب ادامه پیدا میکند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با تأکید بر لزوم ایجاد راهکار جایگزین، تاکید میکند: بخشی از این فعالیتها میتواند در قالب کسبوکارهای هدفمند بخش خصوصی ساماندهی شود و بهجای فعالیت غیرقانونی، به سمت کارآفرینی و تولید ارزش افزوده هدایت شود.
ساکتی با بیان اینکه خروجی این فرایند باید تأمین مواد اولیه برای صنایع تبدیلی باشد، میگوید: این مسیر باید با نظارت دقیق و کنترلهای امنیتی، اقتصادی و اجتماعی همراه باشد تا هم از بروز آسیبها جلوگیری شود و هم پسماند خشک از سطح شهر جمعآوری شود.
وی اضافه میکند: هدف از این طرح، حذف کامل فعالیتهای غیررسمی و آسیبزا از سطح شهر و هدایت آنها به ساختاری مشخص، شفاف و قابل کنترل است که هم منافع اقتصادی داشته باشد و هم آثار منفی اجتماعی را کاهش دهد.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: بر همین اساس، ایده ایجاد شهرک جمعآوری پسماند خشک شکل گرفت تا با تمرکز فعالیتها در یک مکان مشخص، امکان نظارت، ساماندهی و مدیریت یکپارچه این حوزه فراهم شود.
ساکتی میگوید: اجرای این طرح میتواند ضمن کاهش زبالهگردی و جمعآوری انبارهای غیرمجاز، زمینهساز نظمبخشی به چرخه پسماند خشک و تبدیل یک معضل شهری به فرصتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر اصفهان باشد.
به گزارش ایمنا، در مجموع، آنچه امروز اصفهان با آن روبهرو است، تنها مسئله انباشت نخالههای ساختمانی یا فعالیتهای غیررسمی در حوزه پسماند نیست، بلکه چالشی چندوجهی است که محیطزیست، سلامت شهروندان، سیمای شهری، امنیت اجتماعی و بهرهوری اقتصادی را بهطور همزمان تحت تأثیر قرار میدهد؛ تجربه سالهای گذشته نشان داده است که راهکارهای مقطعی و سنتی، از انتقال و دفن نخالهها گرفته تا پلمب موقت انبارهای غیرمجاز، نتوانسته این چرخه معیوب را متوقف کند و تنها با تغییر نگاه از «دفع پسماند» به «مدیریت هوشمند و بازآورانه» میتوان از تکرار این بحران جلوگیری کرد.
حرکت اصفهان به سمت هوشمندسازی فرایندهای جمعآوری، حمل، نظارت و بازیافت پسماندهای ساختمانی و خشک، تلاشی است برای تبدیل تهدیدهای زیستمحیطی و اجتماعی به فرصتهای پایدار اقتصادی و شهری؛ مسیری که با مشارکت مدیریت شهری، بخش خصوصی و همراهی شهروندان معنا پیدا میکند.
اگر این رویکرد با عزم جدی، تصمیمگیری قاطع و تداوم اجرا همراه شود، میتواند الگویی ملی برای سایر کلانشهرها باشد؛ الگویی که در آن، نخالهها دیگر بار اضافی شهر نیستند، بلکه حلقهای از زنجیره توسعه پایدار و اقتصاد چرخشی شهری بهشمار میآیند.
نظر شما