از فلسطین تا مقابله با سیاست‌های آمریکا، حاج قاسم همچنان حضور دارد

عباس وهاج در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره شخصیت شهید حاج قاسم سلیمانی و روند تولید این مجموعه مستند «سرباز ۶۳ ساله» اظهار کرد: حاج قاسم سلیمانی شخصیتی استثنایی و چندلایه بود که در طول عمر پربرکت خود، اقداماتی انجام داد که هرکدام به‌تنهایی شگفت‌انگیز و اثرگذار بودند.

وی افزود: اقداماتی که نه‌تنها در داخل کشور، بلکه در منطقه غرب آسیا و حتی در سطح جهانی تأثیر گذاشتند. دلیل ماندگاری و استمرار نام و راه حاج قاسم نیز همین اثرگذاری عمیق و ریشه‌دار است. امروز هم می‌بینیم بذری که او در حوزه مقاومت کاشت و سال‌ها آن را آبیاری کرد، از یک نهال کوچک و شکننده به درختی تنومند تبدیل شده که ساختار استکبار جهانی و به‌ویژه رژیم صهیونیستی را به چالش کشیده است.

این کارگردان با تاکید بر اینکه جریان مقاومت که حاج قاسم در شکل‌گیری و تقویت آن نقش اساسی داشت، امروز به مرحله بیداری جهانی رسیده است، گفت: از فلسطین و سرزمین‌های اشغالی گرفته تا مقابله با سیاست‌های آمریکا، به باور من، حاج قاسم همچنان در این مسیر حضور دارد و اثر او ادامه‌دار است.

وهاج تأکید کرد: این استمرار تنها محدود به میدان نظامی نیست، بلکه در عرصه‌های فرهنگی نیز به‌وضوح دیده می‌شود. پایه‌گذاری کنگره‌های شهدا که نخستین‌بار در کرمان برگزار شد، یا نقش‌آفرینی در بازسازی عتبات عالیات، نمونه‌هایی از اقداماتی است که موجب می‌شود نام و راه حاج قاسم همچنان زنده بماند. تا زمانی که عتبات عالیات پابرجاست و تا وقتی یادواره‌ها و کنگره‌های شهدا برگزار می‌شود، نمی‌توان حاج قاسم را از این جریان جدا کرد.

وی با اشاره به این جمله از رهبر معظم انقلاب که تأکید کرده‌اند که دفاع مقدس یک موضوع مقطعی نیست، بلکه جریانی زنده و مداوم است، عنوان کرد: حاج قاسم به‌عنوان فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله، بخشی جدانشدنی از این مکتب است و تا زمانی که روح دفاع مقدس و روحیه انقلابی در جامعه جاری باشد، شخصیتی همچون حاج قاسم نیز در متن این جریان حضور دارد.

کارگردان مستند «سرباز ۶۳ ساله» در پاسخ به اینکه پرداختن به شخصیتی که طی سال‌های اخیر آثار فراوانی درباره او تولید شده، ممکن است برای برخی با ترس همراه باشد، این وضعیت برای شما چگونه رقم خورد، گفت: شخصیت حاج قاسم آن‌قدر عمیق، گسترده و چندبعدی است که می‌توان از زوایای مختلف و در مقاطع گوناگون به آن پرداخت.

وهاج بهره‌گیری از تولیدات صورت گرفته درباره شهید سلیمانی را یک اتفاق قابل استفاده دانست و تصریح کرد: کتاب‌ها، مستندها، فیلم‌های کوتاه و داکیودرام‌هایی که تاکنون ساخته شده‌اند، نه‌تنها مانع نیستند، بلکه به پژوهش و جامعیت نگاه کمک می‌کنند. مجموعه مستند «سرباز ۶۳ ساله» نیز با همین نگاه شکل گرفت. در این اثر، زندگی حاج قاسم تا سن ۶۳ سالگی و در قالب یک تایم‌لاین دقیق روایت می‌شود. این مجموعه ۱۶ قسمتی از دوران کودکی آغاز می‌شود و تا پس از شهادت ایشان ادامه پیدا می‌کند؛ حتی به تحولات پس از شهادت، از جمله مسئله طوفان‌الاقصی، نیز اشاره شده است.

وی اظهار اظهار کرد: در قسمت‌های ابتدایی به خانواده، کودکی، جغرافیای زیست و شکل‌گیری شخصیت حاج قاسم پرداخته می‌شود. سپس ورود او به کرمان، رویارویی با انقلاب اسلامی، پیوستن به سپاه پاسداران و حضور در دفاع مقدس روایت می‌شود. چندین قسمت به نقش محوری او در لشکر ۴۱ ثارالله اختصاص دارد، چراکه در دوران دفاع مقدس، اتفاقات مهم و اثرگذاری به فرماندهی ایشان رقم خورد که شناخت آن برای مردم ضروری است.

این کارگردان به تشریح روند فعالیت شهید سلیمانی در این مستند پرداخت و گفت: پس از دفاع مقدس، به فرماندهی جنوب شرق کشور و شرایط پیچیده امنیتی آن منطقه پرداخته می‌شود و سپس روایت به فرماندهی قرارگاه قدس و نیروی قدس سپاه می‌رسد. پس از آن فعالیت‌های حاج قاسم در کشورهای مختلف از جمله عراق، سوریه، لبنان، یمن، افغانستان، سومالی حتی مناطق آمریکای لاتین، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و در امتداد همان تایم‌لاین روایت شده است. برای من، این سیر معنایی بسیار قابل‌توجه بود؛ اینکه حاج قاسم از قرارگاه قدس آغاز می‌کند، به فرماندهی سپاه قدس می‌رسد و در نهایت در مسیر آرمان قدس به شهادت می‌رسد.

وهاج گفت: در این مستند تلاش شده تنها به وجه نظامی حاج قاسم پرداخته نشود. یکی از بخش‌های مهم، اشاره به تحول فکری او است؛ موضوعی که خود حاج قاسم نیز آن را پنهان نکرده و در نوشته‌هایش به آن اشاره کرده است. جوانی که در مقطعی گرایش متفاوتی داشته، با تحقیق و آگاهی، مسیر حق و باطل را تشخیص می‌دهد و دچار یک تحول عمیق فکری می‌شود. این نگاه انسانی و واقعی، برای مخاطب بسیار تأثیرگذار است.

وی افزود: به وجوه اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی حاج قاسم توجه ویژه شده است؛ نوع برخورد او با مردم، نگاهش به جامعه، تعاملش با روستاییان، شیوه دیپلماسی رفتاری و شخصیت عرفانی‌اش. حاج قاسم تنها یک فرمانده نظامی نبود، بلکه شخصیتی جامع با ابعاد گوناگون انسانی، اجتماعی و فرهنگی بود.

کارگردان مستند «سرباز ۶۳ ساله» تأکید کرد: پیش از این نیز در حوزه مقاومت فعالیت داشتیم و شخصیت حاج قاسم برای ما ناآشنا نبود، اما در جریان پژوهش این مستند، بیش از همه از گستردگی نقش او در وقایع مختلف شگفت‌زده شدیم. در بسیاری از اتفاقات مهم منطقه، رد پای حاج قاسم دیده می‌شود؛ نقش‌هایی که گاهی کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.

وهاج تأکید کرد: به باور من، محدود کردن پرداختن به حاج قاسم تنها به ایام سالگرد شهادت، اشتباه است و نتیجه‌ای جز اشباع مخاطب ندارد. حاج قاسم ظرفیت پرداخت در تمام طول سال را دارد، چراکه ابعاد شخصیتی و کارنامه عملی او بسیار گسترده است.

وی ادامه داد: در حوزه سینما نیز پتانسیل تولید آثار شاخص درباره حاج قاسم وجود دارد و از نظر فنی و اجرایی محدودیتی احساس نمی‌شود. اما چالش اصلی، ضعف در فیلم‌نامه است. کارگردانی‌ها اغلب قابل‌قبول‌اند، اما تا زمانی که متن و محتوا قوام نداشته باشد، اثر نهایی به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

این مستندساز درباره نقطه قوت این مستند گفت: در نهایت اگر بخواهم از نقطه قوت «سرباز ۶۳ ساله» بگویم، باید به پژوهش عمیق و انسجام روایی آن اشاره کنم. ساخت یک مجموعه ۱۶ قسمتی نیازمند خط داستانی دقیق، ریتم مناسب و پرهیز از اضافه‌گویی است. تلاش ما این بود که روایت از ابتدا تا انتها یکدست باشد؛ به‌گونه‌ای که مخاطب همان کیفیت و لحن قسمت اول را تا قسمت شانزدهم احساس کند.