به گزارش خبرگزاری ایمنا، امسال پاییز، دستکم در بسیاری از شهرهای ایران، کمی دیرتر از آنچه انتظار میرفت از راه رسید. تغییرات آبوهوایی باعث شد مرز میان تابستان و پاییز کمرنگتر شود و نشانههای این فصل از خنکی هوا تا تغییر رنگ درختان با تأخیر خود را نشان دهد. اما حالا که پاییز بالاخره از راه رسیده و خود را در خیابانها، پارکها و فضاهای شهری نشان میدهد، شاید زمان مناسبی باشد که تجربه این فصل را جدیتر از همیشه در نظر بگیریم؛ نه فقط بهعنوان یک تغییر آبوهوا، بلکه بهمثابه یک امکان فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی.
پاییز در ایران همواره فصلی میانه بوده است؛ نه شلوغی و اوج سفرهای نوروزی را دارد و نه سرمای بازدارنده زمستان را. همین میانهبودن اما میتواند به مزیت تبدیل شود. هوای معتدل شهرهای تاریخی، خلوتتر شدن فضاهای گردشگری، رنگگرفتن طبیعت و همزمانی با آئینها و جشنهای کهن، همه عواملی هستند که پاییز را به فصلی مناسب برای تجربهای آرامتر، عمیقتر و اصیلتر از ایران بدل میکنند. با این حال، این ظرفیتها کمتر در قالب یک روایت منسجم یا برنامهریزی هدفمند گردشگری دیده شدهاند.
در شرایطی که بسیاری از کشورها توانستهاند با تعریف فستیوالها و رویدادهای فصلی، اقتصاد شهری و گردشگری خود را فعال نگه دارند، این پرسش مطرح میشود که آیا پاییز ایران نیز میتواند به یک مقصد تبدیل شود؟ فصلی که نهتنها طبیعت، بلکه فرهنگ، آئینها، فضاهای شهری و مشارکت اجتماعی را در دل خود جمع کند. بررسی این امکان، بهویژه در شهرهایی مانند اصفهان با محورهایی چون چهارباغ، میتواند چشمانداز تازهای پیش روی گردشگری ایران بگشاید.
در همین راستا با مجید دانشمبرهن، رئیس انجمن صنفی و انجمن حرفهای راهنمایان گردشگری استان اصفهان گفتوگو کردهایم؛ مشروح این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
ایمنا: به نظر شما ایران از نظر تنوع اقلیمی چه ظرفیتهایی برای تبدیل شدن به مقصد گردشگری پاییزه در سطح بینالمللی دارد؟
دانش مبرهن: ایران با تنوع اقلیمی و فرهنگی گسترده، ظرفیتهای بینظیری برای تبدیل شدن به مقصد گردشگری پاییزه در سطح بینالمللی دارد؛ از جنگلهای هیرکانی شمال تا کویرهای یزد و آئینهای محلی، این کشور میتواند تجربهای چندوجهی و منحصربهفرد برای گردشگران جهانی فراهم کند.
در بعد اقلیمی، ایران در پاییز ترکیبی از آبوهواهای متفاوت را ارائه میدهد؛ از هوای خنک کوهستانهای کردستان و همدان تا هوای معتدل جنوب، مانند بوشهر و سواحل خلیج فارس. جنگلهای هیرکانی شمال کشور که قدمتی بیش از ۴۰ میلیون سال دارند و در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شدهاند، در پاییز به تابلویی زنده از رنگهای زرد، نارنجی و قرمز تبدیل میشوند. از سوی دیگر، کویرهای مرکزی مانند یزد و کرمان در این فصل با هوای متعادل، امکان کویرنوردی و شبنشینی زیر آسمان پرستاره و بازدید از معماری خشتی را فراهم میکنند. همچنین دریاچه زریوار مریوان و کوههای زاگرس در پاییز جلوهای خیرهکننده دارند و برای طبیعتگردی و کوهنوردی بسیار مناسباند.
ایمنا: در حوزه فرهنگ چه ظرفیهای گردشگری در کشور داریم؟
دانش مبرهن: در حوزه فرهنگی نیز پاییز ایران با آئینها و جشنهای متنوعی همراه است. جشنهای باستانی مانند مهرگان در یزد و آئینهای محلی در کردستان و آذربایجان، برای گردشگران بینالمللی جذابیت ویژهای دارند. شهرهایی چون اصفهان، شیراز و تبریز در پاییز، بهدلیل هوای معتدل، شرایط مطلوبتری برای بازدید از بناهای تاریخی، باغها و آرامگاه شاعران فراهم میکنند. هنر و موسیقی محلی، بهویژه در مناطقی مانند سنندج و کردستان، همراه با مهماننوازی مردم، تجربهای اجتماعی و فرهنگی منحصربهفرد خلق میکند. غذاهای فصلی مانند آش شولی یزد یا غذاهای محلی کردی نیز بخشی از این تجربه فرهنگی هستند.
از منظر بینالمللی، ایران در پاییز میتواند همزمان مقصدی برای اکوتوریسم و فرهنگگردی باشد. کاهش ازدحام گردشگران نسبت به بهار و تابستان، تجربهای آرامتر و اصیلتر برای گردشگران خارجی فراهم میکند. همچنین معرفی پاییز ایران بهعنوان فصل تعادل و رنگها این امکان را دارد که جایگاهی ویژه در بازار گردشگری جهانی ایجاد کند.
در مجموع، ایران با اقلیم متنوع، میراث فرهنگی غنی، آئینهای پاییزی و مناظر طبیعی رنگارنگ، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از مقاصد اصلی گردشگری پاییزه در جهان را دارد، به شرط آنکه این ظرفیتها با زیرساخت مناسب، تبلیغات بینالمللی و بستههای سفر تخصصی همراه شوند.
ایمنا: ایده مناسب برای برندسازی در پاییز ایران چه میتواند باشد؟ به نظر شما برای طراحی یک برند پاییز ایران بهعنوان مقصد گردشگری بینالمللی، چه محورهایی را باید مدنظر قرار داد؟
دانش مبرهن: برای طراحی برند پاییز ایران میتوانیم بر سه محور کلیدی تمرکز کرد. محور نخست، هویت اقلیمی است؛ با شعاری مانند «ایران، سرزمین چهار فصل در یک فصل» و تأکید بر جنگلهای رنگین شمال، کویرهای معتدل مرکزی و سواحل جنوبی در پاییز. محور دوم، هویت فرهنگی است که شامل معرفی جشنهای باستانی مانند مهرگان، آئینهای محلی پاییزی و ترکیب میراث تاریخی با تجربههای زندهای چون موسیقی، غذاهای فصلی و صنایعدستی میشود. محور سوم، هویت تجربهای است که بر طراحی بستههای سفر ترکیبی شامل طبیعتگردی، فرهنگگردی و خوراک محلی و روایت پاییز ایران بهعنوان فصل «تعادل، رنگها و آرامش» تمرکز دارد.
پیام برند میتواند چنین باشد: «پاییز ایران؛ جایی که طبیعت و فرهنگ در رنگها و آئینها به هم میرسند.» این چارچوب قابلیت آن را دارد که مبنای کمپینهای تبلیغاتی، بستههای سفر و جذب اسپانسرهای بینالمللی قرار گیرد.
ایمنا: به نظر شما پاییز ایران چه مزیت رقابتیای نسبت به کشورهای فعال در گردشگری فصلی دارد؟
دانش مبرهن: در مقایسه با مقاصدی مانند ترکیه، گرجستان، یونان یا کشورهای اروپایی، پاییز ایران چند مزیت رقابتی برجسته دارد. نخست، تنوع چهار فصل در یک کشور است؛ بهگونهای که ایران در پاییز همزمان کوهستانهای سرد، جنگلهای رنگارنگ، کویرهای معتدل و سواحل گرم را ارائه میدهد. این تنوع تجربهای چندوجهی و کمنظیر ایجاد میکند. تجربه آسمان پرستاره کویرهای یزد و کرمان نیز مزیتی است که کمتر کشوری میتواند مشابه آن را ارائه دهد.
در بعد فرهنگی، آئینهای پاییزی منحصربهفرد مانند مهرگان یا آئینهای محلی کردستان و آذربایجان، پاییز ایران را به مقصدی فرهنگی-روایی متمایز تبدیل میکند. همچنین ترکیب میراث جهانی با هوای معتدل پاییز، تجربهای راحتتر و دلپذیرتر برای بازدید از شهرهایی چون اصفهان، شیراز و تبریز فراهم میآورد.
از نظر تجربه گردشگری، پاییز ایران نسبتاً خلوتتر و مقرونبهصرفهتر است. هزینههای اقامت، حملونقل و خدمات گردشگری پایینتر از بسیاری از مقاصد رقیب است و امکان ارائه بستههای ترکیبی شامل جنگلگردی، کویرنوردی، بازدید تاریخی و آئینهای محلی وجود دارد. این ویژگیها در مجموع مزیت رقابتی روشنی برای پاییز ایران ایجاد میکنند.
ایمنا: فضاهای شهری مانند چهارباغ اصفهان چه نقشی در شکلگیری فستیوالهای پاییزه میتواند داشته باشد؟
دانش مبرهن: فضاهای شهری تاریخی و نمادینی مانند چهارباغ اصفهان نقش محوری در شکلگیری و تثبیت فستیوالهای پاییزه دارند. این فضاها بستر فیزیکی رویداد و در عین حال حامل هویت فرهنگی و اجتماعی شهر هستند. چهارباغ میتواند روایت پاییزه را با میراث معماری و باغ ایرانی پیوند دهد و تجربه جشنواره را از یک رویداد صرفاً سرگرمی به یک روایت فرهنگی-تاریخی ارتقا دهد.
این فضاها امکان مشارکت اجتماعی گسترده، اجرای موسیقی خیابانی، برپایی بازارچههای پاییزی و نمایشگاههای صنایعدستی را فراهم میکنند. جلوههای بصری پاییزی درختان چهارباغ نیز به هویت زیباییشناختی جشنواره کمک میکند و در نهایت با هدایت گردشگران به قلب شهر، رونق اقتصادی و برندینگ بینالمللی را تقویت میسازد.
ایمنا: بر اساس اطلاع شما از تجربه سایر کشورها فستیوالهای فصلی چگونه به رونق اقتصاد محلی و گردشگری شهری کمک میکنند؟
دانش مبرهن: تجربه جهانی نشان میدهد فستیوالهای فصلی موتور محرک اقتصاد محلی و گردشگری شهری هستند. این رویدادها با جذب گردشگران، موجب افزایش درآمد هتلها، رستورانها، بازارچهها و صنایعدستی میشوند و فرصتهای شغلی متعددی ایجاد میکنند. همچنین توسعه زیرساختهای شهری برای میزبانی جشنوارهها، اثرات بلندمدتی برای شهرها به همراه دارد.
در بعد فرهنگی، جشنوارهها محلههای قدیمی را زنده میکنند، تجربههای اصیل به گردشگران ارائه میدهند و به تثبیت هویت فرهنگی شهرها کمک میکنند. نمونههایی مانند اکتبرفست آلمان یا جشنهای برداشت محصول در فرانسه نشان میدهد چگونه یک رویداد فصلی میتواند به برند جهانی یک مقصد تبدیل شود. ایران نیز میتواند با الگوگیری از این تجربهها، پاییز را به ابزار توسعه شهری و گردشگری بینالمللی تبدیل کند.
ایمنا: به نظر شما مهمترین موانع اجرایی و مدیریتی در مسیر برگزاری جشنوارههای بینالمللی پاییزه در ایران چیست؟
دانش مبرهن: مهمترین موانع شامل ضعف زیرساختها، محدودیتهای اقتصادی، چالشهای هماهنگی نهادی، موانع اجتماعی-فرهنگی و کمبود تجربه مدیریتی بینالمللی است. کمبود امکانات گردشگری استاندارد، مشکلات تأمین مالی پایدار، موازیکاری نهادی و نبود برنامهریزی بلندمدت از جمله چالشهای اصلی هستند. همچنین محدودیتهای فرهنگی و ضعف در ارتباطات بینفرهنگی میتواند مانع دیدهشدن جهانی جشنوارهها شود.
ایمنا: فکر میکنید نقش مدیریت شهری، شهرداریها و بخش خصوصی در تحقق این رویدادها چگونه باید تعریف شود؟
دانش مبرهن: مدیریت شهری، شهرداریها و بخش خصوصی باید نقشهایی مکمل و هماهنگ داشته باشند. شهرداریها نقش تسهیلگر، تأمینکننده زیرساخت و متولی برندسازی شهری را بر عهده دارند. بخش خصوصی با سرمایهگذاری، نوآوری در خدمات و بازاریابی دیجیتال، موتور اقتصادی جشنوارههاست. مدیریت شهری نیز وظیفه تدوین چشمانداز، سیاستگذاری و نظارت را بر عهده دارد. تنها با این تقسیم نقش شفاف میتوان جشنوارههای پاییزه را به رویدادهایی پایدار و بینالمللی تبدیل کرد.
ایمنا: در صورت اجرای موفق جشنوارههای پاییزه بینالمللی، چه تصویری از ایران در ذهن گردشگران خارجی شکل میگیرد؟
دانش مبرهن: تصویر شکلگرفته از ایران، چندلایه و مثبت خواهد بود؛ ایران بهعنوان سرزمین آئینها، روایتها، تنوع اقلیمی و جامعهای مهماننواز شناخته میشود. پاییز ایران میتواند بهعنوان برند پاییز در ذهن گردشگران تثبیت شود؛ کشوری که میراث تاریخی را با مدیریت مدرن و تجربه گردشگری جهانی پیوند زده و مقصدی اصیل، آرام و مقرونبهصرفه ارائه میدهد.
نظر شما