به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دهههای اخیر، جهان بیش از هر زمان دیگری به اهمیت مدیریت پسماند بهعنوان یکی از اصلیترین شاخصهای توسعه پایدار و سلامت عمومی پی برده است.
بسیاری از کشورها سالهاست که با برنامهریزی دقیق، آموزش فراگیر و فرهنگسازی مداوم توانستهاند میزان تولید زباله را کاهش دهند، بازیافت را افزایش دهند و از پیامدهای زیستمحیطی ناشی از دفن یا رهاسازی پسماند جلوگیری کنند.
تجربه کشورهایی همچون ژاپن، آلمان و کرهجنوبی نشان میدهد هرجا «فرهنگ شهروندی» در کنار «ساختار مدیریتی» قرار گرفته، گامهای بزرگی در مسیر حفظ محیط زیست برداشته شده است؛ در این کشورها تفکیک زباله از مبدأ یک رفتار روزمره، و رعایت حقوق محیط زیست یک مسئولیت اجتماعی پذیرفتهشده است.
در بسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا، مشارکت شهروندان نهتنها یک توصیه اخلاقی، بلکه یک الزام شهری است؛ آموزشهای محیط زیستی از سنین کودکی آغاز میشود، مدارس و رسانهها نقش راهبردی دارند و رفتار شهروندان با نظارت دقیق و تشویقهای هوشمندانه همراه است و این مدل جهانی نشان میدهد بدون تغییر رفتار مردم، هیچ برنامهای به موفقیت نخواهد رسید، اما این روند تنها در کشورهای غربی یا شرق آسیا دیده نمیشود.
ایران نیز در سالهای اخیر توجه ویژهای به مقوله مدیریت پسماند و فرهنگسازی شهروندی داشته است؛ رشد جمعیت، توسعه شهرها و افزایش مصرفگرایی، مدیریت پسماند را به یکی از مهمترین چالشهای زیستمحیطی کشور تبدیل کرده است، با این حال تلاشهای گستردهای در سطح ملی و شهری برای ارتقای رفتارهای صحیح در حوزه پسماند صورت گرفته است.
بر اساس گزارشهای رسمی، بیش از نیمی از مشکلات پسماند در کشور ناشی از نبود آگاهی عمومی یا ضعف فرهنگ شهروندی است، ازاینرو آموزشهای عمومی، ایجاد ایستگاههای بازیافت، اجرای طرحهای تفکیک از مبدأ، و توسعه سامانههای هوشمند مدیریت پسماند در بسیاری از شهرها آغاز شده و نتایج قابل توجهی به همراه داشته است. مدارس، بسیج محلات، گروههای مردمنهاد و رسانهها نیز نقش مؤثری در شکلگیری نگرش جدید نسبت به محیط زیست ایفا کردهاند.
در این میان، شهر اصفهان بهعنوان یکی از پیشتازان کشور در مدیریت هوشمند و فرهنگمحور پسماند شناخته میشود، چراکه سالهاست با اجرای برنامههای گسترده آموزشی، توسعه زیرساختهای نوین، تقویت نظارت، و تعامل مداوم با شهروندان توانسته الگوی موفقی در مدیریت شهری ارائه دهد.
این شهر از نخستین شهرهایی بوده که طرح تفکیک زباله از مبدأ را بهصورت فراگیر اجرا کرده و توانسته مشارکت شهروندان را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
امروزه قدرت فرهنگ شهروندی در اصفهان را میتوان در رفتارهای روزمره مردم با مشارکت فعال در کمپینها و برنامههای محیط زیستی مشاهده کرد؛ شهروندان اصفهان بخش مهمی از حافظان محیط زیست این شهر هستند و مدیریت شهری نیز با توسعه سامانههای هوشمند، افزایش آموزشهای محلی، و تقویت پویشهای فرهنگی تلاش میکند این پیوند ارزشمند را مستحکمتر کند.
علاوه بر رفتار مردم، زیرساختهای مدرن اصفهان نیز نقش مهمی در موفقیت این شهر داشته است. ایجاد ایستگاههای بازیافت، طراحی سامانههای هوشمند برای پایش نظافت شهری، تمرکز بر به صفر رساندن دفن زباله، استفاده از تجهیزات نوین جمعآوری پسماند و توجه به رویکرد «شهر سبز» موجب شده است اصفهان یکی از شهرهای پیشرو در مدیریت پایدار پسماند باشد.
به گفته کارشناسان، یکی از نقاط قوت اصفهان پیوند همزمان سه بخش «مردم»، «مدیریت شهری» و «آموزش» است؛ پیوندی که بسیاری از شهرهای جهان سالها برای آن تلاش کردهاند. همین همافزایی موجب شده است چهره شهر پاکیزهتر، هزینههای مدیریت پسماند کمتر، و مشارکت شهروندان پایدارتر شود.
مدیریت پسماند مسئلهای کلیدی در سلامت و امنیت شهری است
غلامرضا ساکتی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: در دهههای اخیر، مدیریت پسماند و حفاظت از محیط زیست تنها دغدغهای برای نهادهای خدماتی نبوده است، بلکه به یکی از محورهای کلیدی در سیاستگذاری شهری، سلامت عمومی و حتی امنیت زیستی تبدیل شده است، با این حال، بررسی رفتار شهروندان در رویارویی با پسماندهای خانگی و تفکیکپذیر نشان میدهد که هنوز فاصله زیادی میان آگاهی، احساس مسئولیت و اقدام عملی وجود دارد.
وی ادامه میدهد: در چنین شرایطی، پیادهسازی طرحهایی که فراتر از اطلاعرسانی سنتی عمل کنند و شهروندان را به مشارکت واقعی و پایدار در مدیریت پسماند تشویق نمایند، ضرورتی غیرقابل انکار است.
ساکتی با اشاره به راهاندازی نمایشگاه آموزشی محیط زیست و مدیریت پسماند تحت عنوان «سفر به سیاره سبز» بیان میکند: این نمایشگاه در محل موزه علوم و فنون آموزش و پرورش ایجاد شده و سالانه میزبان بیش از ۳۰ هزار دانشآموز است، هدف از برگزاری آن، آموزش مفاهیم محیط زیستی و مدیریت پسماند به روشی جذاب و اثرگذار است.
وی میافزاید: نمایشگاه مذکور نخستین نمونه هوشمند و تعاملی در کشور به شمار میآید و با بهرهگیری از فناوریهای نوین، ابزارهای تعاملی و روایتگری خلاقانه، مفاهیم زیستمحیطی مرتبط با آب، خاک و هوا را آموزش میدهد.
ساکتی خاطرنشان میکند: با توجه به نیازسنجی مخاطبان هدف، شامل دانشآموزان و عموم مردم، تلاش شده است از داستانسرایی عینی و ابزارهای متنوعی همچون صدا، تصویر و حرکت استفاده شود تا تجربهای ماندگار و اثرگذار خلق شد.
وی با اشاره به جزئیات بخشهای نمایشگاه میگوید: در بخش نخست، شبیهساز پرواز قرار دارد. دانشآموزان پس از دریافت بلیت هواپیما از کانتر ورودی، وارد تونلی میشوند که شبیه کابین هواپیما طراحی شده و صندلیها به افکت حرکتی و سیستم صوتی مجهز هستند؛ این تجربه حس پرواز واقعی را منتقل میکند و صدای خلبان مخاطبان را با منابع آلودگی مانند دود کارخانهها، آتشسوزی جنگلها، خشکسالی و گرمایش زمین آشنا میکند.
ساکتی ادامه میدهد: تصاویر آلودگیها از طریق ویدئو پروژکتورها بر پنجرههای شبیهساز پخش میشوند و دانشآموزان با هوش دیداری خود تغییرات محیط زیستی را مشاهده و تحلیل میکنند. در نهایت، هواپیما دچار سانحه میشود و صندلیهای متحرک این حس سقوط را القا میکنند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با بیان اینکه بخش دوم نمایشگاه «تونل زیر دریا» است، خاطرنشان میکند: پس از سانحه، مخاطبان وارد تونلی میشوند که با رنگآمیزی فلورسنت و دیوارنگارههای تعاملی، آنها را به دنیای زیر دریا میبرد، صدای امواج و ناله حیوانات آسیبدیده از بلندگوها پخش میشود و تصاویر کوسهها، لاکپشتها گرفتار در پلاستیک، مرجانهای مرده و سایر موجودات دریایی، اثرات ویرانگر زبالهها و شیرابهها را بهصورت ملموس نشان میدهد، استفاده از نورپردازی و نقاشی سهبعدی، هوش دیداری مخاطبان را تحریک میکند.
وی درباره بخش سوم میافزاید: در سینمای ۳۶۰ درجه دوار، مخاطبان بر روی صندلیهایی مینشینند که قابلیت چرخش خودکار دارند. فیلم نمایش داده شده داستان اختلاف چند خانواده درباره زمان بیرونگذاری زباله و اثرات ناشی از شیرابهها را روایت میکند و در پایان، با نمایش جنگلهای سرسبز، آبهای شفاف و زمین پاک، پیام همکاری جمعی برای حفظ محیط زیست منتقل میشود، این تجربه هوش هیجانی مخاطبان را تحریک و آنها را به مسئولیتپذیری ترغیب میکند.
ساکتی تأکید میکند: نمایشگاه «سفر به سیاره سبز» تنها یک تجربه آموزشی نیست، بلکه نمونهای از بازتعریف روابط عمومی مدرن است. با استفاده از روایتگری تعاملی، فناوریهای نوین و طراحی خلاقانه، این نمایشگاه محیطی خلق کرده است که مخاطب نه صرفاً شنونده، بلکه تجربهگر پیامهای محیط زیستی باشد.
وی میافزاید: این پروژه با انتقال پیامها از طریق گفتوگو، حس، تصویر و مشارکت، تجربهای اثرگذار و پایدار خلق میکند و نشان میدهد که روابط عمومی مدرن، وقتی به سراغ داستانگویی و تعامل با مخاطب میرود، میتواند اعتماد و تغییر رفتاری عمیق ایجاد کند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان میگوید: محل نمایشگاه در موزه علوم و فنون آموزش و پرورش استان اصفهان، مقابل باغ طوبی، در محدوده منطقه ۶ شهرداری قرار دارد. این طرح با نام «روایت سبز» نه تنها یک پروژه محیط زیستی، بلکه مسیری نو در روابط عمومی است که با بهرهگیری از دادهکاوی، روایتگری و مشارکت ذینفعان، بنیانی برای ارتباطات آیندهمحور سازمانی فراهم کرده است.
وی تصریح میکند: این طرح بستری ایجاد کرده تا روابط عمومی بتواند ارتباط، اعتماد، آگاهی و تحول اجتماعی خلق کند و آنچه آغاز شده، تنها فصل اول داستانی بزرگتر است که با ایدهها و مشارکتهای جدید ادامه خواهد یافت.
به ۲۱۴ مدرسه شهر اصفهان گواهی مدیریت شاخص پسماند اعطا شد
مریم شفیعزاده، کارشناس پسماند با اشاره به اقدامات سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان در حوزه فرهنگ شهروندی در سال جاری به خبرنگار ایمنا میگوید: در سال جاری مخاطبان خود را در چهار محور اصلی آموزش دادیم.
وی میافزاید: آشنایی با سامانه هوشمند جمعآوری پسماند اصپاک، آموزش مفاهیم خشکاله و تفاله چای خشکشده بهعنوان بخشی از تفکیک در مبدا، مدیریت سبز و شاخصهای مدیریت پسماند و موضوع پسماند خارج از نوبت انجام شد.
کارشناس پسماند ادامه میدهد: این آموزشها بهصورت چهرهبهچهره در منازل، اماکن تجاری و اصناف، فرهنگسراها، مساجد، ادارات و اماکن ورزشی، تفریحی و گردشگری برگزار شد.
شفیعزاده با اشاره به طرح بیمه پسماند اظهار میکند: برای جلب مشارکت شهروندان، طرحی تحت عنوان بیمه به حساب پسماند اجرا شد، در این طرح، شهروندانی که پسماند خشک خود را به ایستگاهها یا سامانه اصپاک تحویل دهند، بیمهنامه آتشسوزی منزل دریافت میکنند.
وی با اشاره به آموزش پسماندهای ویژه تصریح میکند: در حوزه پسماندهای ویژه نیز آموزشهای گستردهای داشتیم، بهویژه در مراکز بهداشت و مدارس، شهروندان با مفهوم سیفتیباکس آشنا شدند، این باکسها برای جمعآوری پسماندهای ویژه خانگی طراحی شدهاند و پس از پُرشدن، باید به ایستگاههای بازیافت تحویل داده شوند تا یک باکس جدید بهصورت رایگان دریافت کنند.
کارشناس پسماند با اشاره به ویژهبرنامههای روز زمین پاک خاطرنشان میکند: بهمناسبت روز زمین پاک، در مناطق پانزدهگانه شهر برنامههای متنوعی اجرا شد، از پاکسازی جادهها و پارکها گرفته تا مسابقات فرهنگی و اطلاعرسانی محیطی و رسانهای، پاکسازی طبیعت در جاده فرودگاه، خیابان قائمی، پارک زمزم، محلات منطقه ۸، سپاهانشهر، شهرک ولیعصر و بوستان نسترن انجام شد، پویش جمعآوری تهسیگار از خیابان چهارباغ عباسی با شعار جان شما و جان چهارباغ برگزار شد.
شفیعزاده با اشاره به هفته محیط زیست میگوید: در هفته محیط زیست، کارگاههای تعاملی و ساخت و بازآفرینی از پسماندها برگزار شد، این برنامهها در مناطق پانزدهگانه بهصورت میدانی و فرهنگی اجرا شدند.
وی با اشاره به برنامههای اجرا شده همزمان با آغاز سال تحصیلی میافزاید: با شروع سال تحصیلی، در ۱۷۹ مدرسه برنامههای آموزش فرهنگی اجرا شد که طی آن ۱۴ هزار و ۳۶۰ نفر مخاطب و ۶۰۸ ساعت آموزش ثبت شد، همچنین به ۲۱۴ مدرسه گواهی مدیریت شاخص پسماند اعطا شد، این مدارس با همکاری سازمان مدیریت، مجهز به مخازن جمعآوری پسماند شدند و عملاً به مدارس سبز تبدیل شدند.
کارشناس پسماند با اشاره به روز جهانی تخممرغ ادامه میدهد: خشکالهها به چهار دسته تقسیم میشوند که یکی از آنها پوست تخممرغ است، در این روز، دانشآموزان مدارس مناطق پانزدهگانه پوست تخممرغها را جمعآوری کردند و یاد گرفتند که این ماده میتواند بهعنوان تقویتکننده خاک گلدان استفاده شود، پس از آسیاب و بستهبندی، این محصول در نمایشگاهها به شهروندان عرضه شد تا برای تقویت خاک گلدان از آنها استفاده کنند.
شفیعزاده با اشاره به برگزاری کلاسهای کارگری برای کارگران در مناطق پانزدهگانه میگوید: نمایشگاههای متعددی نیز برگزار شد؛ از جمله آشپزخانه پایدار که بانوان را با استفاده مجدد از مواد دورریز آشپزخانه در تولید محصولات جدید مانند ترشی و مربا آشنا کرد، همچنین نمایشگاهی در چهارباغ به مناسبت پاییز برگزار شد که به شناسایی خاک برگ و استفاده از برگهای پاییزی برای تولید کمپوست اختصاص داشت.
به گزارش ایمنا، فرهنگ شهروندی نقش حیاتی در مدیریت پسماند دارد و میتواند به بهبود وضعیت زیستمحیطی و سلامت عمومی منجر شود، با افزایش آگاهی و مسئولیتپذیری شهروندان، و ترغیب آنها به مشارکت فعال در فرایندهای مدیریت پسماند، میتوان به ایجاد شهری پاک و پایدار دست یافت، در نتیجه، توجه به این فرهنگ و ترویج آن، از الزامات اساسی برای تحقق اهداف محیط زیستی محسوب میشود.
در نهایت، تجربه جهانی، ملی و شهری ثابت کرده فرهنگ شهروندی پایه و اساس هر اقدام بزرگ در حوزه پسماند است. بدون تغییر رفتار فردی، هیچ سیاستی به نتیجه نمیرسد و بدون زیرساخت مناسب، هیچ رفتار صحیحی دوام نخواهد داشت. امروز اصفهان نمونهای موفق از این همپوشانی است؛ شهری که با کمک مردم، توانسته در مسیر توسعه پایدار گامهای مؤثری بردارد و الگویی برای دیگر شهرها باشد.
نظر شما