به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرها فقط مجموعهای از خیابانها، ساختمانها و زیرساختها نیستند؛ آنها موجودیتهای زندهای هستند که هویتشان از طریق فرهنگ، تاریخ و زندگی روزمره مردم شکل میگیرد. فرهنگ شهری در برابر روند جهانیشدن و یکنواختی شهرها، بهعنوان یک نیروی مقاوم عمل میکند. در این میان، محلهها نقشی اساسی در تعریف هویت شهری دارند. هر محله با جشنوارهها، هنر خیابانی، موسیقی، بازارها و فعالیتهای اجتماعی خود، بخشی از روح شهر را بازتاب میدهد. فرهنگ محلهای به شهر معنا میدهد و حس تعلق و همبستگی را در میان شهروندان تقویت میکند.
بسیاری از شهرهای جهان با فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی تلاش میکنند هویت خود را حفظ کنند و در عین حال با تغییرات جهانی سازگار شوند. این فعالیتها میتوانند از هنر خیابانی و موسیقی گرفته تا جشنوارههای سنتی و بازارهای محلی باشند.
فرهنگ شهری به عدالت فضایی مرتبط میشود؛ هنگامی که فضاهای عمومی برای فعالیتهای فرهنگی باز باشند، همه شهروندان میتوانند در آنها حضور پیدا کنند و احساس تعلق داشته باشند. این امر به کاهش شکاف اجتماعی کمک میکند و شهر را به فضایی انسانیتر تبدیل میسازد. هر یک از شهرهای مختلف سراسر مختلف جهان نمونهای متفاوت از فرهنگ شهری و هویت محلهها را ارائه میدهند و نشان میدهند که چگونه فرهنگ میتواند ضمن حفظ گذشته، آیندهای نو بسازد.
استانبول؛ بازارها و جشنوارهها حافظان هویت
استانبول شهری است که فرهنگ محلهای در آن با جشنوارهها و بازارهای سنتی معنا پیدا میکند. بازارهای قدیمی همچون «بازار بزرگ» نهتنها مکانی برای خرید و فروش هستند، بلکه فضایی اجتماعی هستند که هویت محلهها را بازتاب میدهند. جشنوارههای موسیقی خیابانی و رویدادهای فرهنگی که در محلههای تاریخی استانبول همچون «بیاوغلو» و «کادیکوی» برگزار میشوند، جلوهای زنده از تلاش شهر برای پاسداری از هویت فرهنگی در برابر موج جهانیشدن هستند.
این محلهها با خیابانهای پرهیاهو، کافههای قدیمی و صحنههای موسیقی آزاد، فضایی میآفرینند که سنت و نوآوری در کنار هم تنفس میکنند. حضور هنرمندان محلی در کوچهها و میدانها یادآور ریشههای فرهنگی و اجتماعی استانبول است. چنین رویدادهایی به شهروندان و گردشگران فرصت میدهند تا در قلب زندگی روزمره محلهها، تجربهای مشترک از فرهنگ بومی داشته باشند و در برابر یکنواختی جهانی، نگاهی به اصالت داشته باشند.
فرهنگ محلهای در استانبول همچنین با آئینهای مذهبی و سنتی پیوند دارد. جشنوارههای مذهبی و مراسم سنتی در محلهها، فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی و حفظ هویت فرهنگی فراهم میکنند. این رویدادها نهتنها برای ساکنان، بلکه برای گردشگران نیز جذاب هستند و به شهر امکان میدهند گذشته خود را با آینده پیوند بزند.
استانبول تلاش کرده است تا فضاهای عمومی را برای فعالیتهای فرهنگی باز نگه دارد. پروژههای بازسازی محلههای تاریخی و ایجاد فضاهای فرهنگی جدید، نمونههایی از سیاستهایی هستند که به دسترسی برابر به فرهنگ شهری کمک میکنند و موجب شدهاند محلههای قدیمی کانونهای اجتماعی و هنری باشند که زندگی شهری در آنها جریان تازهای دارد.
عشقآباد؛ شهر سفید و هویت ملی در معماری
عشقآباد، پایتخت ترکمنستان، بهلطف ساختمانهای باشکوه پوشیده از مرمر سفید، لقب «شهر سفید» را به خود گرفته است. این معماری نهتنها جنبه زیباییشناختی دارد، بلکه بازتابی از هویت ملی ترکمنهاست که شکوه و استقلال خود را در فضای شهری به نمایش گذاشتهاند.
پس از استقلال ترکمنستان در سال ۱۹۹۱، عشقآباد دگرگونی چشمگیری را تجربه کرد؛ بناهایی همچون طاق بیطرفی، موزه ملی ترکمنستان و میدانهای وسیع با مجسمههای رهبران تاریخی، نمادهای جدیدی از هویت شهری شدند. در کنار این معماری مدرن، جشنوارههای سنتی همچون جشن برداشت محصول و آئینهای نوروزی در محلهها برگزار میشوند و به شهر روح فرهنگی میبخشند. جشن برداشت محصول ریشه در سنتهای کشاورزی ترکمن دارد و هر سال در فصل پاییز برگزار میشود. در این مراسم، کشاورزان و خانوادهها محصولات تازه خود را به نمایش میگذارند و بازارچههای محلی با غذاهای سنتی، صنایع دستی و موسیقی محلی پر میشوند. جشن برداشت محصول فرصتی برای قدردانی از زمین و کار کشاورزان است و به تقویت همبستگی اجتماعی و حفظ سنتهای روستایی در فضای شهری کمک میکند.
ترکیب سنت و مدرنیته در محلهها نشان میدهد که عشقآباد تلاش دارد گذشته تاریخی و فرهنگ ملی را با تصویر مدرن یک پایتخت جهانی پیوند دهد. با این حال، نقدهایی نیز مطرح است که تمرکز بیش از حد بر معماری عظیم و دولتی، گاه دسترسی شهروندان به فضاهای عمومی کوچک و محلی را محدود میکند.
ایروان؛ میان سنت محلی و مدرنیته پساشوروی
ایروان، پایتخت ارمنستان، یکی از قدیمیترین شهرهای منطقه است که تاریخ آن به بیش از ۲۸۰۰ سال پیش بازمیگردد. پس از فروپاشی شوروی، این شهر تغییرات گستردهای را تجربه کرد؛ مرکز شهر با بناهایی همچون میدان جمهوری و خیابان شمالی به نمادهای مدرنیته و ملیگرایی تبدیل شد و بسیاری از فضاهای عمومی سنتی به مراکز تجاری خصوصی تبدیل شدند که بحثهای زیادی درباره عدالت فضایی و دسترسی عمومی برانگیخت.
با این حال، محلههای قدیمی ایروان همچنان با کافههای کوچک، بازارهای محلی و هنر خیابانی زندهاند و هویت فرهنگی شهر را حفظ میکنند. جشنوارههای موسیقی و رویدادهای هنری در پارکها و خیابانها، فرصتی برای مشارکت اجتماعی فراهم میکنند. یکی از آئینهای سنتی ارمنستان که در ایروان با شور فراوان برگزار میشود، جشنواره وارداوار است. در این روز، مردم در خیابانها و پارکها به یکدیگر آب میپاشند. این آئین ریشه در سنتهای باستانی دارد و امروز به نمادی از شادی، پاکی و همبستگی اجتماعی تبدیل شده است.
نواسارد یکی از جشنهای باستانی پیش از مسیحیت است که ریشه در آئینهای کشاورزی و باورهای کهن مردم دارد. این جشن با آئینهای شکرگزاری برای حاصلخیزی زمین، موسیقی محلی، رقصهای گروهی در محلهها و روستاهای اطراف ایروان، فرصتی برای گردهمایی خانوادهها و تقویت همبستگی اجتماعی است و مردم با پوشیدن لباسهای رنگارنگ و آمادهکردن غذاهای سنتی، آغاز سال نو را جشن میگیرند. امروزه این آئین بهصورت گسترده همچون گذشته برگزار نمیشود، اما همچنان بخشی از میراث فرهنگی ایروان و یادآور پیوند عمیق مردم با تاریخ و سنتهای دیرینهشان است. ایروان نمونهای جالب از بازتعریف هویت شهری در دوران پساشوروی است که سنت و مدرنیته در کنار هم قرار گرفتهاند و شهر و شهروندان تلاش میکنند میان این دو تعادل برقرار کنند.
بیشکک؛ میان میراث شوروی و فرهنگ بومی آسیا
بیشکک، پایتخت قرقیزستان، نمونهای جالب از شهری است که در حال بازتعریف هویت خود میان میراث شوروی و فرهنگ بومی آسیای مرکزی است. این شهر در دوران شوروی بهعنوان یک مرکز صنعتی و اداری ساخته شد و بسیاری از خیابانها، میدانها و ساختمانهای آن هنوز سبک معماری شوروی را حفظ کردهاند. در سالهای اخیر، بیشکک تلاش کرده است با بازسازی فضاهای عمومی و تقویت فرهنگ محلهای، هویت تازهای برای خود بسازد.
یکی از مهمترین پروژهها، بازسازی میدان آلاتو است که بهعنوان قلب فرهنگی و سیاسی شهر شناخته میشود. این میدان نهتنها محل برگزاری جشنهای ملی همچون نوروز و روز استقلال است، بلکه به صحنهای برای تجمعات اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده است. در کنار آن، پارکهای محلی همچون پارک پانفیلوف و پارک اوش بازسازی شدهاند تا خانوادهها و جوانان بتوانند در فضایی سبز و امن گرد هم آیند. این اقدامات نشان میدهد که بیشکک به دنبال ایجاد عدالت فضایی از طریق دسترسی برابر به فضاهای عمومی است.
فرهنگ محلهای در بیشکک همچنین با بازارهای سنتی همچون اوش بازار معنا پیدا میکند. این بازار جدا از محل خرید و فروش کالاهای روزمره، فضایی اجتماعی است که مردم از طبقات مختلف در آن گرد هم میآیند و به تبادل فرهنگی، گفتوگو و تجربههای مشترک میپردازند. اوش بازار تنها یک مرکز اقتصادی نیست، بلکه بهمثابه قلب تپنده شهر عمل میکند؛ موسیقی محلی در گوشهوکنار شنیده میشود، غذاهای سنتی قرقیزی عرضه میشود و صنایع دستی رنگارنگ هویت فرهنگی محلهها را بازتاب میدهند.
در این فضا، روابط اجتماعی میان نسلهای مختلف شکل میگیرد و مردم نهتنها برای خرید، بلکه برای دیدار دوستان، تبادل اخبار و حفظ سنتهای خود به بازار میآیند. همین ویژگیهاست که اوش بازار را به نمادی از فرهنگ محلهای بیشکک تبدیل کرده است و نشان میدهد چگونه یک فضای عمومی میتواند همزمان کارکرد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد.
بیشکک تلاش کرده است تا محلههای کمبرخوردار نیز از پروژههای بازسازی بهرهمند شوند. برنامههای شهرداری برای ایجاد زمینهای بازی کودکان و مراکز فرهنگی در حاشیه شهر، نمونهای از سیاستهایی هستند که به کاهش شکاف اجتماعی کمک میکنند. بیشکک نمونهای از شهری است که میان گذشته شوروی و آیندهای بومی و مدرن در حرکت است. فرهنگ محلهای، جشنوارههای ملی و بازسازی فضاهای عمومی، بخشی از تلاش برای ساخت هویتی تازه هستند که میراث تاریخی را حفظ میکند و همزمان نیازهای امروز شهروندان را پاسخ میدهد.
تفلیس؛ شهر خلاق با هویت چندلایه
تفلیس، پایتخت گرجستان، در سالهای اخیر بهعنوان «شهر خلاق» شناخته میشود و توانسته است با ترکیب میراث تاریخی و نوآوری فرهنگی، هویت چندلایهای برای خود بسازد. این عنوان فقط یک شعار نیست، بلکه بازتابی از پروژهها و رویدادهایی است که محلههای قدیمی را به کانونهای فرهنگی و اجتماعی پویا تبدیل کردهاند.
یکی از برجستهترین نمونهها، بازآفرینی ساختمان فابریکا است که در گذشته یک کارخانه نساجی بود و امروز به مرکز فرهنگی و هنری مدرن تبدیل شده است. فابریکا با دیوارهای پوشیده از گرافیتی، کافهها، کارگاههای هنری، گالریها و فضاهای کار اشتراکی، به نقطهای برای گردهمایی جوانان، هنرمندان و گردشگران تبدیل شده است. این پروژه نشان میدهد که چگونه بازسازی خلاقانه یک فضای صنعتی قدیمی میتواند روح تازهای به محله ببخشد و آن را به قلب فرهنگی شهر تبدیل کند.
جشنوارههای موسیقی و هنر خیابانی که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشتهاند، نقش مهمی در زنده نگه داشتن هویت محلهها دارند. خیابانهای تاریخی تفلیس، بهویژه در محلههای آبانوتوبانی و متاتسمیندا، میزبان رویدادهایی همچون جشنواره موسیقی خیابانی، نمایشهای تئاتر آزاد و بازارهای صنایع دستی هستند. این جشنوارهها که گردشگران را جذب میکنند، فرصتی برای شهروندان هستند تا در فضای عمومی با هم تعامل داشته باشند و فرهنگ محلی خود را به نمایش بگذارند.
معماری تفلیس ترکیبی از سنت و مدرنیته است؛ خانههای بالکندار قدیمی در کنار سازههای مدرن همچون پل صلح، هویت چندلایه شهر را بازتاب میدهند. محلههای تاریخی با کافهها، کتابفروشیها، گالریهای کوچک، حمامهای گوگردی و کوچههای باریک، همچنان روح سنتی شهر را زنده نگه داشتهاند. در این فضاها، موسیقی محلی، هنر خیابانی و صنایع دستی با زندگی روزمره مردم درهم میآمیزند و هویت فرهنگی تفلیس را تقویت میکنند. تفلیس نمونهای است از شهری که توانسته است گذشته تاریخی خود را حفظ کند و در عین حال با مدرنیته و خلاقیت فرهنگی آیندهای نو بسازد.
باکو؛ همزیستی شهر قدیم و مدرنیته نفتی
باکو، پایتخت آذربایجان، شهری است که گذشته و آینده را در کنار هم دارد. محله ایچریشهر (شهر قدیم) با دیوارهای تاریخی، برج دختر و کاخ شیروانشاهان بهعنوان میراث جهانی یونسکو شناخته میشود. این بخش از شهر، هویت تاریخی و فرهنگی آذربایجان را بازتاب میدهد. در مقابل، محلههای مدرن همچون خیابان نظامی و برجهای شعله، نماد مدرنیته و توسعه اقتصادی مبتنی بر نفت هستند.
باکو میزبان رویدادهای فرهنگی و هنری متعددی از جشنوارههای موسیقی جاز گرفته تا نمایشگاههای هنری معاصر است. این رویدادها محلهها را به فضاهای اجتماعی پویا تبدیل میکنند و به شهر هویت چندوجهی میبخشند. تئاتر و موسیقی در باکو و دیگر شهرهای آذربایجان بخشی جداییناپذیر از میراث فرهنگی این سرزمین هستند. موسیقی عاشیق که توسط نوازندگان و شاعران مردمی با سازهایی همچون تار و دوتار اجرا میشود، روایتگر داستانهای عاشقانه، حماسی و اجتماعی است و در جشنوارهها و گردهماییهای محلی جایگاه ویژهای دارد.
سالن تئاتر ملی و سالنهای کوچک محلهای با اجرای نمایشهای کلاسیک و مدرن، فضایی برای گفتوگوی فرهنگی و بازتاب دغدغههای اجتماعی فراهم میکنند. ترکیب سنت و مدرنیته در باکو، تضادی جالب ایجاد کرده که میراث تاریخی در کنار سرمایهگذاریهای عظیم نفتی قرار گرفته و شهری با دو چهره متفاوت ساخته است.
نظر شما