به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، در دل شالیزارها، میان دشتهای پهناور و کنار روستاهای خاموش، تپههایی سر برآوردهاند که گویی نگهبانان خاموش شمال ایران هستند، یادگار تمدنهایی که هزاران سال پیش در این سرزمین زیسته، جنگیده و فرهنگ آفریدهاند.
تپههای باستانی گلستان نهتنها بقایای خاکی از گذشتهاند، بلکه روایتگر هوش، مقاومت و سازمانیافتگی مردمانی هستند که در برابر هجومها ایستادند و مرزهای ایران باستان را پاسداری کردند، این استان سرسبز که امروز بیشتر با طبیعت و کشاورزیاش شناخته میشود، در حقیقت یکی از کهنترین مراکز تمدنی ایران به شمار میرود که بیش از هزار و ۳۰۰ تپه تاریخی در گوشهوکنار آن شناسایی شده است.
هر قطعهای از تپههای تاریخی پازلی از تمدن شمال ایران را در خود نهفته دارد، از تورنگتپه و شاهتپه تا تپههای دشتحلقه و قلعهخندان، هرکدام سندی زنده از گذشتهای استوارند.
به باور متخصصان، تپههای باستانی هفت هزار ساله استان زمینه مستعدی برای تحقیقات باستان شناسی و فرصت مناسب برای بازدید گردشگران فراهم آورده است، این تپهها که بیش از یک هزار مورد آن اعلام شده و هریک براساس کاوشهای باستان شناسی برههای از زندگی، دست ساختهها، معماری، دفاع از کیان و فرهنگ مردمان دورههای مختلف ساکن در این منطقه را نشان میدهد.
اسدالله معطوفی، یک پژوهشگر تاریخ محلی و فرهنگ بومی با اشاره به پیشینه تپههای تاریخی استان گلستان به خبرنگار ایمنا میگوید: تپههای باستانی موجود در حواشی روستاهای مختلف این منطقه، یادگار کلونیهای نظامی و خانههای تدافعی است که حدود دو هزار سال پیش برای مقابله با هجوم بیابانگردان آسیای مرکزی ایجاد شدهاند.
وی میافزاید: بر اساس اسناد تاریخی در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی، هیئتهای باستانشناسی از کشورهای آمریکا و فرانسه با انجام تصویربرداریهای هوایی، بیش از ۳۱۰ تپه تاریخی را در سراسر استان گلستان شناسایی کردند.
معطوفی با بیان اینکه پژوهشی میدانی حدود ۱۵۰ تپه را در نقاط مختلف استان انجام داده است، میافزاید: امتداد این تپهها از غرب تا مازندران و از شرق تا نزدیکی بجنورد در خراسان ادامه دارد.
وی اضافه میکند: از اواخر دوران اشکانیان و اوایل ساسانیان با تکرار حملات بیابانگردان از سمت آسیای مرکزی (ترکمنستان امروزی)، مردمان منطقه برای حفاظت از شهرها و روستاها، اقدام به ساخت دیوار دفاعی گرگان و ایجاد تپههای استقراری و نظامی کردند.
به گفته این پژوهشگر تاریخ محلی، این تپهها دو نوع کاربری داشتند، بخشی محل سکونت نگهبانان و دیدهبانان بوده و بخشی دیگر بهصورت کلونیهای نظامی، محل استقرار جنگجویان، خانوادههای آنان، دامها و اراضی کشاورزی محسوب میشدند.
وی معتقد است که وجود این تپهها نشاندهنده سازمانیافتگی نظامی و اجتماعی مردم در شمال ایران باستان است که برای دفاع از مرزهای خراسان و منطقه تاریخی ایالت استرآباد (گرگان امروزی) شکل گرفته بودند.
فریدون فعالی، مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی گلستان با بیان اینکه بیش از یک هزار و ۳۰۰ تپه باستانی در گلستان وجود دارد که حدود یک سوم آنها تاکنون به ثبت آثار ملی رسیده است، به خبرنگار ایمنا میگوید: این تپهها بخشی از گستره تمدنهای کهن شمال ایران هستند که از دوران پیش از تاریخ تا دوره ساسانی در آنها استقرار انسانی وجود داشته است.
وی میافزاید: از جمله این تپهها میتوان به قلعه خندان، تپه اوزینه و تپه دشت حلقه یا تپه خاکی در شرق گلستان، دشت حلقه در حوزه شهرستان مینودشت، سقرتپه در شمال شهرستان آققلا و تپه خاکی در حوزه شهرستان بندرگز اشاره کرد.
فعالی تپه بسیجیان در آزادشهر، تپه دلگشا و آق تپه در گنبدکاووس، تورنگ تپه و تپه قلعه خندان در گرگان، شغالتپه در علی آبادکتول، تپه انجیلو در رامیان و شاه تپه در بندرترکمن را از دیگر جاذبههای تاریخی استان اعلام میکند و میافزاید: این تپهها نشانه قدمت چندین هزار ساله انسان در این حوزه است.
وی ادامه میدهد: تورنگ تپه و شاه تپه قدیمیترین تپههای استان است که مورد کاوش باستان شناسان قرار گرفته است و اغلب این کاوشها منجر به کشف آثار معماری دورههای گذشته، ابزارهای مورد استفاده آنان و دیگر مواد و یافتههای فرهنگی هر دوره شده است.
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی گلستان با بیان اینکه نتایج این کاوشها هر کدام سهمی در آشنایی با تاریخ گذشتگان را پیش روی افراد علاقهمند به تاریخ و باستانشناسی قرار میدهد، میافزاید: بر اساس این یافتهها تاکنون برخی کاوشها در تورنگ تپه در لایههای متعلق به دوره ساسانی بقایای صفهسازی (سکوهای آجری) را نشان داده است.
وی در مورد عوامل آسیبرسان به این آثار میگوید: عوامل طبیعی همچون تأثیرات اقلیمی شامل باد، باران، تغییرات دما، فرسایس، چرای دام رسوبگذاری دشت و سیلابها از جمله عوامل مخرب آثار تاریخی و باستانی است.
به گزارش ایمنا، تپههای باستانی گلستان تنها پشتههایی از خاک نیستند، هر کدام سندی زنده از تاریخ، تمدن و مقاومت مردم شمال ایران هستند، این یادگارهای هزارانساله، روایتگر روزگاری هستند که مردمان این سرزمین برای دفاع از خانه، فرهنگ و مرزهایشان در دل زمین تاریخ ساختند.
از تورنگتپه تا شاهتپه و از دشتحلقه تا قلعهخندان، هرکدام گنجینهای از هویت و حافظه جمعی ایرانیان هستند که هنوز در زیر خاک نفس میکشند، با این حال، فرسایش طبیعی، بیتوجهی و توسعه ناآگاهانه، این میراث ارزشمند را تهدید میکند، بنابراین حفاظت از تپههای باستانی گلستان ضروری به نظر میرسد، چراکه پاسداشت ریشهها، هویت ملی و پیوند ما با گذشتهای است که آینده را معنا میبخشد، شاید وقت آن رسیده است که نگاه به این تپهها نهتنها از دریچه باستانشناسی، بلکه بهعنوان بخشی از جان و تاریخ زنده ایران باشد.
نظر شما