به گزارش خبرگزاری ایمنا، مناره ساربان در قرن ششم هجری، یعنی حدود ۹۰۰ سال پیش، در دوران اقتدار سلجوقیان ساخته شد. آن زمان، اصفهان نهتنها پایتخت سیاسی، بلکه قلب فرهنگ و معماری ایران بود. گفته میشود این مناره در کنار مسجدی ساخته شده بود که امروزه از آن اثری نمانده، و کارکردش نشان دادن مسیر به کاروانهایی بود که از بیابانهای شرق وارد شهر میشدند. از همین رو، نامش را «ساربان» گذاشتند؛ یعنی شتربان، راهبلد کاروانها.
معماری شگفتانگیز سلجوقی در قالب یک مناره
ارتفاع مناره حدود ۵۴ متر است و از دور همچون سوزنی از دل محله تاریخی جوباره به آسمان میدود. بدنه مناره از آجر ساخته شده و با نقوش هندسی، آجرکاریهای برجسته و کاشیهای فیروزهای تزئین شده است.
معمار سلجوقی آن را به هفت بخش تقسیم کرده: پایه، بدنه ساده، نوارهای تزئینی، کتیبه کوفی، گلوگاه مقرنسکاریشده، تاج اول و در نهایت بخش فوقانی یا تارک مناره. در میان این بخشها، کتیبههای آجری به خط کوفی جلوهای ویژه دارند و نشان میدهند که در آن دوران، حتی سازهای ساده چون مناره نیز بستری برای نمایش هنر و ایمان بوده است.
راز کج بودن مناره؛ خطای معمار یا چیرگی زمان؟
آنچه مناره ساربان را از دیگر منارههای اصفهان متمایز میکند، «کجی» ظریف و عجیب آن است؛ امروز، اگر از فاصلهای مناسب به آن بنگرید، میبینید که حدود هشت درجه از محور عمودی انحراف دارد. این انحراف به مرور زمان و احتمالاً بر اثر نشست زمین یا تغییر سطح آبهای زیرزمینی پدید آمده، اما چون سازه هنوز پابرجاست، خود به اثری تماشایی تبدیل شده؛ اثری که طبیعت و زمان در شکلگیریاش همدست معمار بودهاند.
مقایسه با برج پیزا؛ دو برج کج، دو جهان متفاوت
همین ویژگی باعث شده که مناره ساربان را «برج پیزای اصفهان» بنامند؛ برج پیزا در ایتالیا، که در قرن دوازدهم میلادی ساخته شد، با انحرافی حدود ۶/۳ درجه از حالت عمود، به نمادی جهانی تبدیل شده است. اما تفاوت جالب اینجاست که در پیزا، معماران ازهمان ابتدا متوجه کجشدن برج شدند و سالها تلاش کردند جلوی فروریزش آن را بگیرند. در حالیکه در اصفهان، مناره ساربان بیهیاهو و بی دخالت خاصی از سوی انسان، قرنهاست ایستاده و هنوز استوار است.
مناره ساربان ۱۰۰ سال قدیمیتر از برج پیزا است و میزان انحراف آن نیز از بج ایتالیایی بیشتر است؛ پیزا در شهری اروپایی با خاک نرم و رطوبت زیاد ساخته شد، اما ساربان در دل خشکی فلات ایران در محلهای با خاک رس فشرده و همین تفاوت اقلیم و مصالح باعث شده نوع کجی و ایستایی آنها متفاوت باشد.
مناره ساربان، تجربهای متفاوت برای گردشگران امروز
بازدید از مناره ساربان تجربهای دوگانه است: هم آرامش و سادگی کوچههای تاریخی جوباره را دارد، هم شکوه معماری سلجوقی را. برای دیدن آن، باید به خیابان سروش یا منارستان بروید، جایی که هنوز بافت قدیمی شهر حفظ شده است. مناره در سکوتی سنگین، میان خانههای خشتی و دروازههای آهنی قدیمی ایستاده و گویی نگهبان قرنهای گذشته است.
میراثی کمتر دیدهشده، اما ماندگار
شاید اصفهان را با میدان نقش جهان، سیوسهپل یا مسجد شیخ لطفالله بشناسند، اما مناره ساربان بخشی از هویت پنهان این شهر است؛ یادگاری از زمانی که هنر، دین و ریاضیات در معماری ایرانی درهم تنیده بودند؛ دیدن آن، فرصتی برای تأمل در دوام زیبایی زیباییای است که نه به تقارن کامل وابسته است، نه به شکوه پرزرقوبرق، بلکه به ایستادن در برابر زمان معنا پیدا میکند.
نظر شما