به گزارش خبرگزاری ایمنا از کردستان، در میان کوهستانهای سخت و سرسبز کردستان، قرنهاست که کُردها گامهایی استوار با «کلاش» برمیدارند، پاپوشی ساده که روح فرهنگ و هویت کُردی را در خود نهفته است.
«کلاش» آمیختهای از هنر و صنعت دست است که از دل طبیعت زاده میشود و با دستان پرتوان زنان و مردان هنرمند این منطقه جان میگیرد.
این پاپوش سفیدرنگ سنتی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و هنوز هم در روستاهای مریوان، سروآباد و هورامان، خانوادهها با عشق و حوصله آن را میبافند.
هماهنگی میان پارچه سفید کلاش و رنگ و نقش لباس کردی، جلوهای چشمنواز از فرهنگ بومی و زیبایی اصالت منطقه کردستان را به نمایش میگذارد.
ویژگیهای خاص کلاش، از سبک بودن و مقاومت گرفته تا تهویه مناسب و سازگاری با فصلهای مختلف، آن را به پاپوشی کاربردی و محبوب در میان مردم منطقه تبدیل کرده است، به گونهای که هم در گرمای تابستان خُنک بوده و هم در سرمای زمستان قابل استفاده است.
کلاش مکمل لباس کُردی است و با آن لباس کُردی معنا پیدا میکند و مردانی که لباس فاخر کردی میپوشند، قطعاً بدون کلاش کامل نیستند.
در روزگاری که صنعت و مدرنیته بسیاری از سنتها را به حاشیه رانده است، کلاش توانسته جایگاه خود را نه تنها در میان مردم کردستان، بلکه در میان دوستداران صنایع دستی در ایران و جهان حفظ کند.
ثبت ملی کلاش در سال ۱۳۹۴ و ثبت جهانی آن در سال ۱۳۹۶ نقطه عطفی در شناساندن این هنر به جهان بود، افتخاری که نام مریوان را به عنوان مهد این صنعت دستی بر تارک میراث فرهنگی کشور نیز نشاند.
اما جدای از مشکلاتی که بر سر راه صادرات این محصول وجود دارد، دبیرخانه شهر جهانی کلاش نیز فعال نیست که میبایست فعال میبود و شهرداری مریوان در این راستا مسئولانهتر کار میکرد، اما به نظر میرسد کمتوجهی و بیثباتی مدیریت شهری مریوان هم در عدم تحقق این مسئله بی تأثیر نبوده است.
قدمت ۱۰۰۰ ساله «کلاش» هورامان
اسعد ساعدپناه، کارشناس صنایعدستی کردستان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا اظهار میکند: منبع مکتوب یا مستند دقیقی درباره تاریخچه ساخت کلاش وجود ندارد، اما بر اساس بررسیهای میدانی و یافتههای تاریخی، این پاپوش دستساز حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال قدمت دارد، به ویژه وجود لنگه کلاشی در مقبره پیرشالیار هورامان که در دسترس است و از نظر فرم و ساختار با کلاش منطقه مطابقت دارد، نشان دهنده این قدمت است.
وی میافزاید: هویت کلاش با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه هورامان شکل گرفته است چون این منطقه کوهستانی و سنگلاخی بوده و نیازمند پاپوشی مقاوم و سبک بوده است، از همین رو کلاش مختص این ناحیه است.
کارشناس صنایعدستی کردستان میگوید: امروزه بیش از ۸۰ درصد تولید کلاش در مناطق روستایی شهرستانهای سروآباد و مریوان انجام میشود و روستاهای «دل»، «دلهمرز» و «ژیوار» از مهمترین مراکز بافت کلاش، به ویژه زیره آن هستند.
ساعدپناه درباره مواد اولیه ساخت کلاش عنوان میکند: برای تولید این کفش از پارچه کتان در بخش زیره استفاده میشود و قسمت برجسته زیرین آن با روده حیوانات، بهویژه گاو نر ساخته میشود. این رودهها به صورت تسمههایی فشرده در میآیند و با ضربات سنگین، فشرده و محکم میشوند که در اصطلاح محلی به آن «تیرک» گفته میشود. همچنین برای دور دوزی و استحکام بیشتر از موی بز در اطراف کفش استفاده میکنند تا بتوانند روی آن را با نخ پنبهای بدوزند.
به گفته این کارشناس صنایعدستی، برای حفظ فرم و استحکام کلاش از چسب چوب نیز استفاده میشود اما چسب چوب اگرچه به استحکام کفش کمک میکند، اما به دلیل داشتن مواد شیمیایی میتواند مضر هم باشد.
قیمت کلاش از ۷۰۰ هرار تا ۲ میلیون تومان
ساعدپناه خاطرنشان میکند: در حال حاضر قیمت هر جفت کلاش بین ۷۰۰ هزار تا دو میلیون تومان است که با توجه به همجواری کردستان با کشور عراق، بازار فروش این محصول در اقلیم کردستان عراق رونق زیادی دارد و فرصت اقتصادی مناسبی، بهویژه برای بانوان روستایی، فراهم کرده است.
وی ادامه میدهد: علاوه بر بازار داخلی، کلاش به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و حتی کشورهای اروپایی مانند آلمان، انگلیس و فرانسه نیز صادر میشود، اما همچنان مرکز اصلی تقاضا و تولید آن در اقلیم کردستان عراق است.
کارشناس صنایعدستی کردستان درباره تقسیم کار در مراحل ساخت این پاپوش محلی عنوان میکند: زیره کلاش معمولاً توسط مردان تولید میشود، چرا که کار پرزحمت و نیازمند توان بدنی است، در حالیکه رویه کلاش را زنان در خانه میبافند.
ساعدپناه تصریح میکند: در سالهای اخیر تغییراتی در طراحی و تولید کلاش ایجاد شده که از جمله آن میتوان به طبی شدن، رنگی شدن و بهکارگیری طرحهای متنوع اشاره کرد که برای کلاشهای زنانه، نوآوریهای چشمگیری صورت گرفته است، از جمله ترکیب گلدوزی با طراحی سنتی و حفظ اصالت اثر که باعث جذابیت بیشتر و استقبال گستردهتر از این محصول شده است.
فعالیت حدود ۶۰۰۰ نفر کلاشباف در کردستان
سعید نظری، معاون صنایعدستی ادارهکل میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان کردستان هم در گفتوگو با ایمنا عنوان میکند: کلاش کردستان به عنوان یکی از مهمترین و اصیلترین صنایعدستی استان، در سال ۱۳۹۶ به ثبت جهانی رسید و امروز بخش عمدهای از تولید آن در شهرستانهای مریوان و سروآباد متمرکز است.
وی اضافه میکند: آمار دقیقی از تعداد کلاشبافان استان در دست نیست، اما برآوردها نشان میدهد حدود ۶۰۰۰ نفر در این حرفه فعالیت دارند.
به گفته معاون صنایع دستی کردستان، سالانه به صورت میانگین بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار جفت کلاش از استان کردستان به اقلیم کردستان عراق صادر میشود.
نظری ادامه میدهد: در گمرک مریوان برای تسهیل روند صادرات این محصول، تسهیلاتی در نظر گرفته شده است، اما از سوی گمرک طرف مقابل، هزینههایی به صنعتگران تحمیل میشود و به همین دلیل بخشی از این صادرات بهصورت کولبری انجام میگیرد.
وی خاطرنشان میکند: دبیرخانه شهر جهانی کلاش مریوان به دبیری شهرداری باید فعالانه عمل کند تا ضمن حفظ این عنوان جهانی، زمینه برای توسعه تولید، اشتغالزایی و صادرات گستردهتر این هنر بومی بیشتر فراهم شود.
وجود ۴۶ رشته صنایع دستی در کردستان
معاون صنایعدستی ادارهکل میراثفرهنگی کردستان عنوان میکند: در حال حاضر ۴۶ رشته صنایعدستی در استان کردستان فعال است که از این تعداد، ۲۱ رشته بومی و اصیل کردستان، ۱۲ رشته غیربومی و ۱۳ رشته نیز نیازمند حمایت و تقویت بیشتر هستند.
نظری میافزاید: در مجموع حدود ۴۹ هزار نفر صنعتگر در استان کردستان فعالیت دارند که از این تعداد، نزدیک به ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر دارای پروانه تولید و فعالیت در رشتههای مختلف صنایعدستی هستند و حدود ۵۰۰۰ نفر نیز تحت پوشش بیمه قرار دارند.
وی اضافه میکند: سالانه بیش از ۱۵ نمایشگاه صنایعدستی در سطح استان برگزار میشود که صنعتگران آثار خود را در آنها به عرضه و فروش میگذارند.
ضرورت ایجاد بازارچههای دائمی صنایعدستی در کردستان
معاون صنایعدستی ادارهکل میراثفرهنگی استان کردستان ادامه میدهد: کردستان به شدت نیازمند بازارچههای عرضه و فروش دائمی صنایعدستی است که در حال حاضر این طرح با همکاری نهادهایی از جمله شهرداری، راهوشهرسازی، منابعطبیعی و دیگر دستگاههای مرتبط در دست پیگیری است.
نظری به اجرای طرح تبدیل عمارت تاریخی حبیبی سنندج به «موزه صنایعدستی» اشاره کرده و خاطرنشان میکند: مقدمات این طرح نیز انجام شده و هماکنون در فاز اجرایی قرار دارد.
وی تاکید میکند: این استان با برخورداری از مرز رسمی باشماق مریوان میتواند در توسعه صادرات صنایعدستی نقش مهمی ایفا کند و باید از این ظرفیت مرزی بیش از پیش بهره ببرد.
پرداخت تسهیلات برای صنعتگران کردستان
معاون صنایعدستی ادارهکل میراثفرهنگی استان کردستان همچنین درباره حمایتهای مالی از فعالان این حوزه عنوان میکند: از سال گذشته تاکنون، ۲۱۱ صنعتگر استان به بانکهای عامل معرفی شدهاند و حدود ۲۴ میلیارد تومان تسهیلات به آنان پرداخت شده است.
نظری همچنین از برگزاری هشتمین دوره داوری مهر اصالت ملی صنایعدستی در سال جاری در استان خبر داده و میگوید: در این راستا آثار صنعتگران کردستان از بیستوششم مهر تا بیستوبکم آبان مورد پذیرش و داوری قرار میگیرد و آثار دارای شاخصهای موردنظر معرفی خواهند شد.
به گزارش ایمنا، کلاش بوی اصالت و فرهنگ هزاران ساله هورامان را میدهد، چون هنر دستانی است که هر گره از نخ را با عشق میبافند تا بلکه بخشی از فرهنگ کردستان را زنده نگاه دارند و در این راه صنعتگران آن هم چشم انتظار حمایت مسئولان هستند.
نظر شما