به گزارش خبرگزاری ایمنا، خانهای ساده در کوچهای قدیمی؛ اتاقی کوچک، چند قاب عکس بر دیوار و لباسهایی که هنوز بوی باروت و شبهای عملیات میدهند. اینجا نهتنها یک خانه، بلکه تکهای زنده از تاریخ است. همانطور که گلولهها و میدانهای نبرد روایتگر جنگند، دیوارهای این خانهها هم حامل داستانهاییاند که نسل امروز کمتر دیده و شنیده است.
ایران طی دهههای گذشته با برگزاری اردوهای راهیان نور گام مهمی در انتقال مفاهیم دفاع مقدس به نسل جوان برداشته است. حضور هزاران دانشآموز و دانشجو در مناطق عملیاتی جنوب و غرب کشور و روایتگری رزمندگان، تجربهای ماندگار از لمس عینی تاریخ جنگ به آنان میدهد، با این حال کارشناسان فرهنگی معتقدند که این اقدام، هرچند ارزشمند و گسترده، کافی نیست. یکی از حلقههای مفقوده در گردشگری جنگ ایران، حفاظت و احیای خانههای شخصیتهای شاخص دفاع مقدس و شهدای علمی است؛ خانههایی که میتوانند همچون میادین نبرد و یادمانها، بخشی زنده از روایت مقاومت ملی باشند.
خانههایی که تاریخ زندهاند
ایران دو تجربه تاریخی بیهمتا در دهههای اخیر داشته است؛ هشت سال دفاع مقدس و جنگ دوازدهروزه اخیر با رژیم صهیونیستی. هر دو رخداد، علاوهبر ابعاد سیاسی و نظامی، حامل میراثی انسانیاند که در خانهها، کوچهها و سبک زندگی فرماندهان و شهیدان این سرزمین باقی مانده است، خانههای ساده اما پرمعنای فرماندهان دفاع مقدس و منازل دانشمندان هستهای که در حملات تروریستی رژیم صهیونیستی و جنگ اخیر هدف قرار گرفتند «اسناد زنده» از مظلومیت و مقاومت ایران هستند.
اگر این خانهها بهعنوان موزه یا مکان بازدید عمومی حفظ شوند، هم نسل جدید با سبک زندگی و روحیه ایثار و مقاومت آشنا میشود و هم جهان میتواند چهره واقعی ایران را در این جنگهای تحمیلی و نابرابر ببیند. درست همانگونه که خانه دانشمندان هستهای شهید، امروز سندی عینی بر جنایات اسرائیل است، خانههای فرماندهان دفاع مقدس نیز میتوانند روایتگر روزهایی باشند که ملت ایران با دستهای خالی اما با ایمانی بزرگ، در برابر تهاجم گسترده دشمن ایستاد.
با وجود این ظرفیت عظیم، تاکنون بخش زیادی از این خانهها در شهرهایی مختلف از جمله اصفهان مغفول ماندهاند. هنوز خانههایی وجود دارد که سالها محل زندگی شهیدان شاخص بوده، اما بهدلیل نبود برنامهریزی یا بیتوجهی، در معرض فرسودگی یا حتی تخریب قرار دارند.
تجربه جهانی؛ از چرچیل تا چهگوارا
برای درک اهمیت این موضوع کافی است، نگاهی به تجربه دیگر کشورها بیندازیم؛ کشورهایی که خانه رهبران و قهرمانان جنگی خود را به موزههایی زنده تبدیل کردهاند و از آنها بهعنوان ابزار فرهنگی و گردشگری بهره میبرند.
بریتانیا: خانه شخصی وینستون چرچیل در «چارتول» کنت، نمونهای موفق از این تجربه است. این خانه که چرچیل در سالهای جنگ جهانی دوم در آن زندگی میکرد، امروز با همان وسایل شخصی، کتابخانه و حتی کارگاه نقاشی او حفظ شده و به موزهای پرمخاطب تبدیل شده است. بازدیدکنندگان نهتنها تاریخ جنگ، بلکه روحیه و سبک زندگی چرچیل را لمس میکنند، این مکان هر سال صدها هزار بازدیدکننده دارد و بخشی از صنعت گردشگری تاریخی بریتانیا محسوب میشود.
ایالات متحده آمریکا: این کشور به شکل گسترده خانه شخصیتهای سیاسی و نظامی خود را به «سایت تاریخی ملی» تبدیل کرده است، خانه محل تولد ژنرال ویلیام ت. شرمن، فرمانده مشهور جنگ داخلی، امروزه به موزهای فعال بدل شده است، همچنین اقامتگاه خانوادگی دوایت آیزنهاور در گتیسبرگ پنسیلوانیا و منزل رئیسجمهور فرانکلین روزولت در نیویورک، مقصد تورهای آموزشی مدارس و دانشگاههاست. در این مکانها بازدیدکنندگان با فضای زندگی خصوصی رهبرانی آشنا میشوند که تصمیمات سرنوشتسازی در جنگها گرفتهاند.
ویتنام: شاید هیچ نمونهای به اندازه خانه چوبی ساده هو شیمین در هانوی گویای پیوند میان خانه و تاریخ نباشد. این خانه که رهبر استقلال ویتنام در سالهای دشوار مبارزه در آن زندگی میکرد، امروز بخشی از مجموعهای تاریخی است که تاکنون بیش از ۵۰ میلیون بازدیدکننده داشته است. بازدید از خانه هو شیمین تنها دیدن یک بنا نیست، بلکه ورود به قلب تاریخ مقاومت مردم ویتنام است.
آرژانتین: در شهر آلتا گراسیا، خانه دوران کودکی ارنستو چهگوارا به موزهای پویا تبدیل شده است. عکسها، دستنوشتهها و اشیای شخصی او در این خانه نگهداری میشود و گردشگران با بخشی از زندگی مبارز انقلابی آشنا میشوند که بعدها الهامبخش جنبشهای آزادیبخش در سراسر جهان شد.
چین: اقامتگاه سابق مائو تسهتونگ در استان هونان، امروز یکی از مهمترین مقاصد گردشگری سیاسی چین است. خانه کودکی مائو با دقت بازسازی و حفظ شده و بازدیدکنندگان، همزمان با دیدن فضای زندگی او، روایت مبارزات طولانی برای تأسیس جمهوری خلق چین را دریافت میکنند.
هند: در کلکته، خانه خانوادگی سوبهاس چاندرا بوسه، رهبر شاخص جنبش استقلال هند، به «نتاجی بهاوان» تبدیل شده است. این مکان هم موزه و هم مرکز پژوهشی است که تاریخ زندگی و نقش او در مبارزه با استعمار انگلیس را روایت میکند.
آفریقای جنوبی: «خانه ماندلا» در محله سووتو، جایی که نلسون ماندلا پیش از زندان در آن زندگی میکرد، امروز به موزهای پرطرفدار بدل شده است. فضای ساده خانه، عکسها و اشیای شخصی، روایتگر سالهای مبارزه علیه آپارتاید است.
اینها تنها بخشی از نمونههای جهانیاند. کشورهایی که با درک اهمیت «خانههای قهرمانان»، آنها را به ابزار آموزش، هویتسازی و حتی دیپلماسی فرهنگی تبدیل کردهاند.
ظرفیت ایران برای الگوبرداری
ایران با پیشینه جنگ هشتساله و نیز جنگ دوازدهروزه، سرمایهای عظیم در اختیار دارد. خانههای فرماندهان شهید در شهرهایی چون اصفهان، تهران، کرمان، خوزستان و… میتواند به موزههایی تبدیل شود که هم تاریخ جنگ را روایت کنند و هم سبک زندگی ساده و مردمی فرماندهان را به نمایش بگذارند. این اقدام نهتنها نسل جوان را با فرهنگ ایثار آشنا میکند، بلکه گردشگران خارجی را نیز به شناخت بهتر واقعیت جنگ تحمیلی سوق میدهد.
از سوی دیگر، خانههای دانشمندان هستهای شهید که در دهههای اخیر هدف مستقیم ترور و حملات اسرائیل بودهاند ظرفیت ویژهای برای تبدیل به «یادمانهای معاصر» دارند. این خانهها میتوانند سندی روشن بر مظلومیت ایران و جنایات دشمنان در عصر جدید باشند؛ همانگونه که خانههای قربانیان جنگ جهانی یا رهبران استقلال در دیگر کشورها چنین نقشی ایفا کردهاند.
فراتر از موزه؛ فرصتی برای صنعت گردشگری
گردشگری جنگ تنها به معنای بازدید از میدانهای نبرد نیست، بلکه صنعتی چندوجهی است که خانهها، موزهها، تورهای میدانی و یادمانها را در بر میگیرد. تجربه جهانی نشان داده است که چنین مکانهایی هم برای مخاطب داخلی جذابیت دارند و هم برای گردشگر خارجی. ایران نیز میتواند با احیای خانههای شهدا و دانشمندان، بخشی تازه از گردشگری فرهنگی خود را فعال کند؛ بخشی که علاوه بر درآمدزایی، حافظه تاریخی و هویت ملی را نیز تقویت میکند.
ایران در راهیان نور توانسته است بخشی از ظرفیت گردشگری جنگ را بالفعل کند، اما هنوز راه درازی برای بهرهبرداری کامل از این سرمایه عظیم پیشرو دارد. اگر چرچیل، هوشیمین، چهگوارا یا ماندلا امروز خانههایی موزهای دارند که روایتگر تاریخ ملتشان است، چرا خانههای فرماندهان دفاع مقدس یا دانشمندان هستهای ما نتوانند چنین نقشی ایفا کنند؟
خانههای شهدا و قهرمانان جنگ در ایران هنوز زندهاند؛ کافی است نگاه ما نیز به آنها زنده شود.
نظر شما